Tengri alemlerni yaratqanda, biz uyghurlarni NURDIN apiride qilghan, Turan ziminlirigha hökümdarliq qilishqa buyrighan.Yer yüzidiki eng güzel we eng bay zimin bilen bizni tartuqlap, millitimizni hoquq we mal-dunyada riziqlandurghan.Hökümdarlirimiz uning iradisidin yüz örigechke sheherlirimiz qum astigha, seltenitimiz tarixqa kömülüp ketti.Uning yene bir pilani bar.U bizni paklawatidu,Uyghurlar yoqalmastur!

Thursday, December 31, 2009

Kazaqistanning Bashbaliqi Almaata Sheheride Qutadghu Bilig Neshr Qilindi

Muxbirimiz Abdulla
2009-12-29

Qazaqistan jumhuriyetlik we almata sheherlik uyghur medeniyet merkezliri birlikte 27 ‏- Dékabir küni quddus ghujamyaruf namidiki dölet tiyatirida "yüsüf xas hajip tughulghanliqining 990 yilliqi hemde 'qutadghu bilig'ning kril yéziqida uyghurche neshr qilinghaniliqi" munasiwiti bilen edebiyat ‏- Senet paaliyiti uyushturdi.


RFA File


"Qutadghu bilig" ning burun neshir qilinghan nusxiliridin birining muqawa körünüshi.

Töwendiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.

http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/qutadqu-bilig-12292009200331.html/story_main?encoding=latin
Siyawush Weliyulla Maziri Heqqide Qisqiche Melumat


Muxbirimiz Ömerjan Toxti

2009-12-30

Xotenning lop nahiyisi beshtoghraq yézisi teweside "siyawush weliyulla"maziri dep atilip kelgen bir qebrigah bolup, qedimqi zaman xoten tarixiy weqeliklirining guwahchisi süpitide, yerlik xelq teripidin ta hazirghiche muhapizet qilinip kelmekte.





http://en.wikipedia.org Din élindi.



Süret, xotendiki qedimi sheher melikawat xarabisi.

Qedimqi xotenge padishah bolghan iranliq shahzade siyawush

Hazirqi dewrimizdin ming yillar ilgiri yézilip, zamanimizghiche toluqi bilen yétip kelgen nadir eser "shahname" diki melumatlargha asaslanghanda, siyawush - Eyni chaghdiki iranliqlar shahnishahi keykawusning shahzadisi bolup, "shahname" dastanida xéli köp tilgha élinghan , qedimqi xoten weqelikliridiki xotenge padishah bolghan alahide shexs.



"Shahname" dastani üstide mexsus tetqiqat élip barghan tarixchilar "shahname" dastanida xatirilengen iranlar bilen turanlar otturisidiki uzungha sozulghan urushning miladiyedin burunqi 529 - Yillardin 329 - Yillarghiche ikki yüz yil etrapida dawamlashqanliqini mueyyenleshtüridu.



Siyawushning xotenge kélishi

"Shahname" dastanidiki melumatlargha asaslanghanda, qedimqi iran shahnishahi keykawus shahzadisi siyawushni turaniylargha qarshi tajawuzchiliq urushining aldinqi sépige leshker qomandani qilip ewetken bolup, siyawush tajawuzchiliqqa qarshi, yaxshi niyetlik kishi bolghanliqtin, atisining zori bilen atlanghan bu seperni özgertip, bir bölük serkerdiliri bilen birlikte hazirqi türkiyining istanbul shehirige ketmekchi bolghinida, buningdin xewer tapqan turaniylar shahi aprasyap siyawushqa mexsus adem ewetip, uni izzet - Ikramlar bilen turanlar ordisigha teklip qilip élip kétidu. Shah aprasyap shahzade siyawushqa alahide iltipat körsitip uninggha eng yéqin kishiliri qataridin orun béridu we uni özi atidarchiliq qilip öylep qoyidu. Kéyinche uni xotenge padishah qilip teyinleydu.



Siyawushning ölümi

"Shahname" dastanidiki melumatlargha asaslanghanda, iranliq shahzade siyawush xotenge padishah bolup turghan mezgilde, özining adaletperwerliki bilen xoten xelqining izzet - Hörmitige we himayisige ériship, xotende awatliq, memurchiliq meydangha kélip, xotenning tereqqiyati yükselgenliki melum. Siyawushning mundaq zor hörmetke ériship ketkenliki turaniylar ordisidiki bezi ichi tar wezirlerning oghisini qaynatqanliqtin, ular bir qétimliq xotenge qilghan tekshurüsh sepiride heqiqetlerni bormilap, aprasyapqa yalghan melumatlarni bergenliki we siyawushning turaniylargha qarshi hujumgha ötüsh pilanining barliqi heqqide yalghan doklat bergenliki netijiside, siyawush xoten tupriqida naheq qetli qilinghan. Shundin biri xoten xelqi siyawushni eslep, qebre béshigha tugh - Elemler tiklep, uni xatirilep kelmekte.



Uyghurlarning ejdadliri tarixiy weqeliklerni ewladlirigha üzüldürmey sözlep kelgenliktin, siyawushning qissisinimu yerlik xelqtin adettiki kishilermu rawan sözlep béreleydu. Bu mazar hazirmu "siyawush weliyulla maziri" dep atilidu.


http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/xoten-uyghur-tarixi-12302009192354.html/story_main?encoding=latin
Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.
'Islam Dunyasi Ijtimai Teshkilatlar Birliki' Qatarliq Teshkilatlar Kambudzha We Xitaygha Qarshi Bayanat Élan Qildi
Muxbirimiz Arislan
2009-12-30

Islam dunyasi ijtimai teshkilatlar birliki, kambudzhaning 20 neper uyghurni xitaygha qayturup bergenlikini eyiblep bayanat élan qildi. Bu bayanat, teshkilatning tor bétide élan qilinip, kambudzhaning 20 neper siyasiy panahliq telep qilghan uyghurni xitaygha qayturup bergenliki eyiblengen.


www.mazlumder.org Din élindi.


Sürette, insan heqliri we mezlumlar uchun hemkarlishish jemiyitining reisi axmet faruk unsal ependi.

Bayanatta, Islam dunyasi ijtimai teshkilatlar birlikining Bash katipi nejmi sadiq oghlu, uyghur siyasiy panahliq telep qilghuchilarning qayturulushini epsuslinarliq bilen eyibleymiz, dédi.

Bayanatta bildürüshiche, islam dunyasi ijtimaiy teshkilatlar birlikining bash katipi nejmi sadiq oghlu, tayland we kambudzha qatarliq dunyaning oxshimighan rayonlirida siyasiy panahliq telep qilip yashawatqan sherqiy türksitanliq uyghur türklirining xitaygha qayturulushini ghezep bilen eyiblidi. Bayanatta nejmi sadiq oghlu, "xitayning ürümchi we bashqa sheherlerde élip barghan milliy qirghinchiliq kupaye qilmighandek, emdi chetellerde qiyin ehwallarda yashawatqan uyghur musulmanlarni hujum nishani qilishi kishilik hoquq we hörriyetlirige uyghunmu&" dep soal qoydi.

Xitaygha qayturulghan uyghur musulmanlarning her xil eziyet we qiynashlar bilen öltürülgenlikining éniq ikenlikini ipadiligen sadiq oghlu, "xitay döliti hemmimizning bilginidek, sherqiy türkistanning ichi we sirtida yashawatqan uyghurlargha bésim ishilitip, qirghinchiliq qiliwatidu, hemmimiz bu wehshiylikni ötken aylarda közimiz bilen körduq, hazirmu zulum astida qalghan sherqiy türksitanliq qérindashlirimizgha zulum qiliwatqan xitaygha qarita, néme üchün dunya sükütte turush yolini tallaydu& emdi sükütte turushqa xatime bérishning waqti keldi we yaki ötüp ketti," dédi.

Bayanatta nejmi sadiq oghlu yene, siyasi we insani bir shekilde yashash üchün siyasiy panahliq telep qilghan uyghur musulmanlar, turuwatqan döletlerde tutqun qilinip, mejburiy xitaygha qayturulghanliqining ochuq ‏- Ashkara kishilik hoquqni depsende qilghanliqini ilgiri sürdi we eng az ipade bilen weqeni eyibligen birleshken döletler teshkilati we bashqa teshkilatlar "néme üchün bu weziyetke alaqidar xitaygha hakimiyitige bésim qilmaydu" dep sual qoydi.

Yene bir tereptin, türkiyining eng chong teshkilatliridin biri bolghan insan heqliri we mezlumlar üchün hemkarlishish jemiyiti bu heqte bayanat élan qildi we muxbirlarni kütiwélish yighini uyushturdi.

Türkiyining her qaysi sheherliride kishilik hoquqqa alaqidar aktip paaliyet qiliwatqan, insan heqliri we mezlumlar üchün hemkarlishish jemiytining reisi ehmet faruq ünsal ependi, xitay hakimiyitining uyghurlar üstidin élip bériwatqan assimlyatisiye qilish siyasitini eyiblep jemiytining resmiy tor bétide élan qilinghan bayanatta, xitayni ölümge höküm qilish we uyghurlar üstidin yürgüzüwatqan ayrimichiliq we assimlyatisiye siyasitige xatime bérishke chaqirdi.

Bayanatta yene mundaq déyilgen: "sherqiy türksitanda 5 ‏- Iyul küni bashlanghan weqeler, xitay hakimiytini on nechche yildin biri assimlyatisiye qilish siyasitining bésimi astida qalghan uyghurlarning mesililirini xelqara jamaetning küntertipige yéngidin keltürdi. Weqelerni keltürüp chiqarghan kishiler dep 17 uyghurni ölümge höküm qildi we nechche yüz kishi sotqa tartilish üchün tutqun qilindi. 7 ‏- Ayda yüz bergen bu weqelerdin kéyin nurghun uyghurlar ana wetinini terk étishke mejbur boldi we oxshimighan döletlerge qéchip panahliq telep qildi. 10 ‏- Ayning axiri we 11 ‏- Ayning bashlirida weqelerge alaqidar hayat bixeterliki tehdit astida qalghanliqi üchün ana wetinini terk étishke mejbur bolghan 22 uyghur kambudzhagha qéchip, birleshken döletler teshkilati musapirlar komitétining pihnom pénhdiki ishxanisidin siyasiy panahliq telep qildi. Texminen ikki ay birleshken döletler teshkilatining musapirlar merkizige orunlashturulghan bir kichik bala, ikki ayal jemiy 22 neper uyghur kambuzhda saqchi xadimliri teripidin 12 ‏- Ayning 16 ‏- Küni tutqun qilindi. Kambudzha hökümiti xelqara jamaetning qarshliqigha uchrishi bilen uyghurlarni qayturushni kéchiktürgenlikini élan qildi emma 12 ‏- Ayning 19 ‏- Küni bu uyghurlar mejburiy halda xitaygha qayturuldi. Kambudzha, birleshken döletler teshkilatining 1967 ‏- Yilidiki kélishimige imza qilghan dölet bolush süpiti bilen, öz dölitide birleshken döletler teshkilatidin panahliq telep qilghan kishilerning heq ‏- Hoquqlirini depsende qilip, xelqara qanungha hörmet qilmidi."

Bayanatta yene xitayni eyiblep mundaq déyilgen: "xitay hakimiyitining 10 nechche yillardin biri tibet we sherqiy türksitanda yürgüzüwatqan assimlyatisiye siyasetliri, xelqara kishlik hoquq teshkilatliri teripidin köp qétim tilgha élinghan bir mesile. Dölet ichide yüz bergen depsendichiliklerge qoshumche qilip, yéqinda yüz bergen weqelerde körülgenge oxshash, xitay dölet tewelikining chégira sirtidimu oxshash siyasetler yürgüzmekte. Xitayning yéqinqi zamanda bu kishilerni qayturush üchün, kambudzha padishahliqigha bésim qilghanliqi heqqide uchurlar axbaratlarda tarqaldi. Xitay dölitining muawin reisi kambudzhani ziyaret qilishtin ikki kün ilgiri, uyghurlarni mejburiy qayturush jinayitining meydangha kélishi we xitay ziyaritide ikki terep otturisida inam qlinghangha oxshash bir milyard dollarliq iqtisadi kélishim bolsa uyghurlarning qayturulushining asasi pilani ikenliki ilgiri sürülmekte. Bayanatta yene, insan heqliri we mezlumlar üchün hemkarlishish jemiytining uyghurlarning hayatining bixeterlikidin endishe qiliwatqanliqi heqqide toxtilip mundaq déyilgen: bügünki küngiche, qiyin - Qistaq we ten jazasigha oxshash nurghun kishilik hoquq depsendichilikini ishligen xitay dairiliri, bu kishiler heqqide adil sot échishi we kishilik hoquqning asasi nuqtisida xelqara qanunda belgilengen maddilargha hörmet qilishi kérek. Dunyada ölüm jazasini yalghan sot bilen eng köp ijra qilghan we siyasiy meqset üchün qollanghan xitayni bu qilmishliridin waz kéchishke chaqiriq qilimiz."

