Tengri alemlerni yaratqanda, biz uyghurlarni NURDIN apiride qilghan, Turan ziminlirigha hökümdarliq qilishqa buyrighan.Yer yüzidiki eng güzel we eng bay zimin bilen bizni tartuqlap, millitimizni hoquq we mal-dunyada riziqlandurghan.Hökümdarlirimiz uning iradisidin yüz örigechke sheherlirimiz qum astigha, seltenitimiz tarixqa kömülüp ketti.Uning yene bir pilani bar.U bizni paklawatidu,Uyghurlar yoqalmastur!

Sunday, April 08, 2012

Gérmaniyening Frankfurt Sheheride Barin Inqilawinining 22 Yilliqi Munasiwiti Bilen Paaliyet Ötküzüldi


Buningdin 22 yil awal yeni 1990-yili 4‏- ayning 5 ‏- küni, Xitay tajawuzchilirigha Uyghur we qérindash xelqlerning azatliq, musteqilliq iradisini tonutqan Barin inqilabi yüz berdi.Bu inqilap wetinimiz Sherqitürkistan Xitay ishghaliyiti astida qalghan 1950-yildin kéyin yüz bergen kölimi eng zor, düshmenge zerbe bérish jehettin qazanghan ghelbe netijisi yoquri, teshkillik we programmiliq élip bérilghan bir qétimliq musteqilliq herkiti bolup, bu qétimqi inqilapta, küreshchan barin xelqidin teshkillengen 500 ge yéqin minewwer qiz- yigit 20 mingdin artuq Xitay eskiri bilen 7 kéche ‏- kündüz urush qilip, kéyinki ewlatlargha tillarda dastan bolidighan ish izlarni qaldurup, Sherqitürkistan tarixida öchmes sehipilerni achti.



Bu qétimqi weqede 19 ming nopusi bar bolghan Barin yézisigha 22454 tin artuq tajawuzchi xitay eskiri hujum qilghan bolup, bir heptige yéqin dawamlashqan tajawuzchi xitaylargha qarshi erkinlik we hüriyet üchün élip bérilghan bu heqqaniy urushta, qérindashlirimizdin minglighan kishi weten üchün qurban boldi.





Barin Sherqiy Türkistan ishghal qilinghan 1950 ‏- yildin biri, xitay tajawuzchillirigha qarshi üzliksiz qarshiliq körsitish herkiti partilap kéliwatqan jughrapiyilik rayonlarning biri bolup, bu jehette pütün Sherqitürkistan xelqige örnek bolup kelmekte.



Buningdin 62 yil awal yeni 1950 ‏- yili 7 ‏- ayda Barin yézisining mu'awin bashliqi Hékim Tash dégen kishining biwaste qumandanliq qilishi bilen kölimi zor xeliq inqilawi herkiti partilap, sherqitürkistan xelqining tajawuzchilargha tiz pükmeydighan baturluqini namayan qilghanidi.



Birinchi qétimliq zor inqilap partilap 19 yildin kéyin yeni 1969 ‏- yili 8 ‏- ayning 16 ‏- küni Barinda yene xelqimizning küreshchan perzenti Éziz Osman isimlik kishi qumandanliqinda 300 kishidin terkip tapqan Barin qehrimanliri Xitay tajawuzchillirining Aqtudiki qural yaraqlirini olja élip, Xitay tajawuzchillirigha qarshi hayat-mamatliq urush qildi we yüzligen munewer qiz-yigit milletning hüriyiti wetenning musteqilliqi üchün mertlerche qurban boldi.



Ikki qétimliq zor inqilap yüz bergendin kéyin xitay pashistliri Sherqitürkistan xelqige qaratqan zulumini téximu éghirlashturdi.Bolupmu tarixtin béri xatirjem we halawet ichide yashap kelgen barin xelqi ach köz xitay basmichillirining destidin ach-yalingach we namratliq patqiqigha pétip, özining barliq insaniy heq-hoquqliridin mehrum qaldi.Shuning bilen 1969 ‏- yili 8 ‏- ayning 20 ‏- küni Barinda yene xeliq qehrimani Memet Eysaning qumandanliqida 700 kishi quralliq heriketke ötüp Xitay basmichillirigha ejellik zerbe bérdi. Bu munasiwet bilen Barin Xitay tajawuzchilliri teripidin qan kölige aylanduruldi.



