Xitay, Uyghur Rayonida Ishqa Orunlishish Adaletsizlikini Tügitish Heqqide Höjjet Chiqardi



Muxbirimiz Shohret Hoshur


2009-09-24


Uyghur rayonluq hökümet bügün, ishqa orunlashturush xizmitini ilgiri sürüsh heqqide mexsus hüjjet tarqatqan. Höjjette, ishqa orunlashturush xizmitide köz qarashni özgertish we ishqa orunlashturushta adaletlik bolush telep qilinghan.

 Uyghur rayonining muawin reisi erkin tuniyaz, tünügün mezkur höjjetning rohini chüshendürüp, bu xizmetke orunlashturush xizmitidiki bösüsh xarektirlik siyaset dep uqturghan we her derijilik partiye hökümet organlirini mezkur höjjetning rohini estayidil ijra qilishqa chaqirghan.


Mezkur höjjette, uyghur rayonidiki karxanilar, qurulush we mulazimet orunliri yéngidin ishchi qobul qilghanda, az dégende 50%ning shinjangliq bolushi telep qilinghan. Bu höjjetning 1 - Öktebirdin étibaren emeliyleshtürülüshi telep qilinghan. Emma shinjangliq dep körsitilgen kishilerning, uyghur rayonidiki xitay nopusinimu öz ichige élip almaydighanliqi eskertilmigen. Höjjette, adalet mesilisi tilgha élinghinigha qarighanda, bu nuqtida uyghurlarmu közde tutuliwatqan bolushi mumkin.


Musteqil tetqiqatchi ilham toxti, uyghurlarda ishsizliq nisbitining dunya boyiche birinchi orunda turidighanliqini, bu mesile téz bir terep qilinmisa, uyghur rayonida muqimliqning képillikke ige bolalmaydighanliqini, hetta éghir tragidiyilik weqelerning yüz bérip qélish éhtimalliqini, uyghur rayonluq hökümet we merkizi hökümetke her xil yollar bilen köp qétim melum qilghan, emma xitay hökümiti uni bu pikirliri üchün nezerbend astigha alghan we tehdit salghan idi.


Emdilikte, xitayning ilham toxti qatarliq mutexesislerning teklip - Pikirlirini qobul qilishqa mejbur bolghanliqi bilinmekte. Emma bu qobul qilishning, 5 ‏ - Iyul weqesidin kéyin, yeni 200 din artuq kishi ölgendin kéyin yüz bérishi diqqet nuqtisi bolmaqta. Uyghurbiz torbétidiki bezi pikir bayan qilghuchilar, höjjetning peqet nöwettiki weziyetni peseytish üchünla chiqirilghan quruq qeghez ikenlikini bayan qilishmaqta. Eslide uyghur rayonidiki zawut karxanilargha ishchi - Xizmetchi qobul qilghanda, yerlik xelqni asas qilish telipi yéngi bir telep emes؛ bu aptonomiye qanunidimu éniq belgülengen, biraq ijra qilinmighan؛ bu qétimqi höjjet, uyghur rayonida yüz bergen achchiq bir sawaqtin kéyin chiqqanliqi üchün, höjjetning emeliyliship qélish éhtimalliqimu perez qilinmaqta.


Bügün "uyghur biz" torbétide, musteqil tetqiqatchi ilham toxtining mezkur höjjet heqqidiki pikirlirige yer bérilgen. Ilham toxti bu nuqtida, uyghur rayonluq hökümetni alqishlighan؛ bolupmu höjjettiki chaqiriqlarning burunqi höjjetlerdikidek, abistrakt we müjimel emes, belki éniq we konkért ikenlikini medhiyiligen. Ilham toxti sözide bu mesilining yalghuz chaqiriq bilenla hel bolmaydighanliqini, mesilini közitidighan we nazaret qilidighan organlarningmu qurulushi kéreklikini, undaq bolmighanda yenila qeghez yüzidiki wedige aylinip qalidighanliqini eskertken.


Xitay hökümiti 5 - Iyul weqesini dölet ichi - Sirtidiki 3 xil küchlerning keltürüp chiqarghanliqini ilgiri sürgen idi. Buninggha qayil bolmighan xitay ichi - Sirtidiki bir qisim mutexessisler, xitayni weqening kélip chiqish sewebini öz siyasitidin izdeshke chaqirghan we uyghurlarning iqtisadiy hayatta chetke qéqilishining bu qétimqi weqening asasliq sewebi ikenlikini körsetken idi.


Mezkur höjjet, xitaygha yuqarqi chaqiriqiqlarning azdur - Köptur tesir qilghanliqidin bisharet bermekte. Emma höjjette, shinjangliq dep körsitilgen kishilerning uyghur rayonidiki xitay nopusini öz ichige élip almaydighanliqini eskertmesliki, höjjetni ijra qilmighanliqlargha qarita héchqandaq jazalash charisining otturigha qoyulmasliqi, bu qétimqi höjjetning yenila ötkünchi shuar bolup qalidighanliqi dair guman peyda qilmaqta.


Menbe: http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/uyghur-elidiki-ishsizliq-09242009200501.html/story_main?encoding=latin