Bayanatta bldürüshiche yene, insan heqliri we mezlumlar üchün hemkarlishish jemiyti kambudzhadin siyasiy panahliq telep qilghan 22 uyghurning weziyiti heqqide ikki aydin biri resmiy we gheyri resmiy idare ‏- Organlargha doklat sunghanliqi ipadilengen.

Bayanatning axirida mundaq déyilgen: "bügüngiche bu heqte qandaq xizmet ishligen bolsaq, buningdin kéyinmu oxshashla bu ishni yéqindin közitip kéliwatimiz. Bashta xitay hakimiyiti we xelqara kishilik hoquq ammiwiy teshkilatlirini shundaqla sükütte turghan döletlerni eyibleymiz we kambudzhadin qayturulghan uyghurlarning hayatlirining bixeterliki üchün xitaygha bésim qilishiqa chaqiriq qilimiz."

Insan heqliri we mezlumlar üchün hemkarlishish jemiyti türkiyidiki eng chong ijtimaiy teshkilatlardin biri. Bu teshkilatning merkizi enqerede bolup, türkiyning her qaysi sheherliride shöbiliri bar. Bu teshkilat 5 ‏- Iyul ürümchi weqesi yüz bergendin kéyin wang léchüen qatarliq xitayning 8 chong emeldarilirini insany jinayet sadir qilghanliq bilen eyiblep türkiyning istanbul sot mehkimiside sotqa tartish üchün erz qilghan idi.



Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.
Xitayning Enqere Elchixanisigha Partlighuchi Madda Tashlighan Memet Yyghur Qoyup Bérildi

Muxbirimiz Erkin Tarim
2009-12-30
Xitayning dölet bayrimigha bir kün qalghanda yeni 30 - Séntebir küni saet 18:45 de, memet uyghur istanbuldin enqerege kélip xitayning enqerede turushluq elchixanisigha özi yasighan partlighuchi maddini tashlighandin kéyin, qamap qoyulghan idi.


RFA Photo / Erkin Tarim


Süret, memet tursun uyghur ependining, 2008 - Yili 8 - Ayning 8 - Küni enqerediki namayishta, uyghur xelqi duch kéliwatqan zulumni dunya jamaetchilikige yetküzüsh meqsitide hayati xewp - Xeterge qarimay özige ot qoyup yarilanghan we doxturxanidin saqiyip chiqqandiki körünüshi.

Üch aydin béri enqere sinjan türmisige qamap qoyulghan memet uyghur bügün sotqa chiqirildi.

Memet uyghur 12-Ayning 30-Küni etigen saet 10da enqere sot idarisida sotlandi. Sotqa eyibliguchi terepning wekili néng ju we ularning adwokati qatnashmidi. Bu sotqa memet uyghurning ayali, 12 yashtiki oghli merdan, 6 yashliq qizi muyesser we enqerediki bezi uyghurlar qatnashti. Bizmu bashtin ‏- Axir bu sotqa qatnashtuq.

30 Minut etrapida dawamlashqan bu sot axirida , sotchi, memet uyghurni qoyup bérish qararini jakarlidi. Bu qararni anglighan uyghurlar xushalliqidin chawak chélip alqishlap ketti. Bala-Chaqiliri bolsa xushalliq köz yéshi töküshti.

Biz sot axirlashqandin kéyin , memet uyghurning adwokati xaqan ashiq ependige mikrafonimizni uzattuq. U bu sotning netijisini shundaq anglatti: "hemmimizge melum bolghinidek, xitay bésiwalghan sherqiy türkistanda yashawatqan qérindashlirimizning ah-Zarini , xitayning bésim siyasitini, irqiy qirghinchiliqini dünya jamaetchilikige anglitish üchün 3 ay burun xitay xelq jumhuriyitining enqerede turushluq elchixanisigha partlighuchi madda tashlighan memet uyghur isimliq qérindishimiz bügünki sotta qoyup bérildi. Bu qérindishimiz, "qesten ot qoyup mal mülkke ziyan saldi" dep eyiblengen idi. Türk saqchiliri üch ayliq tekshürüsh netijiside, türk soti xitaylarning sherqiy türkistan xelqighe élip bériwatqan bésiminimu nezerde tutup turup, türk jaza qanunigha asasen memet uyghurni qoyup berdi. Buning uyghur xelqi üchün xeyirlik bolushini tileymen."

Biz sot ayaghlashqandin kéyin mikrafonimizni memet uyghurning oghli merdan we 6 yashtiki qizi muyesserge uzattuq.

Kéyin bu sotqa qatnashqan sherqiy türkistan medeniyet we hemkarliq jemiyiti enqere shöbisining mesuli xeyrullah efendigil ependigimu mikrafonimizni uzattuq.

Memet uyghur 2008 - Yilliq olimpik musabiqisining xitayda ötküzülüshige naraziliq bildürüsh üchün xitayning enqere elchixanisining aldida namayish ötküzülgende, özige ot qoyup naraziliq bildürgen idi. U, bedinige bénzin chéchip, ot yaqqanda , türk saqchiliri ot öchürgüch bilen öchürüwalghan bolsimu, emma u éghir yarilanghan idi.

Memet uyghur yene 2008 - Yili 4 - Ayning 3 - Küni istanbulda béyjing olimpik meshilini élip qéchishqa urunghan idi.

http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/memet-tursun-bomba-12302009192332.html/story_main?encoding=latin


Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.
'5 - Iyul Ürümchi Weqesi' 2009 - Yilliq Xelqaraliq Zor Weqeler Tizimlikige Kirdi
Muxbirimiz Mihriban
2009-12-30

Xelqaradiki dangliq metbuatlarning 2009 - Yilliq zor weqelerge qaratqan istatistikisidin melum bolushiche, 2009 - Yili 7 - Ayda ürümchide yüz bergen "5 - Iyul ürümchi weqesi"ning xelqarada qozghighan tesiri zor bolghan bolup, bu weqe yilliq xelqaraliq zor weqeler tizimlikide muhim orunda torghan.


RFA Photo / Erkin Tarim




Süret, kökbayraq zhurnilining 5 - Iyul ürümchi weqesige béghishlap mexsus chiqirilghan sanining muqawa körünüshi.

Xelqaraliq axbarat organliridin engliyining b b s agéntliqining "2009 - Yili yer shari xaraktérlik zor weqeler" programmisida, bu yil yaz peslide ürümchide yüz bergen "5 - Iyul ürümchi weqesi" xelqaraliq tesir qozghighan pelestin -Israiliye toqunushi, iraqtiki zor partlash weqesi, afghanistan mesilisi, pakistan ichki urushi, sérilankida 26 yil dawamliship 2009 - Yili ayaghlashqan sérilanka ichki urushi qatarliqlar bilen birlikte, yer shari xaraktérlik zor weqeler programmisining xelqaradiki siyasiy weqeler retke turghuzulghan 1 - Qismigha kirgüzülgen.

Maqalida asiyaning merkizige, xitayning gherbiy shimal chégrisigha jaylashqan türki tilida sözlishidighan uyghurlarni asas qilghan, hazir xitay hökümiti teripidin istila qilinip "shinjang" (yéngidin igilengen zémin) dep atiliwatqan merkizi asiyadiki türki tilliq xelq uyghurlarning, 2009 - Yili 5 - Iyul küni xitay hökümitidin adilliq telep qilip élip barghan tinchliq namayishining axiri qanliq toqunushqa aylinip yer shari boyiche tesir qozghighan zor weqelerdin birige aylanghanliqi bayan qilinghan.

B b s agéntliqining maqaliside "ürümchi weqesi" mundaq bayan qilinghan. " 7 - Ayda xitayning gherbiy shimal chégrisida uyghurlarning xitay hökümitige qarshi qozghighan bu naraziliq herikiti, xitay hökümiti teripidin topilang dep jakarlandi. Bu weqe bu 20 yildin buyan yüz bergen eng éghir qanliq toqunush hésablinidu. Xitay hökümitining az sanliq milletler siyasitidin narazi bolghan uyghurlarning barawerlik telep qilip élip barghan tinchliq namayishi basturushqa uchrighandin kéyin ghezeplengen yerlik ahale bolghan uyghurlar ürümchidiki bir qisim magizinlarni hem aptomobillarni urup chaqti. Arqidinla nurghunlighan xitay köchmenliri qollirigha kaltek, toqmaq élip öch élishqa bashlidi. Xitay hökümiti zor kölemdiki qoralliq saqchi qisimlirini yötkep kélip weqeni basturdi. Xitay hökümitining melumatida toqunushta 200 dek adem ölgen dep élan qilindi."

B b s agéntliqining "2009 - Yilliq zor weqeler namliq programmisi"da, xitay 2009 - Yil ichide siyasiy jehette yer shari boyiche eng sezgür dölet bolup bahalanghanliqi élan qilinghan bolup, bu heqtiki bahada " 5 - Iyul ürümchi weqesi" hem uning yüz bérish sewebi mundaq analiz qilinghan: "2009 - Yili 7 - Ayning 5 - Küni xitay shinjang dep atighan bu rayonning merkizi ürümchide yerlik uyghurlar bilen köchmen xitaylar otturisida éghir toqunush yüz berdi. Toqunushta 200 din artuq adem öldi. Xitay hökümiti toqunushning kélip chiqish sewebini xitay teripidin chetellerdiki düshmen küchler dep qariliwatqan rabiye qadir yétekchilikidiki uyghur teshkilatlirining qutratquluq qilishi we pilanlishi netijiside yüz bergen dep teshwiq qildi. Emma ilgiri xitayning "xitay yashliri zhurnili"da bash muherrir bolghan li datong ependi b b s ning ziyaritini qobul qilghinida, "xitayning öz sewenlikidin yüz bergen weqelerni cheteldiki küchlerge dönggishi omumiyüzlük aditige aylanghan. Bu weqening yüz bérish sewebliri murekkep, xitay kommunist hakimiyiti hökümranliq qilghandin buyan téxi bundaq zor kölemlik toqunush bolmighan idi. Ular weqening sewebini inchike tekshürmey buni bir yashanghan uyghur ayalgha artmaqchi boluwatidu. Sel eqli bar adem bolsila buni hés qilalaydu, melum ichki seweb bolmisa xelq undaq asanla qozghilip ketmeydu" dégen."

Maqalida yene, xitay hökümitining weqeni qanliq basturup weqege munasiwetlik dep qarighan uyghurlargha eng éghir jazalarni höküm qilghanliqini, bu hökümetning xelqara jamaetchilik aldida özining milliy siyasitidiki nuqsanlarni étirap qilishni xalimaydighan hökümet ikenlikini mundaq bayan qilidu: " 2009 - Yili yil axirighiche xitay hökümiti bu weqege qatnashqan uyghurlarni eng éghir jazalar bilen jazalidi. Hazirghiche 17 neper uyghurgha ölüm jazasi berdi. Xitay hökümiti bu weqe munasiwiti bilen 2009 - Yili 9 - Ayda " shinjangning tereqqiyati we ilgirilishi" namliq aq tashliq kitab élan qilip, özining milliy siyasitini aqlidi. Tinchlanghandek körünsimu, lékin milliy ziddiyet yenila keskin halette turmaqta, toqunush peyda qilghan jarahetler yenila shundaq éghir turmaqta. Xitay hökümiti aq tashliq kitab élan qilish arqiliq xelqaragha özining milliy siyasitining muweppeqiyetlik yürgüziliwatqanliqini jakarlimaqchi boluwatidu. Mana bu bizge xitay hökümitining özining milliy siyasitidiki mesililerni qayta tekshürüp chiqishni xalimaydighanliqini hem öz siyasitige tüzitish kirgüzüshni xalimaydighanliqini chüshendürüp bermekte."

Közetküchilerning qarishiche, "5 - Iyul ürümchi weqesi"ning " 2009 - Yilliq xelqaradiki zor weqeler" tizimlikige kirgüzülüshi, xitayning xitay bolmighan milletlerdin uyghur we tibet qatarliq milletler üstidin yürgüzüwatqan milliy siyasitining xelqara jemiyetning jiddiy diqqet - Étibarini qozghawatqan muhim mesililerge ayliniwatqanliqini körsitidighan pakit bolup, uning uyghurlar we tibetler mesilisining xelqara mesililer küntertipige kélishide ehmiyiti zor iken.

http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/dunyadiki-zor-weqeler-12302009192327.html/story_main?encoding=latin
Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.

