'Yingne Sanjighuchilar Partiyisi' Oyunini kim Bashquruwatidu ?
Obzorchimiz Sidiq Hajirozi
2009-09-11


2009‏ - Yili9‏ - Ayning 9‏ - Küni tibetlik dangliq yazghuchi wisé "uyghur biz" tor bétige maqale yézip, "yingne sanjish weqesining qanchiliki rast" dep mawzu qoyup: 9‏ - Ayning 7‏ - Küni ürümchi köktat bazirigha, köktat sétip élish üchün kelgen ikki neper uyghur ayalni körüp bir neper xitayning uyghurlar yingne sanjidi dep jaqirishi bilen tengla yügürüp kelgen bir top xitay köchmenliri bu ikki neper uyghur ayalni urüp öltürüwetti.


9‏ - Ayning 8‏ - Küni "shinjang yashliri" zhornili tarqitish bölümining mudiri muxtar xelq yolidiki öyidin kochigha chiqishi bilenla yuluqup qalghan bir nechche xitay uning yolini tosup,"mawu uyghur yingne sanjidi" dep, warqiridi. Yügürüp kelgen köchmen xitaylar muxtarni urup bir nechchi yérige pichaq tiqiwetti, nöwette doxtur xanida yatidu dep, körsetti.

Yazghuchi wisé shanggang eynek gézitidin neqil keltürüp, qiziltagh bazirigha yéqin yerde olturushluq alim hüsen, yingne urush dégen bar ishmu yaki yoq ishmu? nöwette bir xitay yingne sanjidi dep, warqiraydighan bolsa, 4 yüz ‏ - 5‏ Yüz xitay olushup yügürep kélip aq - Qarini ayrimayla uyghurlarning bash ‏ - Közini qangha boyaydu, dégenlikini körsetti.

Tibetlik yazghuchi wisé 9‏ - Ayning 7‏ - Küni "alem munbiri"ge imzaliq maqale yazghan yen xuaning maqalisidin neqil keltürüp: " ürümchide nurghun ademlerge yingne urulghanliqi yalghan " dégenlikini pakit qilip körsetti. Hetta yen xua ependi maqaliside 7‏ - Ayning 5‏ - Küni 150 adem ölüp, 1000dek adem yaridar bolghanda nurghun kishilerning 400ming ywendin artuq tölemge érishkenliki jemiyette chongqur tesir peyda qildi, shunga bu qétimqi yingne sanjidi déyilgen weqede, nurghun xitaylar yingne urghandin kéyin tölemge érisheleymiz dep oylap, bir kéchide bir nechche yüz adem yingne urulghan bolup chiqti... Belki bu san géométirik san boyiche örlidi... Binaning astida olturidighan lawwang özige - Özi yingne urup ... Délo melum qilishqa yürüp ketti, dégenlikini körsetti.

Qarighanda, mustemlikichi hökümetning yüriki chiqip ketti, awwal 21 neper "yingne urghuchi" ni qolgha alghandin kéyin, yene yingne urdi dep guman qilghan 45 neper uyghurni qolgha aldi. Hetta hökümet yingne sanjighuchilargha 3yilliq qamaq jazasi we hetta ölüm jazasi béridighan boldi ... Hetta hökümet yingne urulghan ademler ning sani 5 yüzdin éship ketti dep iqrar qildi....

Tibetlik yazghuchi wisé yingne sanjidi dep, gunahisiz uyghurlarning urup öltürülgenlikini pakitlar arqiliq körsetti. Hetta xitay yazghuchi yen xua yingne urush délosining yalghan ikenlikini pash qilghan turuqluq, towa deymen, hökümet némshsqa yalghanni rastqa aylandurmaqchi bolidu? némishqa metbuat teshwiqat arqiliq qutratquluq qilip xitay köchmenlirini ziyankeshlikke uchrighuchi ornida körsitidu ? némishqa xitay hökümiti bu mesilini metbuatqa élip chiqmidi? némishqa xitay köchmenliri, uyghurlar bizge - Xitaylargha yingne urdi, dédiyu, némishqa bashlanghuch mektepning uyghur oqughuchilirigha kim waksina urdi dep soal qoymidi? hökümet terep némishqa 45 neper gunahsiz uyghurni qolgha aldi?

Bügün, köchmen xitaylardin teshkillengen mustemlikichi xitay hökümiti özini - Özi kontrol qilish iqtidaridin ayrildi. Xitay köchmenliri hem özini - Özi tertip bilen bashqurush iqtidaridin ayrildi, xitay köchmenliri hakimiyiti pütünley xitay köchmenlirige yan bésip uyghur bu milletning dushmini ikenlikini yalingach ashkarilidi. Wehime, basturush, ashkara qatilliq bilen uyghurlargha yüzlengen xitay köchmenliri hakimiyiti mustemlike uyghurstanda néme ish qilmaqchi? del shundaq peytte, uyghurlarning yene bir qétim zor kölemlik siyasi qozghilanggha teyyarliq qiliwatqanliqi toghrisida xewerler otturigha chiqishqa bashlidi.

Mesilen, dowi tor biti 9‏ - Ayning 9‏ - Küni "amérika awazi radiosi" ning muxbiri si yangning bergen xewirini tarqitip: ürümchide li isimlik bir adem, qolunglardiki ishni tashlanglar... Anglishimizche, uyghurlar yene chataq chiqiridiken... Gumanliq ikki neper uyghur urup öltürülgendin kéyin, ürümchide uyghurlar zor kölemde öch iélish herikitige teyyarliq qiliwétiptu... Ürümchide xenzu ahaliler öz ‏ - Ara bir - Birige chaqiriq qilip, aldimizdiki bir qanche kün ichide uyghurlar yene topilang kötüridu, déyishkenlikini pakit bilen körsitip qoydi.

Menbe: http://www.rfa.org/uyghur/obzor/obzor-sidik-09112009184425.html/story_main?encoding=latin