Üchünchi qétimliq zor inqilaptin kéyin Barindiki quramigha yetken erler kolliktip tutqun qilinip, türkümlep ölümge höküm qilinip, éghir érqiy qetliamni bashtin kechürdi.Barindiki hayatning eslige kélishige 20 yildin artuq waqit ketti.Emma bu yigirme yil qan-yashqa chümülgen we öchmenlik hem qisas otida qaynighan yigirme yil boldi.Barin xelqi xuddi barliq Sherqitürkistanliqlargha oxshash musteqil we hür Sherqitürkistan Jumhuriyiti qurulmay turup, milliy zulumdin azat bolghili bolmaydighanliqini tonup yetkenidi.



Qehriman Barin xelqi bashlamchiliq bilen Pütün Sherqitürkistan miqyasida zulumgha we tajawuchiliqqa qarshi küreshni qanat yaydurup, purset piship yitilgende quralliq inqilap qilish yoligha qarap mangdi. Barghanche sépini kingeytip, Tengritéghining shimal we jenubida bir qatar jiddiy mexpiy teshkillinishlerni élip bardi. Emma xayinlarning satqinliqi, düshmenning shepqetsizliki sewebidin pütün sherqitürkistanda élip bérilidighan quralliq inqilapqa ayit pilan ashkarilinip qélip, muddettin burun Barin yézisda küreshni bashlashqa toghra keldi.Shundaq qilip, Shir yürek ezimet Zeydin Yüsüpning bashchiliqida shereplik küresh enenisige ige barinda 4-qétimliq inqilap partilidi.



Bu 1990 ‏- yili 4 ‏- ayning 5 ‏- küni merhum weten oghlani, shiryürek ezimet Zeydin Yüsüp bashchiliqida qurulghan Sherqiy Türkistan Islam partiyisining asasliqi Barinliqlardin teshkillengen 500 din artuq serxilliri élip barghan 4-qétimliq inqilapni körsütidu. Bu qétim qehriman Barin xelqi xitaygha qarshi pütün Sherqitürkistan miqyasida quralliq qarshiliq heriket élip bérish axirda wetenni tajawuzchilardin üzil-késil azat qilishni pilanlighan bolsimu, bu büyük arzusigha yitelmidi. Emma shu qétimqi Barinni merkez qilip, tajawuzchiliqqa qarshi étilghan oq awazi Sherqitürkistan xelqining tiz pükmeydighanliqini, teslim bolmaydighanliqini pütün dunyagha jakarlap, milliy inqilawimizning yéngi sehipisini achti.



Bu heriket xitay tajawuzchillirining heywisini qattiq yerge urdi. Bu qétimqi herket 500din artuq weten söyer ezimetning 23 mingdin artuq Xitay eskirige qarshi élip barghan zor hadise bolup, xitay tajawuzchilliri 1950 ‏- yili Sherqiy Türkistanni mustemlike astigha éliwalghandin kéyin düshmenge bérilgen eng éghir zerbilerning biri boldi.



Sherqitürkistan Kultur Merkizi Gérmaniyede Sherqitürkistan Sürgündiki Hökümitige wakaliten paaliyet qiliwatqan bir teshkilat bolup, bu teshkilat Barin xelqining tillarda dastan bolghan yoqarqi bir qatar küreshlirige éhtiram bildürüsh, Barin Shéhidlirining rohini shad eylesh, Barinda yüzbergen ilgirki we kéyinki inqilaplar sewebidin her türlük ziyangha uchrighan qérindashlirimizgha Alladin meniwiy medet tilesh meqsidide mushu ayning 7-küni Gérmaniyening Frankfurt Sheheridiki Hüriyet we Adalet xatire munarisining aldida paaliyet ötküzdi.



Teshkilatmiz bu paaliyet arqiliq Sherqitürkistan xelqining Xitaydin kiliwatqan milly zulum astida étnik, kultural we diniy basturushqa uchrawatqanliqini, Barin Inqilawinining Sherqitürkistan tarixida yüz bergen minglighan azatliq küreshlirining peqet bir parchisi ikenlikini, Sherqitürkistan xelqining Xitay emeslikini, milly inqilawimizning adalet we hüriyet üchün élip bériliwatqan heqqaniy küresh ikenlikini anglatti.