Tuesday, December 29, 2009

Xitay Dölet Bixeterlik Organliridiki Oghurluqche Anglash
Muxbirimiz Mihriban
2009-12-28


Xitayning dölet bixeterlik ministirliqining bir muawin ministiri, bixeterlik idarisi xadimlirining cheteller bilen biwaste alaqisi bar puqralarning télifon, intérnét alaqilirini anglighan we közetkendin sirt, alahide ehwal astida xitayning yuqiri derijilik emeldarlirining téléfon alaqilirinimu anglaydighanliqini ashkarilighan.


Boshun tor bétining 27 - Dékabirdiki xewiride déyilishiche, xitay dölet bixeterlik ministirliqining emeldari bu gepni, ötken hepte béyjingdiki merkizi partiye mektipide échilghan ölke derijilik emeldarlarni qisqa muddetlik terbiyilesh korsida léksiye sözlesh jeryanida, shangxeydin kelgen muawin ministir derijilik bir emeldarning " dölet bixeterlik idarisi yuqiri derijilik emeldarlarningmu télifon alaqilirini anglamdu?" dégen soaligha jawab bergen chéghida dégen iken.

Xitay dölet bixeterlik ministirliqining muawin ministiri,merkizi hökümetning, ötken esirning 80- Yilliridila bixeterlik idarilirining puqralarning télifon alaqilirini anglash dairisini bikitip qattiq tüzüm we belgilimiler chiqarghanliqini, dölet bixeterlikige chétilidighan mezmunlar bilen munasiwetlik télifon mezmunlirini anglaydighanliqini, buningda, ölke derijilik emeldarlarning télifon alaqilirini anglash éhtiyaji tughulghanda, choqum merkizi hökümet siyasi-Qanun ministirliqining biwaste testiqidin ötidighanliqini tekitligen.

Bu emeldar kursantlarning, dölet bixeterlik idarisining qandaq ehwal astida puqralarning télifon alaqisini anglaydighanliqi heqqidiki soaligha jawab bérip mundaq dégen: "dölet bixeterlik idarisining puqralarning téléfon alaqilirini anglash dairisi adette dölet mexpiyetlikige yatidighan uchurlar dairiside bolidu, yene birsi merkizi hökümet siyasiy byurusi diqqet qilidighan chong weqeler yüz berginide, edliye-Qanun tarmaqlirining testiqisiz omumyüzlük halda puqralarning téléfon alaqilirini anglaydu. Mesilen, bu yil iyulda yüz bergen ürümchi weqesidin kéyinki, chetellerde uruq-Tughqanliri barlarning téléfon alaqilirini omumiyüzlük anglash mana mushu xil alahide ehwallar dairisige yatidu."

Bu emeldar nöwette dölet bixeterlik idarisi qolliniwatqan omumyüzlük anglashta bezi sezgür söz ‏- Ibarilerge qarita aptomatik halda süzüwélip anglash yolgha qoyulghanliqini bayan qildi. Uning déyishiche, ürümchi weqesidin kéyin, shinjanggha qaritilghan omumyüzlük anglashta ürümchi qatarliq chong sheherlerdiki téléfon tochkilirigha aptomatik anglash qurulmisi ornitiliptu, emma kichik nahiyiler we yézilargha bu xil qurulma téxi ornitilip bolmaptu. Dölet bixeterlik ministirliqining bu emeldari, kursantlarning, bixeterlik idarisining puqralarning téléfon alaqisini anglash dairisining qanchilikliki heqqidiki soaligha jawab bérip, hazir anglash dairisining kéngiyiwatqanliqini, dölet bixeterlik idarisidin bashqa jamaet xewpsizlik idariliriningmu délogha munasiwetlik kishilerning téléfon alaqilirini anglaydighanliqini bildürgen.

U kursantlarning shexsi mexpiyetlikidin ensirep sorighan soallirigha jawab bérip mundaq dégen: "köpchilikning unchiwala endishe qilip kétishining hajiti bolmisa kérek, dölet bixeterlik idarilirining dölet mexpiyetlikige munasiwetlik téléfonlarni anglishi yolluq. Lékin men köpchilikni shuninggha agahlandurimenki, özünglarning yürüsh-Turushunglargha her halda diqqet qilghininglar yaxshi. Döletning bixeterlikige biz mesul, emma özünglarning bixeterlikige qarita her biringlarning könglide éniq bir san bolushi kérek."

U xitayning ölke derijilik emeldarliridin terkip tapqan bu kursantlarni agahlandurup mundaq dégen: "biz téléfon alaqisige qaratqan anglashlirimiz jeryanida, gerche dölet bixeterlikige chétilidighan mezmunlar ipadilengen bezi uchurlargha érishken bolsaqmu, lékin érishken uchurlirimizning zor köpchiliki yenila bir qisim emeldarlirimizning turmushtiki chiriklikige taqilidighan awaz xatiriliridin ibaret bolup qéliwatidu, yeni mal - Mülkini chetellerge yötkesh, téléfonda ashniliri bilen paranglishish dégendek mezmunlar, shundaqla bir qisim yuqiri derijilik emeldarlarning öz ‏- Ara hoquq kürishige dair mezmunlarmu bar. Buning ichide hetta siyasiy byuruning emeldarlirining söhbet xatirilirimu bar. Men shuninggha heyranmenki, bu xil söhbetlerni biz anglimighan halettimu chetel axbarat organlirining anglishi mumkinghu& ejeba, bizning emeldarlirimiz hamaqetlikte shu derijige yetken bolsa - He!"

U dölet bixeterlik idarisining emeldarlarning mexpiyetlikige kapaletlik qilalmaydighanliqini bildürüp mundaq dégen: "adette bu xil mezmundiki awaz xatiriliri buyruq bilen yoq qiliwétilidu. Emma shu nerse seminglarda bolsunki, dölet bixeterlik idariside téléfon anglash xizmitige qoyulghanlarning köpchiliki aliy mektepni emdila tügetken yashlar, gerche bu xadimlar xizmet mezgilide ularning qol téléfon qatarliq her qandaq awaz köchürüsh qurulmisini ish ornigha ekirishi meni qilinghan, ish ornidin ayrilghinida hetta bir parche qegheznimu élip chiqip kétishi cheklengen bolsimu, lékin ularning méngisige ornap ketken mezmunlarni yoq qiliwétish imkaniyiti bizde yoq. Shunga hökümetning yuqiri derijilik emeldari bolush süpitinglar bilen siler özünglar diqqet qilishinglar kérek, chünki silerning her bir ishinglarni kishiler bilip turushi mumkin, gerche bu xadimlar hazirche bizning xizmetchilirimiz bolsimu, emma bundin kéyin ular qandaq jaylarda ishlishi mumkin buni bir néme démek tes."

Bu emeldar sözining axirida yene, xitayda dölet bixeterlik idarisining derijisining tolimu töwen orunda turidighanliqini, shunga adette bu emeldarlarni agahlandurush pursitining yoqluqini bildürgen.

Boshün tor békitining muxbiri bu kursqa qatnashqan ölke derijilik emeldardin ikkiylenni ziyaret qilish jeryanida yuqiriqi uchurlarni igiligen bolup, namda chetellerdin kélidighan bölgünchi küchler hem chetelge axbarat yetküzgüchilerni tutush, dölet bixeterlikini qoghdash meqsitide élip bérilidighan bu xil téléfon anglashta, xitay bixeterlik idarilirining eng köp igiligen uchuri özining yuqiri derijilik emeldarlirining chiriklik we parixorluqi, emeldarlar arisida öz-Ara hoquq talishish kürüshi qatarliqlargha chétilidighan mexpiyetlikler bolghan.

Közetküchilerning qarishiche, xitay hökümitining bu setchiliklerni awam xelqqe jakarlashqa jüret qilalmasliqi, körülgen mesililerni hel qilishning ornigha, bu pakitlarni buyruq bilen yoq qiliwétilishi xitay kommunist hökümitining chirik emeldarlarni öz qanat astigha iliwatqanliqining ipadisi bolup, gerche hökümet emeldarlarning chiriklikige dair pakitlarni yoqitiwatqan bolsimu, lékin bu réal emeliyetni yoshurushqa amalsiz iken.

http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/oghurluqche-anglash-12282009222531.html/story_main?encoding=latin


Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.
5 ‏- Iyul ürümchi Weqesi Guwahchisining Uyghur Teshkilatliridin Kütken Ümidi
Muxbirimiz Abdulla
2009-12-25

Chetelge sayahetke chiqqan bir neper uyghur ziyaliysi ürümchide yüz bergen qanliq weqening guwahchisi süpitide özining körgen we anglighanlirini inkas qilip, chetellerdiki uyghur teshkilatliridin kütidighan ümidlirini otturigha qoydi.


AFP Photo


Süret, 7 - Yul küni ürümchidiki ayallar - Balilar namayishida, bir erning xitay qoralliq qisimliri bilen tirkishiwatqan körünüsh.

Yuqiridiki awaz ulinishidin, mezkür ziyaliy bilen ötküzgen söhbitimizning tepsilatini anglighaysiler.


Bésish Ewetish
Pikir - Qarashliringizni otturigha qoyung
Pikir - Qarashliringizni töwendiki jedwel arqiliq, uyghur yéziqida yézip yollang. Pikir - Bayanliringiz, erkin asiya radiosi tor bet ishlitish belgilimiliri boyiche tor bashqurghuchisi teripidin testiqlanghandin kéyin élan qilinidu. Oqurmenlerning torgha yollighan pikir - Bayanliri özige xas bolup, erkin asiya radiosigha wekillik qilalmaydu.

Menbe: http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/5-iyul-shahidi-12252009195251.html/story_main?encoding=latin

Monday, December 28, 2009

SHERQIY TÜRKISTAN JUMHURIYITI ASASI QANUNI


Kirish Söz

Bu asasi qanun 1949-yili 10-ayda tajawuzchi Xitay komunist hökümiti teripidin ishghal qiliwelin’ghan wetimiz tupraqliridin chet’elge chiqip ketishke mejbur bolghan Sherqiy Türkistanliq muhajirlarning ortaq milliy iradisi bilen tüzüp chiqildi.


Ushbu asasi qanun Sherqiy Türkistan xelqining we ularning ewladlirining milliy musteqilliq we höriyitini qolgha keltürüshini kapaletlendürüshni we höriyetke erishkendin keyin dölitimizning emel qilishqa tegishlik siyasi tüzümi we yolini körsitip berishni meqset qilidu.

Birinchi Bölüm

Dölet ismi, Dölet Tüzümi, Dölet Bayriqi, Dölet Giribi, Istiqlal Marshi, Milli Marshi, Dölet Tili, Dölet Dini we Paytexti

1- Madda: Dölet Ismi: Sherqiy Türkistan Jumhuriyiti 

2-Madda: Dölet Tüzümi
Demokratiye we kishilik hoquqqa hörmet qilidighan, ijtima’i, demokratik bir pütün hoquq dölitidur. Sherqiy Türkistan dölitining zimin pütünligini, millitining birligini parcilashqa bolmaydu we yol qoyulmaydu.

3-Madda: Dölet bayrighi Ay-yultuzluq kök bayraqdur. (Qoshumche A gha qarang)

4-Madda: Dölet Giribi, hilal ayning ong teripide toqquz we sol teripide toqquz dane noqta bolup, bu noqtilarning, hilal ayning eng töwen qismidiki uchliri bughuch bilen baghlan’ghan. Hilal ayning otturisida hösnixet bilen yezilghan “Bismillahhirrahmanirrahim”, hilal ayning ikki uchining uchrishidighan yeride üch dane yultuzdin teshkil tapqan bir shekildin ibarettur. (Qoshumche B ge qarang)

On sekkiz dane noqta, Sherqiy Türkistanda yashighan on sekkiz Türk qewmining simwolidur. Üch yultuz bolsa tarixta Sherqiy Türkistanda qurulghan Kök Türk, Uyghur we Qaraxanilar döletlirining simwolidur.

5-Madda: Döletning Istiqlal we Milliy Marshi,Milliy Qesimi

Döletning Istiqlal Marshi,1933-yili Memtili Ependi (Tewpiq) teripidin yezilip, Sherqiy Türkistanliqlar teripidin oqulghan "Qurtulush Yolida" namliq she’iridur. Döletning milliy marshi yene Memtili ependining “Tarixtin Ewwel Biz Iduq, Tarixtin Songre Yene Biz” digen she’iridur. Milliy qesem Abduleziz Mexsum yazghan "Ayrilmisun" namliq shéir. (Qoshumche C, D we E ge qarang)

6-Madda: Dölet Tili, Dini we Paytexti

Sherqiy Türkistan Jumhuriyitining dölet tili-Uyghur türkchisidur. Qazaq türkchisi bilen Qirghiz türkchisi milliy til qatarida qollinilidu.

Dini: Islamdur.Dölet bashqa dinlarnimu hörmet qilidu, qoghdaydu, herxil diniy hoquqlargha kapaletlik qilidu.

