Sériq Torna Rawiqida Körgen Chüsh
Obzorchimiz Sidiq Hajirozi
2009-09-04

2009 - Yiili 9‏ - Ayning 3‏ - Küni ürümchide yene namayish partlighanliqi toghrisida b b s we bashqa xitay tili tor betliri xewer tarqitishqa bashlidi, ürümchi saybagh rayonluq bashlanghuch, ottura mekteplerde waksina urup zeherlengen uqughuchilar arisida ölüm - Yitim bolghanliqi toghrisida xewerler tarqilishqa bashlidi.


Ürümchi we pütün mustemlike uyghüristan ensizlik we wehime ichige chüshüp qaldi. Buning ichide köchmen xitaylarning wehime ichige chüshüp qalghanliqi heddidin ziyade bolup, 9‏ - Ayning 3‏ - Küni minglighan xitay kochigha namayishqa chiqip, jemiyet tertipini yaxshilashni telep qilip wang léchiwenning texttin chüshüshini telep qildi.

7‏ - Ayning 5‏ - Küni yalghuz ürümchidila emes, 6‏ - Künidin bashlap qeshqerde, xotende, ghuljida hetta qumulda zor kölemlik, mehelliwi kölemlik namayishlar bolghanliqi, birla qeshqer shehiride 5 mingdin 6 mingghiche uyghur yashning qolgha élinghanliqi toghrisida, 5 yüzdin artuq kishining namayishqa chiqqanliqi toghrisida xewerler otturigha chiqti, démek, 5‏ - Iyul pütün uyghuristanda uyghurlar qozghilip, xitay köchmenliri hakimiyitige we bu hakimiyetning mustemlikichi merkizi hökümitige qarshi siyasi qozghilang kötürgenliki tarixi heqiqet we rial pakit bolup qaldi.

7‏ - Ayning 5 - , 6 - Künliri pütün mustemlike uyghuristan uyghurlirining umumyüzlük qozghilishi tünji ish bolmisimu, lékin kölem jehette intayin zor kölemlik qozghilish bulup qaldi. Emdi xitay hakimiyitining uyghurlarni qolgha élishliri, basturushliri kargha yarimidi dégen söz. Emdi xitayning qorqutushliri, popuza, tehditliri ishqa aqmidi dégen söz.

Jemiyet tertipining buzulushigha bu qétim "zeherlik zhingne wehimisi" seweb boldimu? bu toghrida amérika birleshme agéntliqi xewer tarqatqanda: "zeherlik zhingne wehimisi"ge, "zhingne sanjish partiyisi" dep, isim qoydi. "Zhingne sanjish partiyisi"ni teshkilligüchiler kimler? bu partiyining millet terkipi toghrisida xitay köchmenliri hakimiyiti jüretlik bér éghiz söz qilalmidi.

Héch kim zeherlik zhingne toghrisida chüshenche bermidi. Zhingne sanjip jarahetlendürülgen ademler bushün tor bitide 460 neper, uyghür biz tor bitide 500 neper déyildi, yene bashqa tor betliride 1000 gha yitip baridu déyildi. Zhingne sanjilghan ademler xitay, uyghur, qazaq, tunggan, mungghul déyildi, qarighanda atalmish 13 milletning hemmisige zhingne sanjilghan oxshaydu. Bu zeherlik zhingne qandaq teyyarlanghandu, bir adem teyyarlap tarqatqanmidu? bu zhingne ximiyilik zeherlik dorilar bilen sughurülghan zhinginmidu yaki eydiz késilini dawalashqa ishletken, tashliwetmey saqlap qoyulghan zhingnimidu? chüshengini bolmidighu, bu dunyaning ishlirini?

Ming adem, 5 yüz ademge sanjilghan 5 yüz tal yaki 1000 tal zhingnimidu? éniqi shu boldiki, saybagh rayonida oqughuchilargha waksina uruldi. Waksina urushning pesil tertipliri bolatti. 8‏ - Ayda waksina urush, bu qandaq tertip bolghiydi? 7‏ - Ayning 5‏ - Küni urush chéqish, bulash, ot qoyushni béjirgüchiler hökümet teshkilligen jasuslar ikenliki toghrisida xewerler tarqilishqa bashlidi.

Zeherlik zhingne yaki "zhingne sanjish partiyisi" ni teshkilligüchiler kim bolup chiqishi mumkin? ottura mektep oqughuchilirigha waksina urushni kim teshkilligen bolushi mumkin? sékrétar wang léchiwenning atalmish shinjang uyghur aptonom rayonigha hökümranliq qilish wastiliri, hiyle - Mikirliri axirliship qalghandek turidu. Mustemlike uyghuristanda uyghurlar kontrolluqtin chiqip ketti. Barliq tertipler herbiy kuch astigha ilindi.

Özinimu aldaydighan we bashqilarnimu aldaydighan shekilde otturigha chiqqan showinizm - Xitay milletchiliki ‏- Bu xil jarahet, bir hökümran milletning qérighanliqining we bir hökümran milletning halaketke yüzlengenlikining alamitidur. Qisqisi wang léchiwenning mustemlike uyghuristangha hökümranliq qilishi sériq torna rawiqida olturup uxlimay körgen chüsh bulup qalamdu, qandaq?

Menbe: http://www.rfa.org/uyghur/obzor/obzor-sidik-09042009175327.html/story_main?encoding=latin