Bu paliyet Frankfurt Sheher ahalisi we Gérmaniyege ziyaret üchün dunyaning herqaysi jayliridin kelgen yüzligen kishining alahide diqqitini tartti.Ular her türlük suallarni sorashti we paydiliq teklip-pikirlerde boldi.Alahiyde tekitlep ötüshke tigishliki Sherqitürkistanning Ay-yultuzluq kök bayriqi Yawropada tunji qétim jumhuriyet qurulghan jaygha tiklengen Adalet we hüriyet xatire munarisining aldida ötküzildi. Paaliyet jeryanida Sherqitürkistan milliy herkitidin rahetsizlik tuyghan xitaylar, bu paaliyetni buzush üchün mexpiy resimge tartish we filimge élishtek her türlük yaman qilmishlarda boldi, Ularning Gérmaniyedek bir démukirattik dölette qiliwatqan bu exlaqsizliqi we namertliki sheher ahalisining we Gérmaniye saqchillirining alahiyde diqqitini tartip, Uyghurlarning derdini chüshünish üchün paydiliq purset yaritip bergen bolsa yene bir tereptin Xitay dölitining xelqara jamaetchilik aldida qattiq yüzini chüshürdi.



Paaliyet Gérmaniye waqti 14:00 de bashlinip, 16:00 de axirlashti.Paaliyetke teshkilatimizning bir qisim aktip ezaliri qatnashti.





Sherqitürkistan Kultur Merkizi



08-April, 2012



Sunday, April 01, 2012

Doktor Erkin Ekremning Ju Yungkang Béyjingda Achqan Uyghurlar Heqqidiki Yighin Toghrisidiki Mulahizisi


Muxbirimiz Weli

2012-03-30

Ju yungkang, wang lichuenler béyjingda achqan uyghurlar heqqidiki yighin toghrisida, türkiyide turuwatqan doktor erkin ekrem mulahize élan qildi.





RFA/Erkin Tarim



Dr. Erkin ekrem ependi doklat bermekte. 2011-Yili dékabir, türkiye.



3 - Ayning 29 - Künidin buyan, xitayning shinxua tori, tengritagh tori, amanliq tori qatarliq uchur wastiliri birlikte «ju yungkang béyjingda shinjangdiki noqtiliq qurulushlarni ilgiri sürüsh yighini» achqanliqini bash sehipilirige bésip uyghur aptonom rayonida hazir chong daghdugha qiliwatidu.



Buningdin burun, 3 - Ayning 28 - Küni amérika dölet mejlisi ezasi, jumhuriyetchi dana rabachér tashqi ishlar komitéti achqan yighinida söz qilip, xitayda az sanliq milletlerning kishilik hoquqini qoghdighan adwokat gaw jichéng iz - Déreksiz yoqalghan idi, u hazir xitayning shayardiki türmiside ikenliki ashkarilandi, hazir bizning bundaq bir kishining téxiche hayat ikenlikidn ibaret bir uchurgha ige bolghanliqimizmu, bizge ümid béghishlidi, hazir yene kishililik hoquqini qolghan keltürmekchi bolghan köp adem xitayning türmiside, yene iz - Déreksiz yoqalghan minglighan adem bar, biz bularni izdishimiz kérek dep tekitligen idi.



Türkiye istratégiye - Chüshenche inistitotining mutexessisi doktor erkin ekremning qarishiche, amérika dölet mejliside échilghan yighin amérikining kishilik hoquq qimmet qarishidin waz kechmeydighanliqidin dérek béridu, ju yungkang, wang lichuenlerning béyjingda sherqiy türkistan heqqide yighin achqanliqida, ularning sherqi türkistan mesilisidek bundaq bir dunyaning diqqitini qozghawatqan témidin paydilinip, özlirini körsitishke térishiwatqanliqi éniq.



Doktor erkin ekremning qarishiche, xitayda nahayiti xeterlik bir rayon - Sherqi türkistan. Xitay hazir qandaq qilip amérika afghanistandin esker chékindürgendin kéyin sherqiy türkstanni tinch turghuzushni oylaydu. Emma xitay bu nishangha yétish üchün qattiq basturush usulini qollanghanséri, qilmishliri dunyagha ashkarilinip, dunyaning sherqi türkistangha bolghan hésdashliqi éshiwatidu.