Döletning paytexti: Ürümchi.

7-Madda: Asasi Qanunning yuqurda yezilghan birinchi, ikkinchi, üchinchi, tötinchi, beshinchi we altinchi maddilliri herqandaq shara’itta özgertilmeydu we özgertishke teshebbus qilinmaydu.

Ikkinchi Bölüm Sherqiy Türkistan Jumhuriyitining Sürgündiki Hökümiti


8 - Madda: 2004-yili 14-sentebirde Amerika Qoshma Shitatlirining paytexti Washin’gitonda qurulghan Sürgündiki Sherqiy Türkistan Hökümiti-wetinimiz tajawuzchi Xitay kommunist hakimiyitining qolidin azat bolghan’gha qeder Sherqiy Türkistan xelqighe wakaliten hoquq yürgüzidighan, Sherqiy Türkistan Jumhuriyitige wekillik qilidighan birdin bir hoquqluq organ bolup hesaplinidu.

9-Madda: Serqi Türkistan Jumhuriyiti Sürgündiki Hökümitining asasi wezipisi-dunyadiki barliq demokratiyini, heqqaniyetni, tenchliqni söyidighan, kishilik hoquqqa hörmet qilidighan döletler, Birleshken Döletler Teshkilati bashchilighidiki barliq xelq’ara teshkilatlar, xelq’aradiki kishilik hoquq organliri bilen hemkarliship, ularning yardimini qolgha keltürüp, Sherqiy Türkistan xelqini tajawuzchi kommunist Xitay hakimiyiti yürgüziwatqan dölet terrorizimigha qarshi küreshke teshkillep, wetinimiz Sherqiy Türkistnning musteqilliqini qolgha keltürüshtin ibaret.

10-Madda: Sherqiy Türkistan Jumhuriyiti Sürgündiki Hökümitining ministirliri bash ministirning qol astida Ministirlar kabineti bolup teshkillinidu. Ministirlar kabinetida hökümet programmilirigha xilapliq qilghan ministirlar üch qetim agahlandurilidu. Bu agahlandurushlargha etibar qilmighan teqdirde ministirlar kabinetining qarari we dölet reisining testiqi bilen bash minister teripidin kabinettin chiqirilidu.

11-Madda: Hökümetning ministirlar kabeniti yilda bir yaki ikki qetim yighilish ötküzüp, hökümet programmilirining ijra qilinish ehwalidin bash ministir we kabenitqa doklat sunidu we hökümet programmilirini emeliyleshtürüshning chare-tedbirlirini muzakire qilip bekitidu.

Xitay bilen siyasi we iqtisadi munasiwiti bolghan herqandaq Sherqiy Türkistanliqni parlament ezasi we ministir qilip saylashqa bolmaydu. Parlament we hökümet ezalirining wezipe ötewatqan muddet ichide herqanadaq sewep bilen Xitaygha, Xitay mustemlikisi astidiki dölet we rayonlargha berishi men’i qilinidu.



Üchinchi Bölüm Sheqiy Türkistan Jumhuriyitining Parlament Saylimi we Wetendashliq


12-Madda: Parlament özige bir re’is, bir mua’win re’is, bir bash katip, ikki katipni parlament ezaliri ichidin töt yilliq muddet üchün üchte ikki awaz bilen saylap chiqidu. Parlament ezalirining tekliwi bilen qanunlashqan we herqaysi rayonlardin demokratik usulda saylan’ghan wekillerdin teshkillen’gen Parlament alahide ehwallardin sirt her töt yilning birinchi yilining 11-ayning 10- küni echilip, tötinchi yilining 11-ayning 11-küni axirlishidu. Parlament bu asasi qanunning 17-, 18-, 19- maddilirigha asasen parlament ezalirini saylap chiqip Parlamentni wujutqa keltüridu. 11-ayning 12- küni saylan’ghan parlament ezaliri qesem berip wezipe tapshurup alidu. Yengi Parlamentning wujutqa kelishi, hoquqliri we eza sani qurghuchi tunji parlamentning belgilimilirini asas qilidu.

13-Madda: Sherqiy Türkistan Jumhuriyitining ichide yurtning ishghal qilinishigha chetishliq bolghan, düshmen’ge yaki yurtni ishghal qilghuchilargha yardem bergen, ulargha qolayliq yaritip bergenligi sezilgen herqandaq kishining Parlament ezaliqigha saylinishigha yol qoyulmaydu.

14-Madda: Döletning ishghal qilinishi bilen munasiwiti bolmighan, düshmenlerge yaki tajawuzchilargha yardem bermigen, ularni qoghdap qalmighan, Sherqiy Türkistanda tughulghan, yette ejdadighiche Sherqiy Türkistanda yashighan herqandaq kishi Sherqiy Türkistanliq hesaplinidu. Sherqiy Türkistanning sirtida özini Sherqiy Türkistanliq dep hesaplighan, Sherqiy Türkistanni ana wetinim dep qobul qilghan herqandaq muhajir Sherqiy Türkistanning tebi’i wetendishidur.

Tötinchi Bölüm Parlament Ezaliri

15-Madda:Parlament saylan’ghan parlament ezaliridin teshkil qilinidu. Parlament ezalirini 18 yashtin ashqan herbir Sherqiy Türkistan wetendishi, jinsiy perqige qarimay demokratik usullar bilen awaz berish arqiliq saylap chiqidu.
16-Madda: Esker we saqchilarni wezipe ötewatqan muddet ichide parlament ezaliqigha saylashqa bolmaydu. Emma, saylam mezgilidin az digende üch ay burun istipa berish sherti bilen saylash we saylinish hoquqigha ige bolalaydu.

17-Madda: Dölet ichide her 60 ming nopustin bir parlament ezasi saylinidu. Sürgündiki Parlament üchün parlament ezaliri yashawatqan döletlerdiki Sherqiy Türkistanliqlarning nopus sanigha we ularning emili ehwaligh asasen, tunji qurghuchi Parlamentning testiqi bilen qanunlashqan belgilimiler boyiche saylinidu. Emma, sürgündiki parlament ezalirining sani 60 kishidin kem bolmaslighi kerek.
18-Madda: Parlament xadimliri parlament re’isi teripidin teyinlinidu.

19-Madda: Parlament ezaliri ichide wapat bolghan yaki herqandaq sewep tüpeylidin wezipisidin ayrilghanlarning ornigha Parlamentning qarari boyiche belgilen’gen muddet ichide shu wekil teweligidiki rayon teripidin parlament ezaliri toluqlap saylinidu. Emma sürgündiki parlamentning ezasi wapat bolghan yaki istipa bergen teqdirde, shu parlament ezasi turushluq dölettiki Sherqiy Türkistanliqlar ichidin toluqlap saylinidu.

Beshinchi Bölüm Qanunlar we Qararlar

20-Madda: Barliq qanunlar parlament teripidin tüzüp chiqilidu. Bu qanunlar üchte ikki awaz bilen maqullinidu. Maqullan’ghan qanunlarni hökümet ijra qilidu.

21-Madda: Barliq qararlar hökümet teripidin chiqirilidu. Bash ministir bir yaki ikki ministirni hökümet bayanatchisi qilip teyinleydu.

Altinchi Bölüm Parlament we Dölet Armiyisi

22-Madda: Dölet re’isi dölet armiyisining ali bash qomandanidur.

23-Madda: Tenchliq mezgilliride dölet re’isi teripidin körsitilgen eng tejribilik, abroyluq, dölet armiyisi ichide hörmetke sazawer we ishenchlik bir yuquri derijilik ofitser dölet armiyisige dölet reyisige wakaliten qomandanliq qilidu we bash qomandan qilip teyinlinidu.

24-Madda: Parlament döletning musteqilliqini qoghdash üchün herbi seperwerlik, urush elan qilish, dölet menpe’etini asas qilish sherti astida chet’eller bilen bolidighan shertnamilarni tüzüsh we imzalash hoquqini üchte ikki awaz bilen hökümetke beridu.

Yettinchi Bölüm Dölet Re’isining Saylinishi we Hoquqliri

25-Madda: Sherqiy Türkistan musteqilliq dawasigha özini atighan, Sherqiy Türkistan xelqining menpe’eti üchün pidakarliq bilen ishleydighan, ali mektepni tamamlighan, parlament ezasi bolup saylan’ghan, wetendashlar arisida hörmetke sazawer, milliy alahidiliklirini saqlighan, 40 yashqa toshqan Türk neslidin bolghan herqandaq Sherqiy Türkistanliq ichidin saylam arqiliq dölet re’isi saylinidu we saylan’ghan dölet re’isi qesem bilen öz ezipisini tapshurup alidu.(Qoshumche E ke qarang)

26-Madda: Dölet re’isining hoquqliri: Dölet re’isi bash minister namzatini körsitidu, bash ministir teripidin sunulghan hökümet kabinetini testiqlaydu. Ministirlikke teyinlen’gen namzatlarni ispat bilen yenggüshlesh yaki emeldin qaldurush heqqide bash ministirge yazma teklip beridu.

Dölet re’isi kesellik, sayahet yaki bashqa sewepler bilen wezipisini ada qilalmighan waqitlarda, parlament ezasi bolghan mua’win dölet re’isi dölet re’isining salametliki eslige kelgen’ge yaki sayahettin qaytqan’gha qeder dölet re’isining barliq hoquqlirini öz üstige elip uni bejiridu. Dölet re’isi wapat bolghan teqdirde, parlament teripidin yengi dölet re’isi saylan’ghan’gha qeder dölet re’isining wezipisini bejiridu. Bu madda Sürgündiki Sherqiy Türkistan Jumhuriyitining re’isi üchünmu küchke ige bolidu.

Dölet re’isi dölet birligining simwolidur. Dölet re’isi Parlament testiqlighan qanun, Shertnamilar, qararlarni imzalaydu, chet’ellerge elchilerni teyinleydu we chet’el elcilirini qobul qilidu. Edilye ministirining tekliwi bilen eghir gunahkarlarni kechürüm qilidu, yaki jazasini yeniklitidu.

Sekkizinchi Bölüm Bash Ministirning Saylinishi we Hoquqliri

27-Madda: Sherqiy Türkistan musteqilliq dawasigha özini atighan, bu dawagha ishenchisi kamil bolghan, 40 yashqa toshqan, wetendashlar arisida hörmetke sazawer bolghan, milli alahidiliklirini saqlighan, Parlament ezasi bolup saylan’ghan, Türk neslidin bolghan her qandaq Sherqiy Türkistanliq Sherqiy Türkistan Dölet re’isi teripidin bash ministirlik namzatliqigha körsitilidu. Bash ministir ministirlar kabinetini teshkillep dölet re’isining testiqidin keyin parlamentqa sunudu. Parlament uning hökümet programmisini maqullighandin keyin, bu ministirlar kabinetini üchte ikki awaz bilen testiqlaydu. Bu jeryanda eslidiki kabinet öz xizmitini dawamlashturidu.

28-Madda: Bash ministir parlamentqa wetenning omumi ehwali, hökümetning siyasiti heqqide az digende yilda bir qetim melumat beridu we özi toghra tapqan teqdirde parlamentning saylimi elip berilip bir dewr axirlashqandin keyin, Sherqiy Türkistan xelqini yengi wekillerni saylash üchün, saylam waqtini bekitishke, urush we tenchliq zamanlirida dölet armiyisini seperwer qilishqa, kabinet ezalirining paaliyetlirini nazaret qilishqa, ministirlar kabinetining qararlirigha zit heriket qilghan ministirlarni üch qetim agahlandurushqa we bu agahlandurushlargha etibar bermigen teqdirde, bash ministir dölet re’isining testiqi bilen bularni kabinettin chiqirishqa, qanunlarning adil ijra qilinishigha we wetenning pewqul’adde ehwal astida qalghan mezgilliride qanun küchige barawer qararlarni chiqirishqa, parlament qarari bilen herbi halet élan qilishqa hoquqluqtur.

