'Amérika Ottura Asiyadiki Ornini Qaytidin Turghuzushqa Heriket Qiliwatidu'
Muxbirimiz Irade
2009-09-14

Bügün, 14 - Séntebir, qazaqistanning almata shehiride xelqaraliq herbiy manéwir ötküzülüshke bashlidi. Qazaqistanning shimaliy atlantik ehdi teshkilati herbiy küchliri, amérika we engliye qatarliq döletler bilen birliship élip barghan bu herbiy manéwirigha 1300 esker qatnashti.


"Bozqir bürküti - 2009" Dep isim bérilgen bu herbiy manéwirning échilish murasimigha engliyining qazaqistanda turushluq bash elchisi pawl brummél, amérikining qazaqistanda turushluq bash elchisi richard xagland we natoning herbiy we diplomatik emeldarliri qatnashqan.

Qazaqistan mudapie ministirliqining ministiri adilbék jaksibékow herbiy manéwirning échilish nutqi sözlep, ténchliqini ilgiri sürüsh üchün bu qétimliq herbiy manéwirning intayin muhimliqini tekitligen. U yene köp milletlik eskiri ish birlikining toqonush boluwatqan rayonlardiki ténchliqni qoghdash wezipisi barliqini éytqan.

Shangxey ish birliki teshkilatining ezasi bolghan qazaqistanning amérika we nato küchliri bilen herbiy manéwir élip bérishi némining ipadisi, bu ehwal rusiye bilen xitayni biaram qilmamdu?

Bizning bu heqtiki ziyaritimizni qobul qilghan türkiyining istratégiye tetqiqatchisi sinan ogan ependining qarishiche, qazaqistanning amérika we nato küchliri bilen birliship herbiy manéwir ötküzüshi xitay bilen rusyini biaram qilsimu, emma qazaqistan bazirigha eng köp meblegh séliwatqan yenila gherb döletliri shunga qazaqistanning bu döletler bilen her türlük munasiwet ornitishi tebiiy bir ehwal.

Qazaqistan rusiye we xitaydek ikki chong qoshnisi bilen yéqin munasiwet ornitip kelmekte. Qazaqistan shangxey ish birlikiningmu ezasi we shangxey ish birlikining herbiy manéwirlirighimu qatnishidu. Qazaqistanning amérika we nato küchliri bilen élip barghan herbiy manéwiri qazaqistanning bu ikki qoshnisini biaram qilidighandek körünüwatidu. Emma shuni untup qalmasliqimiz kérekki, qazaqistan musteqil bir dölet, uning üstige tashqi siyasitidimu héchqandaq bir döletke alahide bir üstünlük bermeydighan bir dölet. Qazaqistan xitay we rusiye bilen yaxshi bolushi mumkin, emma biz hazir soghuq urush mezgilide emes. Uning üstige qazaqistangha eng köp meblegh séliwatqan shirketlerning hemmisi yenila gherbning shirketliri. Eng chong néfit shirketlirimu gherbning ilkidiki shirketler. Shunga qazaqistan körünüshte xitay we rusiye bilen yéqindek körünsimu, bir yaqtin uning amérika bashchiliqidiki gherb elliri bilen bolghan tijariy, siyasiy we eskiri munasiwetlirimu dawam qilip kelmekte. Shunga bu herbiy manéwirnimu musteqil bir döletning rusiye we xitay bilen ish birliki qilghinidek, gherb döletliri bilenmu ish birliki qilalaydighanliqining bir ipadisi dep chüshinishke bolidu.

Sinan ogan ependi bizning, "amérika yéqinda özbékistandiki herbiy bazisini tekrar achidighanliqining ségnalinimu bergen idi. Arqidinla qazaqistan bilen bu herbiy manéwirni ötküzüshini amérikining rayonda eskiri mewjutluqini küchlendüridighanliqining ipadisi dep qarashqa bolamdu?" dégen sualimizgha töwendikidek jawab berdi.

"Amérika obama hökümitidin awalqi rayon siyasetliride nahayiti chong xataliqlarni sadir qildi. Bu bolsimu, amérika heddidin ziyade iraq bilen bolup ketti. Pütün küchini iraqqa ishletti. Buning bilen amérika bashqa rayonlardiki bolupmu ottura asiyadiki ish pilanliridin uzaqta qaldi. Bu nahayiti chong bir xata. Hazir amérika bu xataning yérini toldurush yolida, chünki amérika üchün muhim bolghan térrorning esli menbesi afghanistandur. Obama prézidént bolghandin kéyin iraqtiki eskerlirini afghanistangha yötkeshke bashlidi. Emma amérika afghanistanda küchlük bolimen deydiken, aldi bilen ottura asiyada mewjut bolushi, rayondiki ornini qaytidin turghuzushi kérek. Shunga amérika hazir ottura asiyadiki ornini qaytidin turghuzushqa heriket qiliwatidu."

Biz yene bu heqtiki köz qarashlirini élish üchün hajettepe uniwérsitétining oqutquchisi doktor erkin ekrem ependi bilen söhbet élip barduq.

Menbe: http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/amerika-ottura-asiya-09142009194441.html/story_main?encoding=latin