Doktor erkin ekremning qarishiche, xitayning hazirqi ichki siyasitimu, tashqi siyasitimu, özining xelqinimu, chetellernimu razi qilalmaywatidu. Sherqi türkistanda bolsa xitay uyghurlargha ishenmeydighan, uyghurlar xitaygha ishenmeydighan halet shekillinip boldi. Buni onglash asan emes.





Copyright © 1998-2011 Radio Free Asia. All rights reserved

http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/erkin-ekrem-03302012223037.html?encoding=latin
Mustafa Choqayning Sherqiy Türkistan Heqqidiki Maqalisi


Ixtiyari muxbirimiz Erkin Tarim

2012-03-30



Ötkende yash türkistan zhurnilining 1934 - Yili 3 - Ayliq sanida élan qilinghan sherqiy türkistanning yéngi weziyiti mawzuluq maqalini anglatqan iduq. Bügünki anglitishimizda yash türkistan zhurnilining bash tehriri mustafa choqay yazghan sherqiy türkistan heqqide mawzuluq maqalini anglitimiz.





Bu maqale 1933 - Yili 9 - Ayda élan qilinghan bolup, sherqiy türkistan dewasining ning meqsiti we uni qandaq élip bérish heqqide qimmetliq pikirler otturigha qoyulghan.



Yash türkistan zhurnilining bash tehriri eyni zamandiki türkistan dewasining yolbashchiliridin biri mustafa choqay ependi maqalisini mundaq bashlaydu:



Sherqiy türkistanning qanliq urushi dawamlashmaqta. Bügün dunya metbuatliri bu mesilige alahide yer bermekte. Hetta bashqa türkiy xelqler heqqide xewer yézishqa éhtiyat qiliwatqan türkiye metbuatimu sherqiy türkistan milli kürishini qollaydighan maqalilerni yézip élan qildi. Yash türkistanning eng axirqi 3 sanida yani 43 - , 44 - , 45 - Sanlirida muxbirimiz tengriberdimu sherqiy türkistanning béshigha kelgen pajieler we milliy azadliq kürishi yolidiki qiyinchiliqlar heqqide melumat berdi. Yene milliy yol zhurnilining 7 - Sanida bérilgen melumatlardin we zhurnilimizning ötkenki sanida élan qilinghan yeken we qeshqerdin kelgen xetlerdin bu dölette dawamlishiwatqan topilangning meqsitini chüshiniwélish mumkin. Sherqiy türkistan inqilabi burunqidekla xitayning boyunturuqi astidin pütünley qutulush üchün élip bérilmaqta. Bu meqsetning bir qismi emelge ashti.



Mustafa choqay ependi sherqiy türkistan dewasining pütün qérindash türkiy xelqlerning dewasi ikenlikini, shunga bezi metbuatlarda élan qiliniwatqan bu heqtiki xewerlerge qarshi turushimiz kéreklikini bayan qilip mundaq dep yazidu:



Sherqiy türkistan milliy inqilabi bashqa döletlerdiki qérindash xelqlerningmu ortaq dewasi. Biz bezi rus metbuatlirida élan qiliniwatqan sherqiy türkistan milliy inqilabi heqqidiki yalghan xewerlergimu qarshi turushimiz kérek.



Eslide bularni dep olturushningmu hajiti yoq. Emma töwendiki ikki seweb tüpeylidin bularni déyish éhtiyaji hés qilduq.



Bizge kelgen xewerlerge asaslanghanda, bundin bir muddet burun sowétning qoli astidiki türkiy xelqlerdin bir muhajir, hazir sherqiy türkistanda meydangha kéliwatqan topilanglarni ruslarning otturigha chiqarghanliqini dégen. Bu kishining némige asasen bu gepni éytqanliqini bilmeymiz. Topilang kötergen xelqning qolidiki jaylar ruslardin tazilanghan. Yash türkistan zhurnilining ötken heptidiki sanida élan qilinghan yeken we qeshqerdin kelgen xetlerde, sherqiy türkistan bilen hindistan otturisidiki soda yolliri tamamen échildi dep yézilghan idi. Bu bolshiwiklerge qarshi zor zerbe. Shunimu unutmasliqimiz kérekki, sowét hökümitining türkiy xelqlerning neziride héch abroyi bolmighanliqi üchün sowét hökümitining mexpiy yardemliri bilen mewjudiyitini qoghdap kelgen sherqiy türkistanning xitay bilen bolghan munasiwiti yaxshi idi. Eslide moskwaning tesiri astida bolghan xitay hökümiti öz waqtida sherqiy türkistanning yer asti we yer üsti bayliqlirini bimalal élip kétip ishletken we iqtisadi tesiri astigha alghan idi. Sherqiy türkistandiki xitay hökümitining qararsiz bolushi sowét üchün paydiliq.