Toqquzinchi Bölüm Parlamentning Hoquqliri

29-Madda: Mezkur parlament hemme qanun we nizamlarni chiqirishqa, baj qanunini chiqirishqa, qerzlerni töleshke we omumning menpe’etini qoghdashqa, omumi baj bilen import-ekisport towarliridin elinidighan baj qanunini chiqirishqa, bajning Sherqiy Türkistan teritoriyisi ichide barawer we bir xil ölchemlik bolushigha munasiwetlik qanunlarni chiqirishqa hoquqluqtur. Parlament yene töwendiki sahelerge munasiwetlik qanunlarni chiqiridu:


30-Madda: Sherqiy Türkistan Jumhuriyiti Hökümitining chet’eldin qerz elishigha, soda-setiq ishliri bilen tashqi sodini kontirol qilishigha;

31-Madda: Wetendashliqqa qobul qilish, wetendashliqtin chiqirish, hemde kiriziske sewepchi bolidighan banka pul paxallighining aldini elishqa we bankilar qanunini chiqirishqa;

32-Madda: Pul besish we pulning qimmitini qoghdash, chet’el pullirining kursini belgileshke, ölchem birliklirini bekitishke;
33-Madda: Saxta pul yasighuchilarni jazalashqa;
34-Madda:Pochtixana, doxturxana, mekteplerni echish we binakarliq-qurulushlirini elip berishqa;

35-Madda: Yazghuchi we sen’etchiler, ilim-pen sahesidikilerge qelem heqqi berish, ularning ijadiyet hoquqini qoghdash we erkin paaliyet qilishigha kapaletlik qilishqa;

36-Madda: Ali sot mehkimisi we uningdin töwen bolghan sot mehkimilirini qurushqa;
37-Madda: Dölet chegrisidiki etkeschilik, tamojnidiki köz boyamchiliq hadisilirini eniqlash we bulargha munasiwetlik qanunlargha xilapliq qilghuchilarni jazalashqa;

38-Madda: Sirtqa urush elan qilish, weten’ge qilin’ghan yaki qilinish ehtimali bolghan tajawuzchiliqlargha taqabil turushqa;

39-Madda: Dölet armiyesini terbiyilesh, kücheytish we uni bashqurushqa;
40-Madda: Döletning bir pütünligini qoghdash, topilangni tinjitish, tajawuzni tosash üchün armiyeni herbi wezipige seperwer qilishqa;

41-Madda: Eskerlerni teshkillesh, qorallandurush, bashqurush, ofitsirlerni wezipige teyinlesh, Parlamentning herbi tüzümige bina’en herbi telim- terbiye elip berishqa;

42-Madda: Sherqiy Türkistan Parlamenti Sherqiy Türkistan Jumhuriyiti Hökümitining we uning herqaysi organlirining yaki hökümet erbaplirining yuqurida bayan qilin’ghan qanunlarni ijra qilishi üchün zörür bolghan barliq qanunlani chiqirishqa we qanunlashturushqa hoquqliqdur.

Oninchi Bölüm  Wetendashlarning Heqliri we Parlamentning Heqliri

43-Madda: Parlament Sherqiy Türkistan xelqining hoquqlirigha, qanun aldida barawerlikige, dini etiqadlirigha kapaletlik qilidu. Parlament töwendiki ishlar heqqide qanun chiqarmaydu:

Herkimning étiqad qilghan dinigha erkin ibadet qilishigha cheklime qoyidighan, chüshenche we söz erkinligini, neshiriyat erkinligini chekleydighan, yighilish erkinligi bilen hökümetke xalighan temida iltimas sunush erkinligini chekleydighan, wetendashlarning imtiyaz we alahidiligini töwenlitidighan qanunlar.

44-Madda: Sherqiy Türkistan Hökümitining ruxsiti bilen xelq qoral saqlash we qoral elip yürüsh erkinlikige ige.

45- Madda: Tajawuzchilargha hemkarliship wetenning ishghal qilinishigha wastichiliq qilghan, düshmenlerge yaki wetenni ishghal qilghuchilargha ashkara yaki yoshurun yardem bergenler, jinayitining eghir-yeng’gillikige qarap sotqa tartilidu we jazalinidu.

46-Madda: Qanunda ruxset qilin’ghan ehwaldin bashqa meyli tenchliq dewride bolsun yaki urush dewride bolsun, herqandaq esker yaki saqchining mülk igisining maqullughini almay turup we sot mehkimisining qararini körsetmey turup herqandaq kishining mülkini tekshürüsh yaki musadire qilish hoquqi bolmaydu.

47-Madda: Kishiler yanlirini, öylirini, xet-cheklirini, chong-kichik buyumlirini we özini qanunsiz axturush we cheqilishqa qarita qanuni qoghdunush hoquqigha ige bolup uning’gha dexli qilinmaydu.

48-Madda: Urush yüz bermigen, herbi halet elan qilinmighan yaki omumi xelqning bixeterligi tehditke uchirimighan ehwallarda hechkim sot mehkimisining qararisiz we teptishning yazma eyiplishi bolmay turup jinayi jawapkarliqi üchün qolgha elinmaydu. Herqandaq kishini oxshash jinayiti üchün ikki qetim eyipleshke bolmaydu. Heckim qanuni jeryanlardin ötküzülmey turup erkinlikidin, mal–mülkidin , hayatidin mehrum qilinmaydu. Adil tölem tölenmey turup hechkimning xususi mülki musadire qilinmaydu yaki xelqqe teqsim qilip berilmeydu.

49-Madda: Herqandaq jinayi deloni birterep qilishta, jawapkar biterep bir sot mehkimiside qanun boyiche sotlinidu, gunahliri we qarilinish sewepliridin xewerlendurulidu, guwahchilar bilen yüzleshtürilidu, öz menpe’eti üchün shahid körsitip bereleydu we özini aqlas üchün adwukat tutalaydu.

50-Madda: Qarilan’ghuchini qebih we gheyri- normal usulda jazalashqa, uningdin artuqche kapalet puli yaki jerimane telep qilishqa yol qoyulmaydu. Gunahkar jinayi ishlar qanunidiki jinayitining eghir-yeng’gillikige asasen jazalinidu.

51-Madda: Wetendashlarning asasi qanunda berilgen hoquqliri, behriman bolushqa tegishlik qanunluq hoquqliri inkar qilinmaydu.

52-Madda: Sotta jinayetchige berilgen jazadin sirt yene uni malay qiliwelish, mejburi emgekke selish we ijtima’i ornigha qarap kemsitish men’i qilinidu. Sherqiy Türkistan wetendashliri qanun aldida barawerdur.

On Birinchi Bölüm Hökümetning Hoquq Cheklimisi

53-Madda: Hökümetning qanunda körsitilgen da’iridin sirt pul serp qilishigha ruxset qilinmaydu. Emma döletni tonutush we uning bixeterligini saqlash üchün bash ministir parlamentning maqulliqidin ötküzüp muwapiq miqdardiki mebleghni saqlash, xirajet qilish hoquqigha ige. Parlament döletning bir yilliq xamchot we rasxot pilanini közdin kechürüp testiqlaydu, munasiwetlik ministirlik we organlardin her yili rasxotlarning chiqim qilinish ehwalidin teptish hey’iti arqiliq hesap alidu. Teptish hey’iti parlament ezaliri ichidin awazgha qoyup saylap chiqilidu, hey’etler 3,5,7,9,…kishidin teshkil tapidu.

54-Madda: Sherqiy Türkistan hökümiti hichkimge alahide imtiyazliq mensepni hediye qilmaydu. Hökümette wezipe ötigüchi shexs yaki parlament ezasi parlamentning ruhsitisiz dölet ichi we sirtidiki hechkimdin hediye yaki mensep qobul qilmaydu. Emma döletning milliy menpe’eti yüzisidin bir qisim dölet xadimliri, ziyalilar sherep unwanliri we xatire buyumlirini elish we berish hoquqigha ige.

On Ikkinchi Bölüm Edliye

55-Madda: Sherqiy Türkistan Hökümitining edliye sestimisi parlament teripidin alahide chiqirilghan qanun’gha asasen qurulghan musteqil asasi qanun mehkimisi, ali sot mehkimisi we sot mehkimiliri arqiliq paaliyet qilidu. Sotchilar we teptishler edliye ministiri teripidin ali mektepning qanun fakoltetlirini püttürgen, xizmet tarixi pak, xelq ichide abroyluq qanunshunaslar ichidin teyinlinidu. Sodiye we teptishler biterep turup wezipilirini adilliq bilen bejiridu.

56-Madda: Sotlan’ghanlar töwen derijilik sot mehkimilirining chiqarghan qarari we hökümnamiliri heqqidiki naraziliq erzlirini yuquri sot mehkimisi hesaplan’ghan ali sot mehkimisige sunush hoquqigha ige.

57-Madda: Sherqiy Türkistan edliye sestimisi asasi qanunda belgilen’gen barliq qanunlarni biterep ijra qilidu, xelq’ara kelishimlerde Sherqiy Türkistan Jumhuriyiti terepte turup xelq’ara qanunlarni közde tutqan asasta ish bejiridu.

Sherqiy Türkistan hökümiti asasi qanunda belgilen’gen pütün qanunlarning terepsiz halda edliye teripidin ijra qilinishigha, xelqara qanuni kelishimlerning we Sherqiy Türkistan jumhuriyiti imzalighan barliq xelqara qanuni ehdinamilarning emelge ashurilishigha mes’ul bolidu.

58-Madda: Barliq jinayi ishlar deloliri teptishning qanuni shikayetnamisige asasen biterep sotqa tapshurilidu.

59-Madda: Dölet ichide Sherqiy Türkistan dölitige qarshi urush élan qilish, dölet düshmenlirining yaki döletni ishghal qilghuchilarning iradisi boyiche ulargha yardem qilish, ulargha qolayliq yaritip berish- weten’ge asiliq qilish jinayiti bolup hesaplinidu. Ikki neper guwahchining guwahliqi bolmighan we biterep sot mehkimisining etirap qilishi bolmighan ehwalda heckimni weten’ge asiliq qilish jinayiti bilen eyipleshke bolmaydu.

60-Madda: Parlament “weten’ge asiliq qilish jinayiti” heqqidiki qararlarni testiqlash hoquqigha ige.

On Üchinchi Bölüm Asasi Qanun’gha Tüzitish Kirgüzüsh

61-Madda: Mezkur parlament herqandaq waqitta parlamentning üchten ikki awazi bilen asasi qanunning maddilirigha tüzitish kirgüzse bolidu. Emma Asasi qanunning deslepki birinchi, ikkinchi, üchinchi, tötinchi, beshinchi we altinchi maddilirigha tüzitish kirgüzüshke bolmaydu we tüzitish kirgüzüsh heqqide teklip berishke bolmaydu. Tüzitish kirgüzülgen maddilar asasi qanunning qoshumche qismida eniq körsitilidu.

62-Madda: Bu asasi qanun we uning’gha asasen tüzülgen Sherqiy Türkistanning qanunliri, Sherqiy Türkistan Jumhuriyiti teritoriyiside muqeddestur. Sotchilar mushu qanunlar boyiche ish bejiridu. Sherqiy Türkistanning parlament ezaliri, dölet rehberliri, edliye xizmiti ishleydighanlar qesem berip wezipe tapshurup alidu.

63-Madda: Sürgündiki Sherqiy Türkistan Parlamentining ezaliri her töt yilda bir qetim 10-ayning 1-heptiside Sherqiy Türkistan wetendashliri teripidin domokratik usulda awazgha qoyush arqiliq saylinidu. Sherqiy Türkistanni azat qilghandin keyin parlament saylimi her töt yilda bir qetim, 11-ayning deslepki heptiside elip berilidu. 11-Ayning 12-küni yengi parlament eng peshqedem parlament ezasining riyasetchilikide qesem bilen wezipe tapshurup alidu. Qesem murasimidin keyin parlament 14-maddigha asasen paaliyetlirini elip baridu.

64-Madda: 2004-yili 9-ayning 14-küni awazgha qoyush arqiliq saylan’ghan parlament ezaliri we ministirlar töt yil keyinki saylamghiche wezipiside qalidu we wezipisini öteydu.

On Tötinchi Bölüm Asasi Qanun Mehkimisi

65-Madda:Asasi qanun mehkimisi-Sherqiy Türkistan Parlamenti teripidin chiqirilghan mexsus qanun’gha asasen qurulghan bolup, bu mehkime qanunlarning, qanun hökmi boyiche chiqirilghan qararlarning we Sherqiy Türkistan parlamenti nizamnamilirining shekil hem mahiyet jehettin asasi qanun’gha uyghun bolghan yaki bolmighanliqi heqqide nazaret elip baridu.

Asasi qanun mehkimisi 11 neper resmi eza, 4 neper kandidat ezadin terkip tapidu. Asasi qanun mehkimisi ezaliri öz ichidin bir kishini asasi qanun mehkimisi bashliqi, bir kishini bashliq wekili qilip saylap chiqidu.

66-Madda: Asasi qanun mehkimisi eng ali mehkime süpitide siyasi partiyilerning emeldin qaldurulishi we melum siyasi partiyini emeldin qaldurushqa tegishlik dawalarda jumhuriyet bash teptishining emeldin qaldurush heqqidiki yazma doklat we tekliwini közdin köchürüp bu heqte qarar ciqiridu. Qarar chiqirishtin awal, u partiyening re’isi yaki re’is wekilining özini aqlash heqqidiki bayanatlirini anglaydu.

67-Madda: Asasi qanun mehkimisi jumhuriyet bash teptishining yazma shikayiti we parlamentning testiqi bilen döletning milliy menpe’etini eghir ziyan’gha uchratqan dölet re’isi, bash ministir we ministirlarni asasi qanun mehkimisining bir terep qilishigha tapshuridu. Asasi qanun mehkimisi chiqarghan qarar keskin bolup, uning’gha etiraz bildürüshke bolmaydu.

68-Madda: Ushbu asasi qanun 14 bölüm 68 maddidin teshkil tapqan bolup, Miladiye 2004-yili 11-ayning 20-künidin 22-künigiche Washin’gitonda chaqirilghan qurultayda parlament ezaliri teripidin maqullandi we elan qilindi. Bu asasi qanunning Uyghurche nusxisi asas qilinidu.

Qoshumchilar

Qoshumche A:
Dölet Bayriqining Shekli




(1933-yil 12-noyabir qurulghan Sherqiy Türkistan Islam jumhuriyitining dölet bayriqi)




Qoshumche B:Dölet Girbining Shekli




(1933-yili 12-noyabir qurulghan Sherqiy Türkistan Islam Jumhuriyitining dölet girbi)

Qoshumche C: Döletning Istiqlal Marshi

Qurtulush Yolida

Aptori: Memtili Ependi (Tewpiq)

Qurtulush yolida sudek aqti bizning qanimiz,

Sen üchün ey yurtimiz bolsun pida bu janimiz.

Qan kechip hem jan berip axir qutuldurduq seni,

Qelbimizde qutquzushqa bar idi imanimiz.



Yar hemdem boldi bizning himmitimiz sen üchün,

Dunyani sorighan idi ötken ulugh ejdadimiz.

Yurtumiz biz yüz-közüngni qan bilen pakizliduq,

Emdi hech kirletmigeymiz chünki Türktur namimiz.



Atilla, Ching’giz, Tömür dunyani titretken idi,

Qan berip nam alimiz biz ularning ewladibiz.

Chiqti jan hem aqti qan düshmendin alduq intiqam,

Yashisun hech ölmisun parlansun istiqbalimiz.



Qoshumche D: Döletning Milliy Marshi



Tarixtin Ewwel Biz Iduq, Tarixtin Songre Yene Biz



Tarixtin ewwel biz iduq, tarixtin songre yene biz,

Qelbimizde wijdanimiz, bu bizning imanimiz.

Türk biz, ana yurtimizning köksi biz tuch suferi,

Bash kesilse qaytmas basqan izidin Türk erliri.

Yurtimizning altunidur taghi birle tashliri,

Her biri bir arslandur, bu wetenning yashliri.

Yurtimiz üchün qurbandur yashlirimizning bashliri,

Imani, issiq qani, ularning yoldashliri.

Ordimiz hem yurtimiz, meshhur Türkdur namimiz,

Dinimiz, imanimiz, bu bizning wijdanimiz.

Yurtimiz Türkning yurti, biz uning qurbanimiz,

Bayriqimiz kök bayraq otturisida ay-yultuz.



Qoshumche E:Milliy Qesem

Ayrilmisun- Shé'ir

Aptori: Abduleziz Mexsum

Qoshumche F: Dölet Re’isi(Parlament ezaliri) ning Qesimi

Dölet Reyisi (Parlament ezasi) bolush süpitim bilen, döletning dawasini, istiqlalini we wetenning, milletning bölünmes pütünligini qoghdishimgha, wetenning istiqlalini mudapiye qilishimgha, qanuni asasta hoquqning aliliqigha we kishilik hoquq pirinsiplirigha hörmet qilishimgha, Sherqiy Türkistan Dölitining shan-sherepini qoghdishimgha, döletni tereqqi qildurush üchün pütün kücüm bilen xizmet qilishimgha, Ulugh Allah we Sherqiy Türkistan xelqi aldida ar-nomus we sheripim bilen qesem qilimen.

Qoshumce G

Bu asasi qanun-Sürgündiki Sherqiy Türkistan Parlament ezaliridin Enwer Yüsüp Turani, Xizirbek Gayretullah, Sultan Maxmut Qeshqeri, Henife Erbash Ketene, Demiyan Rehmet, Aydoghan Qubilay, İsmayil Jeng’giz, Sultan Muhemmet, Erkin Ezizi teripidin tüzüp chiqilghan bolup, parlamentqa sunulup maqullandi we elan qilindi.

Amerika Qoshma Shitatliri, Washin’giton

2004-yili 11-ayning 22-küni

Bu asasi qanunni tehrirlesh we Uyghurche, Türkche nusxisilirini neshirge hazirlash wezipisi Prof.Dr. Sultan Maxmut Qeshqeri, Xizirbek Gayretullah, Demiyan Rexmet we Erkin Ezizi qatarliqlargha tapshuruldi.
S.T. S. H. ning Birqisim Wekilliri Gérmaniyening Mayniz Sheheride Paaliyet Élip Bardi




Sherqiy Türkistan Sürgündiki Hökümitining bir qisim wekilliri bu ayning 27-küni Gérmaniyening Mayniz sheheride ötküzülgen Türk kulturi paaliyitige qatniship, Sherqiy Türkistanning bügünki weziyitini anglatti.

Bu paaliyetke Yawropaning herqaysi döletliridin kelgen Türkiye dölitining parlamént ezaliri, chong teshkilatlirining reyisliri, jamaet erbapliri, dangliq senetkarlar bolup 2000 gha yéqin kishi qedem teshrip qildi.Paaliyetke Sherqiy Türkistan Sürgündiki Hökümitining Yawropa temsilchiliki teklip bilen qatnashti we Xitay tajawuzchillirining boyunturuqi astidiki Sherqiy Türkistan xelqining yérim esirdin buyanqi tartqan éghir külpetlirini, Sherqiy Türkistanning bügünki weziyitini anglitish pursitige ige boldi.

Bu paaliyette bir qisim muhim teshkilatlar özlirining teshwiqat yaymillirini, paaliyet qatnashquchillirining diqqitige sunghan bolup, ularning qatarida Sherqiy Türkistan milliy dawasighimu alahiyde yer ayrildi.Sherqiy Türkistan üchün ayrilghan bölekke Sherqiy Türkistan Jumhuriyitining Dölet bayriqi taqalghandin bashqa, tariximiz, medeniyitimiz, örpi-adetlirimiz we bügünki siyasiy teqdirimizge ayit her türlük boyumlar tizildi.

Sherqiy Türkistan Sürgündiki Hökümiti Yawropa temsilchilikidin Korash Atahan bir qisim hemraliri bilen bu paaliyetke qatniship, Xitay tajawuzchillirining wetinimiz Sherqiy Türkistanda yürgüziwatqan érqiy we cultural qirghinchiliqini pash qildi. Ular yighingha qatnashqan bir qisim muhim erbaplargha Xitaylarning “5-Iyul Sherqiy Türkistan Xelq inqilawi”ni qandaq basturiwatqanliqi, Uyghur yashlirigha bériliwatqan her türlük éghir siyasiy jazalar, Guentanamogha, Kambodijadin qayturulghan 22 qérindishimizgha, hazirghiche Xitay dunyagha ochuq élan qilip ölümge buyrighan yashlirimizgha we Sherqiy Türkistanning dunya bilen bolghan her türlük alaqillirigha ayit eng yéngi uchurlarni anglatti.







Bu paaliyette Sherqiy Türkistan Sürgündiki Hökümiti bir tizgah hazirlap, tizgahqa Sheerqiy Türkistan Dölitining dölet bayriqini we ikkinchi jumhiriyitimizning Prezidenti Ahmetjan Qasimi, Bash qomandan Delilqan Sogurbay we Géniral Is´haqbeg qatarliqlarning chongaytilghan resimlirini taqidi we ikki jumhuriyitimizge ayit qimmetlik resim we tarixiy kitaplarni körgezme qildi.


Sherqiy Türkistan wekilliri hazirlighan, milliy Armiyemizge ayit her türlük tarixiy xatiriler kishilerning intayin qiziqishini qozghidi. Sherqiy Türkistanliq wekiller Körgezmige ishtirak qilghanlargha Sherqiy Türkistanning tünügüni we bügüni ekis ettürülgen VCD, CD, Kitab, Berishur we teshwiqat wariqi qatarliqlarni tarqatti.


Hökümitimiz wekilliri yene Sherqiy Türkistan dawasigha destek bériwatqan we aktip qatnishiwatqan bir qisim kishilerge Sherqiy Türkistanning dölet bayriqi we iznak qatarliqlarni teqdim qilip ulargha bolghan teshekkurini we ümid arzulirini otturgha qoydi.





Bu paaliyet 2009-yili 12-Ayning 27-küni Gérmaniye waqti saet 14:00 de bashlinip, 22:00 ge qeder dawamlashti. Paaliyette Türk dunyasigha tonulghan senetkar, naxshichilardin Mustafa Shepeq qatarliqlar Sherqiy Türkistan dawasigha béghishlanghan qimmetlik eserlirini jamaetke teqdim qildi. Paaliyet janliq, mezmunluq we ghelbilik élip bérildi.

Sherqiy Türkistan Sürgündiki Hökümiti Medeniyet We Teshwiqat Ménistirliki


28-Dékabír 2009 Gérmanyie
More Uyghuristan Death Sentences
2009-12-25
China's national media haven't reported on new trials and death sentences related to deadly riots in Uyghuristan.


Sent by a witness.

 
Demonstrators march in Urumqi, July 5, 2009.

HONG KONG—A court in China has handed down death sentences to another five people for their alleged roles in deadly ethnic rioting in Urumqi, capital of the far western Uyghur region, news agencies say.

The new trials, omitted from China’s national media, brings the number of death sentences handed down in connection with the rioting to atleast 22, of which at least nine have already been carried out.

“Altogether 22 defendants in five cases went on trial Dec. 22- 23,” Reuters quoted Hou Hanmin, director of the Xinjiang Government Information Office, as saying.

The names of the defendants all appeared to be Uyghur. Uyghurs are a Turkic, largely Muslim people indigenous to what China now calls the Xinjiang Uyghur Autonomous Region (XUAR), many of whom bitterly resent Chinese rule in the region.

News blackout

Hou declined to specify the charges, which she said were published in Xinjiang newspapers. The Internet has been blocked in Xinjiang since July, and local newspaper Web sites are inaccessible from outside the region.

Ma Xinchun, spokesman for the Urumqi city government also told AFP that five people were handed death sentences and eight given life in prison. Four more were handed sentences of 10 years or longer, Ma was quoted as saying.

Ethnic Uyghurs attacked Han Chinese in Urumqi on July 5, after protests against Han attacks on Uyghur workers in Guangdong, in far-off southeastern China. Majority Han launched revenge attacks two days later.

Urumqi’s Intermediate Court meanwhile sentenced five more people to death with a two-year suspension—which the courts generally commute to life in jail.

Another eight people were jailed for life, according to a statement faxed by the spokeswoman.

The statement said the court was shown ample evidence in the open trials, and that more similar trials would follow.

China last week pressed Cambodia to deport a group of 20 Uyghurs, including two young children, who fled after the July riots and sought asylum with the U.N. High Commissioner for Refugees (UNHCR) in Phnom Penh.

Cambodia said it expelled the Uyghurs because they had illegally entered the country. It has since been sharply criticized by Washington, which said the deportations would harm bilateral ties with the United States, though they may have strengthened relations with Beijing.

On Monday, China signed off on more than U.S. $1.2 billion in aid to Cambodia during a visit there by Vice President Xi Jinping. The assistance, including 14 agreements for grants and loans, ranges from help in building roads to repairing Buddhist temples.

Original reporting by RFA's Uyghur service and news agencies. Service director: Dolkun Kamberi. Written by Sarah Jackson-Han.

http://www.rfa.org/english/news/uyghur/sentences-12252009141102.html


 Copyright © 1998-2009 Radio Free Asia. All rights reserved.

Friday, December 25, 2009

Türmide Yétwatqanlar, Ölgenler We Yétimqalghan Perzentler üchün Qisasqa Atlan!

-Türkistan Islam Partiyesi We Uning Teshwiqatliri Heqqide Oylighanlirim

Uyghur Awazi

Ehmeq hamaqetler,

heqiqi jihatchi bolsang nimishqa saqalni yoghan qoyiwelip Xitay ölkilliride timisqilap yürishisen, partilitidighan yerni sherqiy turkistandin tapalmidingmu?! Bizning Xitay téritoriyeside qilidighan ishimiz yoq, meqsidimiz xorluq we haqaret ichide qalghan wetinimizdin Xitay tajawuzchillirini qoghlap chiqirip 100 yilliq nomusni yuyush. Xitaylar bizni téror bilen eyiplewatidu, shuninggha layiq ish qilishsangghu meyliti, nediki tayini yoq yerlerdiki özi partilap ketken nersilerni biz qilduq, dep yalghan sözlep, Millitimizning yüzige qara sürtüshtin bashqini qilishmiding.Bu ishliring kishining qattiq gumanini qozghidi...