Mustafa choqay maqaliside sherqiy türkistan milliy inqilabining sowét ittipaqigha bolghan tesiri heqqide tehlil yürgüzüp mundaq dep yazidu:



Sherqiy türkistandiki milliy heriketning ghelibisi, sowét inqilabi we sowétning kéngeymichilik siyasiti üchün büyük xewp élip kilidu. Bir tereptin yaponiyining manjuriye döliti arqiliq mongghuliyige bésip kirip sherqiy türkistangha yéqin kilishi, yene bir tereptin engiliyining tibettiki siyasiy we iqtisadi hakimiyiti, sowét hökümitining sherqiy türkistan mesilisidin uzaq turushigha seweb bolghan amillardur.



Yene bir seweb, yash turkistan zhurniligha biz ismini anglap baqmighan sherqiy türkistan azadliq komitéti namidin yézilghan bir parche metbuat bayannamisi keldi. Bu bayanat hem shekil hemde mezmun jehettin bek selbiy tesir qozghidi. Bu bayanat sherqiy türkistan milliy inqilabining rohigha xilap. Bu ajayip bayanatning mezmuni heqqide toxtalmaymen. Bayanat sherqiy türkistanliqlar ishletken tilda yézilmighan.



Bayanatta xitay hökümitining sherqiy türkistanda élip barghan qirghinchiliqliri bayan qilinghandin kéyin, xitay sherqiy türkistanliqlarning xitaydin peqetla aliy aptonomiye telep qilidighanliqi tekitlengen. Metbuat bayannamisining 4 - Maddisida xitay hökümiti bilen yézishidighan xet - Chekler xitay tilida bolidu déyilgen. 10 - Maddisida sherqiy türkistan xelqining raziliqini almastin xitay köchmenler élip kilinidu déyilgen. Yeni bu bayanatta xitay tilining dölet tili bolidighanliqi qobul qilinghan.



Sherqiy türkistanliqlarning heqiqiy wekillirining buni yazidighanliqigha ishenmeymen. Bu bayanat sherqiy türkistan azadliq teshkilati teripidin tarqitilghan bolup, bu teshkilatningmu oydurma bir teshkilat ikenliki melum. Uzun yillardin béri xitaygha qarshi küreshlerde jénini pida qiliwatqan sherqiy turkistanliqlarning yawrupada bundaq bir bayanat tarqitishi mumkinmu?



Mustafa choqay ependi 1933 - Yili yash turkistan zhurnilida élan qilghan sherqiy turkistan heqqide mawzuluq maqalisini mundaq axirlashturidu:



Sherqiy turkistan musteqilliq herikitining meqsitini aliy aptonomiyini qolgha kelturush derijisige chüshürüp qoyush, sherqiy türkistan xelqining raziliqi bolmay turup sherqiy türkistan azadliq komitéti namidin bundaq bayanatlarni élan qilish toghra emes. Bu sherqiy türkistan dewasi üchün, türkiy milletlerning qérindashliqi üchünmu ziyanliq. Biz sherqiy türkistan mesilisige öz mesilimiz dep qarishimiz kérek. Sherqiy türkistanni xitaydin qutuldurushtin burun bu dewani yalghan bayanat we sherqiy türkistanliqlargha wekillik qilalmaydighan teshkilat we komitétlardin qutuldurushimiz kerek.



Yash türkistan zhurnilining 1933 - Yili 9 - Ayliq sanida élan qilinghan sherqiy türkistan heqqide serlewhilik maqalini anglidinglar.





Copyright © 1998-2011 Radio Free Asia. All rights reserved.



http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/sherqiy-turkistan-maqalisi-03302012215451.html?encoding=latin

Uyghuristan

Freedom and Independence For Uyghuristan!

FREE UYGHURISTAN!

FREE UYGHURISTAN!
SYMBOL OF UYGHUR PEOPLE