Senler bir qara niyetlik küchning konturolliqi astigha chüshüp qalding, düshmenning muzikisigha ossul oynawatishisen, sadda, aq köngül, teqwadar, xitayning zulumidin jaq toyghan bir türküm yashlarni aldimaqtin bashqa ish qilishmiding.Senler qeyerge barsang shu yerdiki qawul küreshchillirimiz qirilip kétiwatidu.

Heqiqiy jihat qilghanlar Abduraxmanjan Azat we Kurbanjan Hémittek bolidu. Heqiqiy jihat qilghanlar Ghulja we Barin Inqilapchilliridek bolidu.Heqiqiy jihatchilar 2008 kuchar qehrimanliridek bolidu,ular bizdin dep baqe, undaq deyelmeysen.Chünki ular senlerdek nan qépi emes, nomus qilish, sen jihat qilmay jihatqa chaqrighuchimu-ya!? Qoshuningda pak niyetlik, teqwa yüzligen ademler bar bolishi tebiy emma ular ötkür zihniyet sayipliri emes. Bu jehettin senlermu DUQqa oxshaysen.Ichkiy tashqiy Düshmenler Türkistan Islam Partiyesi bilen DUQni bir yipning ikki teripige chétip qoydi, senler her terepke tartip közligen musapige yételmeydighan yingnaghuchlargha aylanding! Yipning yene bir uchi kimning qolida!? Pul we emir sahibining qolida! Pul we Emir qeyerdin kéliwatidu, nime üchün? bu heqte oylinidighan zaman keldi artuq! Biliming, zihniy küchüng, sewiyeng öz aldinggha maliyeng yoq!Tiling we qolung qisqa, yüzüng töwen! Xelqimiz qurghan bu ikki teshkilatni Oxshang dése shunchiwala oxshighan barmu...chüje alalmaydighan SATAZLAR! Küchüng xelqimizge yetidu, iqtidar igillirini, heqiqi pidakar milletperwer insanlarni büyük dawadin uzaqlashturup bolushtung, inqilap sépi bulghandi, düshmen we ghalchillirigha shölgey eqitip, quyruq shipanglitisen....Hey birsi saqalliq, birsi saqalsiz qara qursaq déhqanlar...isit süt, isit iman, isit nan, isit jan...!

Senlerning bizge bergen paydangdin ziyining köp bolup ketti...senlerge xelqimiz allaburun baha bérip boldi, "yalghanchining quyruqi bir tutam"degen gep bar...hazir qaysi dewir bilemsen, zihniyet we texnologiye dewiri...uninggha ige bolmay milyonlap esker we milyonlap qural-yaraqqa ige bolsangmu héch ish qilalmaysen. Milliy dawayimizning yolini xéli paxallashturushting, emdi boldi bes! Ya bu yolni tashla ölüp qalmaysen yaki ichingdiki jasuslarni tazilap, dawaning rolini tashqiy küchlerge tartquzup qoymay, islahat élip bérip, yéngidin bir yolgha kir. Mumkin bolsa biwaste Gherpning yardimi arqiliq jihat qilidighan bir qurulushqa aylan!Qolangdin bir ishlarning kélishini kütüp, sanga Alladin medet tilep sewrimiz toldi.Qachan xitay ihtiyajliq bolghanda bir yel qoyiwétip, etrapni sésiq puritiwétip, qanche ming ademning we milyon dollarning béshigha chiqip yoq bolup kétishisen, kimning buyruqi bu?!Partilitish we namayish qilish ishlirini Xitay uzaqtin lahilep bermise öz aldinggha qilishalmaysen...Bundaq kétiwerse bolmaydu, inqilapning tizginini qolunggha al, Emdi tejiribini xulasileydighan, qiyapetni tüzeydighan waqit keldi… senlerdin milletning kütkini chongidi, musteqilliq herkitimizning siyasiy qanatlirigha yaxshi masliship bérishelmigenlikingdin, sepler boyiche meghlubiyet ortigha chiqip xelqimizni ümidsizlik patqiqigha paturup qoyiwatidu… Öz aldinggha yol tutidighan waqit keldi…

Kallangni silkip, sanga nan we emir bériwatqanlarning kim ikenlikini tépip chiqip, toghra yolgha qayitish.Talibanlarning birinchi derijilik istratigiyilik shériki bizning ming yilliq düshminimiz Xitay tajawuzchilliri, Xitaylar Amerika bashliq gherip küchlirining Asiyadiki tesirini tazilash üchün yoghan saqalni astirittin herbiy hazirliq we maliye bilen qoghdawatidu.Yoghan saqal sendek hamaqet emes, uning küresh nishani Islam emes, atalmish Islam dinigha itiqat qilidighan öz millitining maddiy menpeeti, siyasiy paydisi, erep millitining riqabet dunyasida put tirep turishi. Hazirqi zaman urushliri urush qiliwatqan ikki dölet chigirisida emes, sendek qapaq kallilar toplanghan rayon we döletlerdiki namrat döletlerde bolidu...Mundaqche qilip eytqanda Engilizlar bilen Xitay Urush qiliwatidu.Talibanlar we ruslar+senler xitay terepte, Ereb Siyasionliri Engilizlar terepte , Biz bolsaq düshminizning qarshi teripide siyasiy küresh qiliwatimiz.Ikki tash arisigha qisilip qalghan xelqingge iching aghrisun.Bizni her ikki terep oynawatidu.Qolangdiki miltiq, tapanchilar erte ögün bir uxlap oyghansang ghayip bolup kétidu, yaki seni jimiqturiwétidu.Qural qolgha chiqtimu haman at....bolmisa u ziyan qilidu...quralning qolgha chiqqan minuti, Uyghurlargha pursetning we ametning kelgen eng yaxshi peyiti...uzaq kütme, kütken, kütmekchi bolghan bolsang asta quralni tashliwétip, bizge oxshash makchiyip oltur!

Senler Xitaydiki köwrükni, Aptobusni, Néfit- ximiye sanaiti zawutini, kömür kanni
partilattuq deysen...mushu arqiliq nime meqsetke yetmekchi, undaq qilsang xitaylarning bir tal tüki tewrep ketmeydu, eksiche xitaylar xosh bolup kétidu,istiseng bu ishinggha astirittin yardemmu qilidu téxi.Sen bilmeysen nimishqa düshminige yardem qilidighanliqini, „öz yéghida öz güshini qorush“ degen del shu.Xitaylar séning sayengde chet-eldiki we wetendiki biz ming teste yétildürgen awangart küchlerni tazilap chiqidu.Sadda we Xamushliqimizdin Sherqiy Türkistan teshkilatlirining hemmisining teshkiliy sistimisidin mesile chiqiwatidu.Kalla ishlimidi, putqalam emes, janghamu ziyan boliwatidu. Xelqimiz yemigen mantining pulini tölep, yüzligen perzentlirimiz türmilerge kirip kétidu.Helighu janken, yanchuqtiki pulningmu hesawi bar!

Nochi bolsang bu ishlarni Hotende, Qeshqerde, Artushta, Aqsuda, Ürümchide, Qaramayda, Shixenzide, Kuytungde, Wujachüde, Aral we Tumshuqlarda, Bügür we Qarghiliqta, Ghulja we Altay-Chöcheklerde, Qumul we Turpanlarda, Maralwéshi we Kucha-Shayarlarda qilip béqish...Senler 20 yilda qilghan ish 7.5 künki ishning onden birichilikmu netije bermidi....neche minging birliship qilghan herketler Abduraxmanjan Azat we Kurbanjan Hémitchilik xelqimizning ussighan yérige barmidi...Nime üchün bu yerde dawayimizda ichkiy kirzis körüliwatqan mushundaq bir künlerde peyda bolup qélishting, qanche waqittin beri nerde iding?Hazir dawayimizni ichkiy we tashqiy munasiwetler tereptin xelqara sewiyede tertipke salidighan bir dewir,ichkiy jehettin uzaqtin bolsimu öz-ara maslishish, mudapiye halitide turush, tashqiy jehettin déplomatik we istratégiyelik alaqilerni qaytidin közdin kechürüp, yéngi programmilarni otturgha  chiqirishtin ibaret nazuk wezipe orundiliwatidu. Silergimu buninggha tégishlik hesse qoshush pursiti keldi, Xitaylar chish tirniqi bilen qurallinip, qolida tömürning sunuqi yoq xelqimizni 5 aydin béri bek buzek qilip kétiwatidu, qolungdiki qurallarni oylisaq közimizge yash kélip kétidu, emma u qurallardin hazirghiche tüzükrek bir pay étilghini yoq! Nime üchün? Bu zadi nime üchün?! Dunyada nime köp? Xitay köp! Qolunglardiki u qurallar düshmenge emes tashqa étilidu, düshmenning qurali bashqa étilidu, bunime üchün!? Sherqiy Türkistan xelqining béshigha éghir kün keldi...sénlerning yatlar bilen emes, xelqimiz bilen, jümlidin Sherqiy Türkistan teshkilatliri bilen jiddiy kéngiship, mötidil bir yol tutup, ortaqliq hasil qilidighan waqting yétip keldi...bu 90-yillar emes...2010-yiligha qedem qoyduq...dunyada zor özgürüshler bolup kétiwatidu...qurut-qongghuzlarmu jénida öz topining hayat-mamatliq teqdiri üstide tirikishiwatidu...

Senlerning toghra yol tépiwélishingni, muqeddes dinimizni süyistamal qilip, xelqimizni düshmen pistermasining ichige bashlap kirmeslikingni, zamaniwiy bilim we güzel exlaqiy pezilet igisi bolushungni, nochi bolsang nariside balilirimizni modérin penniy mekteplerde oqushqa yollap, texnologiye we eskiriy bilim élip, chong bolup aq-qarini özliri perq qilalughidek bolghangha qeder erkinlik bérishingni, ularni közi ochuq qarughulardin, düshmen aldidiki bir döwe gösh we ustixan bolush aqiwitidin qutuldurushni qérindashlarche tewsiye qilimiz. Bichare shakichiklerge azatliq ber, ular eng yaxshisi Türkiyedek, Irandek, Misirdek hetta Yawropadek döletlerde bilim alsun!

Senler Islam, Islam, deysen. Ya Islamni, Jihat-pihatni mahayiti bilen chüshenmeysen...yaki bilishisen, bilmigen boliwélip xupsenlik qilishisen...qilghan 10 ishingning 9i kishini yirgendüridu...qanche yildin béri senlerni oylisamla achchighim kélidighan bolup qaldi, Alladin sebre tilep, ming qétim tilimning uchigha kelgen bu pikirlerni yutiwetken idim. Bu qétimqi 22 qérindishimizning Xitaygha sétiwétilgenliki, Guentanamodiki qérindashlirimizning körgen künliri, arqa-arqidin etilip kétiwatqan yashlar, dawayimizning ichide körüliwatqan rahetsizliklerdin kelgen achchiqni yutalmay tursaq, senlerning „Eski tamdin Hoshur Taz chiqqandek“ peyda bolghining seprayimni ming gez örlitiwetti...Eger bizdin artuqchiliqi bar erkek bolushsang, yüzüngdiki kosarni séliwitip we meynet saqallarni chirayliq yasap-tarap, zamaniwiy qiyapet bilen türmide yétwatqanlar, ölgenler, tul anilar we yétim qalghan perzentler üchün qisasqa atlan!

                                                      25.12.2009

http://www.uyghuramerican.org/forum/showthread.php?t=19214

Thursday, December 24, 2009

DUQ Axbarati :
-Uyghur Xelqi, Zulum, Besim We Qirghinchiliqqa Esla Tiz Pükmeydu !

BBC ning xewer qilishiche, Ürümqi soti, 12 – ayning 22 – 23 – künliri 5 – iyol weqesi munasiwiti bilen 22 kishi üstidin hokum elan qilish yighini chaqirip, 10 Uyghurni ölüm jazasigha, 8 kishini muddetsiz qamaq jazasigha, 4 kishini muddetlik qamaq jazasigha hokum qilghan.

Bunung bilen, qisqighine ikki ay mabeynide Ürümqi weqesi munasiwiti bilen ölümge hokum qilinghan Uyghurlarning omomi sani 28 neperge yeti.

5 – iyol küni elip barghan irqiy qirghinchiliqi jeryanida minglighan bigunah Uyghurning jenigha zamin bolghan Xitay hakimiyitining qanxumarliqi pesiyip qalghini yoq, Xitay hakimiyiti, xelqara jamaetchilikining shunche küchlük naraziliqi we eyiplishige qarimastin Uyghur xelqighe yürgüzüp keliwatqan irqiy tazilash we qanliq basturush herikitini kündin – künge ashurup kelmekte.

5 – ilyon weqesidin buyan, Sherqiy türkistanda uyghurlargha qaritilghan qanunsiz tutqun qilish, qiynash we öltürüsh heriketliri ilgirikidinmu bekerek kücheytildi.

Uyghurlarning tashqi dunya bilen bolghan internet we telifun alaqisi pütünley üzüp tashlinip, Sherqiy türkistan rayoni sepi özidin bir üsti ochuq türmige aylanduruldi.
Uyghurlarni öz wetinide azsanliq orungha chüshürüp qoyush meqset qilinghan Xitay köchmini yötkesh siyasiti teximu jiddi ijra qilinmaqta.

Uyghurlarni dinsizlashturush, milliy maaripini Xitaylashturush, tarixini burmilash, mediniyitini yoqutush, < pilanliq tughut > niqawi astida neslini qurutush, özining yurt – makanliridin mejburi halda köchürüsh, iqtisadi jehette sömürüsh we talan – taraj qilishtek qoyuq mustemlikichilik tüsini alghan birqatar siyasetler kündin – künge kücheytilip, rehimsizlerche ijra qilinip kelinmekte.

Eksiche, bu rayondiki Xitay köchmenliri siyasi, iqtisadi we qanuniy jehetlerde alahide imtiyazlardin behrimen qilinip, ularning yerlik xelqni xalighande bozek qilishi, xorlushi we depsende qilishi üchün siyasi jehettim azade zimin hazirlap berilmekte.

Shu bir emiliyetki, hazirgha qeder xelqara jamaetchilik, kishilik heq – hoqoqlarni eghir derijide depsende qilghan, özining mustemlikisi yaki hakimiyiti astidiki azsanliq milletlerge qarita irqiy tazilash we irqiy qirghinchiq siyasitini yürgüzgen mustebit küchlerni hergizmu jazasiz qoyghan emes.

Eyni chaghda Boshnaq we Kosowaliq mosulmanlargha qarita irqiy qirghinchiliq siyasitini yürgüzgen mustebit Sirbistan hakimiyitimu Birleshken döwletler teshkilati, Shimali atlantik ehdi teshkilati we yawropa birliki teripidin köp qetim agahlandurulghan, emma ular xelqara jamaetchilikining semimi nesihetige qulaq salmay, yüzminglighan bigunah insanning ölüshige sewepchi bolghan, netijide Shimali atlantik ehdi teshkilati Sirbistangha qarshi herbi heriket elip berishqa mejbur bolghan idi.

Hazirgha qeder irqiy qirghinchiliqqa biwaste qomandanliq qilghan Sirip qatillirining hemmisi digüdek xelqara sotlarda jazagha tartildi.

Dimek, dunya jamaetchilikining küchlük naraziliqi we agahlandurushigha pisent qilmay özining Uyghur xelqighe qaritip kelgen irqiy tazilash herikitini yenimu kücheytip kelgen kommunist Xitay hakimiyitimu haman bir küni xelqara jamaetchilikning tegishlik jazasigha uchrighusi !

Hemmige melum bolghinidek, 1949 - Yilidin buyan kommunist xitay hakimiyitining sherqiy türkistanda milliy isyan we topilanglargha, shundaqla türlük shekildiki naraziliq heriketlirige qarshi qollinip kelgen birdin - Bir tüp siyasiti - Öltürüp - Chépip singdürüsh we basturush siyasitidin ibaret. Bu yoldin bashqa héch bir muressege yol qoyghini yoq. Héch bir zaman qarshi terepning dert we elemlirige qulaq salghan emes, milliy toqunush we isyanlarning peyda bolushigha biwaste sewebchi boluwatqan adaletsiz siyasitini özgertishni xiyaligha keltürüp baqqanmu emes !

Eger xitay hakimiyitining öltürüp - Chépish siyasiti kar qilghan bolsa idi, u chaghda sherqiy türkistanning weziyiti alliburunla muqim we tep - Tinch bolup ketken bolatti.

Emma del buning eksiche, xitay hakimiyiti buxil qattiq basturush we öltürüp - Chépish siyasitini kücheytkenséri, sherqiy türkistanda qarshiliq körsitish heriketliri téximu ulghiyip barmaqta.

Shuning üchünmu xelqaraliq kishilik hoquq teshkilatliri xitay hakimiyitini, sherqiy türkistandiki milliy toqunushlarni peseytishte öltürüp yoqitish siyasitige emes, belki uyghurlarning kishilik heq - Hoquqlirigha kapaletlik qilish siyasitige tayinishqa dalalet qilip kelmekte.

xitay hakimiyitining aldida peqet birla yol bar, u bolsimu, uyghur xelqighe qaritip kéliwatqan zulum siyasitidin waz kéchish, uyghur xelqining insani heq - Hoquqlirini étirap qilish, uyghurlargha qarita siyasi, iqtisadi jehetlerde yürgüzüp kéliwatqan adaletsiz siyasitidin waz kéchish, uyghur xelqining hör we erkin yashash isteklirige hörmet qilishtin ibaret !

DUQ teshwiqat merkizi

http://www.uyghurcongress.org/uy/?p=394
Ürümqi Qanliq Qetlimami Munasiwiti Bilen Höküm Élan Qilinghanlarning Xitaylar Teripidin AshkarilanghanTizimliki






2009 – yili 12 – ayning 23 - künige qeder Xitay sotliri, 5 – iyol Ürümqi weqesi munasiwiti bilen 6 qetim höküm elan qilish yighini chaqirdi.

 
Bu 6 qetimliq sotta hökümge elan qilinghanlarning omomi sani 63 neper bolup, bunung ichide ölümge höküm qilinghan Uyghurlarning sani 28 neper, muddetsiz qamaq jazasigha höküm qilinghanlarning sani 15 neper, muddetlik qamaq jazalirigha höküm qilinghanlarning sani 20 neper;


Ürümqi sotining 1 – qetimliq qarari

 
Ürümqi shehrlik ottura sot mehkimisi, 10 – ayning 12 – küni, < 5 – iyol weqesi > munasiwiti bilen tunji qetim 7 neper Uyghur üstidin höküm elan qilish yighini chaqirip, bunung ichide 6 nepirini ölüm jazasigha, bir nepirini muddetsiz qamaq jazasigha höküm qildi.


Ölüm jazasigha höküm qilinghanlar :



1.Abdukerim Abduwahit ( höküm ijra qilindi )


2.Gheni Yüsüp ( höküm ijra qilindi )


3.Abdulla mettohti ( höküm ijra qilindi )


4.Adil Rozi ( höküm ijra qilindi )


5.Nureli Hoshur ( höküm ijra qilindi )


6.Alim Metyüsüp ( höküm ijra qilindi )

 
Muddetsiz qamaq jazasigha höküm qilinghan Uyghur:

 
1.Tahirjan Ablimit

 
http://society.people.com.cn/GB/42733/10180710.html  


Ürümqi sotining 2 – qetimliq qarari


Ürümqi sheherlik ottura sot mehkimisi, 10 – ayning 14 – küni, < 5 – iyol weqesi > munasiwiti bilen 2 - qetim 14 kishi üstidin höküm elan qilish yighini chaqirip, bularning 6 nepirini ölüm jazasigha, 3 nepirini muddetsiz qamaq jazasigha, 5 nepirini muddetlik qamaq jazasigha höküm qildi.


Xitayning bu heqte bergen xewiride peqetla töwendiki kishilerning ismi yer alghan :


Ölüm jazasi berilgenler :

1.Ehmetjan Mömün ( höküm ijra qilindi )


2.Tohti Pazil ( höküm ijra qilindi )


3.Han jün bol (韩俊波, hökümning ijra qilinip – qilinmighanliqi eniq emes )


4.Enwer Ekber ( ölüm - kechiktürüsh


5.Rozi Imam ( muddetsiz )


6.Ekber Hesen ( muddetlik )


7.Ezizjan Yasin ( ölüm – kechiktürüsh )


8.Lio bo ( 10 yilliq


http://gcontent.nddaily.com/8/9f/89f...10/34f363.html


http://www.farmer.com.cn/news/zhxw/2...016_491982.htm


Ürümqi sotining 3 – qetimliq qarari

 
Ürümqi sheherlik ottura sot mehkimisi 2009 – yili 12 – ayning 3 – küni ürümqide 5 – iyol Ürümqi weqesi munasiwiti bilen 3 – qetim höküm elan qilish yighini chaqirip, 13 neper kishige jaza berdi.


Bunung ichide 5 nepirige ölüm jazasi, 2 nepirige muddetsiz qamaq jazasi, 6 nepirige muddetlik qamaq jazai beri.


Ölüm jazasigha höküm qilinghanlar :


1.Memtili Islam ( 麦麦提艾力•依斯拉穆 )


2.Memettursun Helim ( 麦麦提吐尔逊•艾力穆 )


3.Memtili Abdukerim ( 麦麦提艾力•阿不都克热穆 )


4.Osman Qurban ( 库西曼•库尔班 )


5.Helil Sadir ( 合力力•萨迪尔 )


Muddetsiz qamaq jazasigha höküm qilinghanlar :


1.Abdulla memet ( 阿卜杜拉•麦麦提 )


2.Barat Turghun (巴热提•图尔军 )


10 yildin 20 yilghiche Muddetlik qamaq jazasigha höküm qilinghanlar :


1.Abdurehim Qurban (阿卜杜热伊木•库尔班 )


2.Nurmemet Yasin (努尔麦麦提•亚森 )


3.Mijit Yüsüp (米吉提•热杰普 )


Xitayning bu heqte bergen xewiride peqetla 10 neper kishining issim – familisi berilgen.

 
2009年12月03日18:20人民网


http://news.qq.com/a/20091203/003140.htm  


Ürümqi sotining 4 – qetimliq qarari

 
Ürümqi sheherlik ottura sot mehkimisi 2009 – yili 12 – ayning 4 – küni ürümqide 5 – iyol Ürümqi weqesi munasiwiti bilen 4 – qetim höküm elan qilish yighini chaqirip, 7 neper kishige jaza berdi.


Bularning ichide 3 nepiri ölüm jazasigha, 1 nepiri muddetsiz qamaq jazasigha, 3 nepiri muddetlik qamaq jazasigha hokum qilindi.


Ölüm jazasigha hokum qilinghanlar :


1.Heyrinisa Sawut ( ijra qilindi )


2.Roziqari Niyaz ( ijra qilindi )


3.Li long fei ( ijra qilinip – qilinmighanliqi eniq emes )


Muddetsiz qamaq jazasigha hokum qilinghanlar :


1.Fei guo feng (裴国峰 )

 
Qamaq jazasigha höküm qilinghanlar :


1.muhtar Rahman ( 18 yilliq qamaq jazasigha höküm qilindi )


2.Ekrem Hoja ( 15 yilliq qamaq jazasigha höküm qilindi )


http://tttan.com/HT/boards/NewsBot/1259957004.html


Ürümqi sotining 5 –6 – qetimliq qarari

 
BBC ning xewer qilishiche, Ürümqi soti, 12 – ayning 22 – 23 – künliri 5 – iyol weqesi munasiwiti bilen ayrim – ayrim halda ikki qetim 22 kishi üstidin hokum elan qilish yighini chaqirip, Memet Mehet qatarliq 10 Uyghurni ölüm jazasigha, 8 kishini muddetsiz qamaq jazasigha, 4 kishini kishini 10 yil we 10 – yildin yuquri muddetlik qamaq jazasigha hokum qilghan.


Ölüm jazasigha höküm qilinghan 10 kishining 5 nepirige ikki yil kechiktürüp ijra qilish jazasi berildi.


http://news.qq.com/a/20091203/003140.htm


http://www1.voanews.com/chinese/news...-80050787.html


DUQ tetqiqat merkizi retkep chiqti

http://www.uyghurcongress.org/uy/?p=387  


 
 

 
Kambodja Hitaygha Sétiwetken Qérindashlarning Tizimliki

1- Abdugéni Abdulkadir ve ailesi
2. Abdulkadir Şahida
3. Abdulkadir Bilal
4. Abdulkadir Meymuna
5. Abdugéni Halil
6. Abdullah Kasım
7. Ali Ahmet
8. Ali Nur
9. Ahmet Eli
10. İbrahim Mahmut
11. Haretéli Ömer
12. İslam Ibrayim
13. Kurban Kawul
14. Mahmut Bilal
15. Mehmet Ali
16. Muhammed Musa
17. Muttallip Mahmut
18. Ömer Muhammed
19. Tuniyaz Ekberjan
20. Tarık Muhammed

http://www.uyghuramerican.org/forum/showthread.php?t=19204

Uyghuristan

Freedom and Independence For Uyghuristan!

FREE UYGHURISTAN!

FREE UYGHURISTAN!
SYMBOL OF UYGHUR PEOPLE

Blog Archive