Ghuljida Weziyet Intayin Jiddiy Bolmaqta
Muxbirimiz Gülshen Abduqadir
2009-09-16
Muxbirimiz Gülshen Abduqadir
2009-09-16
Ürümchide 5 - Iyul qirghinchiliqi we 3 - Séntebir yingne sanjish weqesi yüz bergendin kéyin, xitay dairiliri barliq qoralliq küchlirini ürümchige merkezleshtürüp, ürümchining weziyitige intayin köngül bölüwatqandek körünsimu emma, yene bir jehettin ghuljining siyasi weziyitidin intayin endishe qilmaqta iken.
Süretlerni RFA anglighuchiliri ewetken.
7 - Ayning 5 - Küni, guangdong weqesini intérttin izchil közitip kéliwatqan uyghur tordashliri, bir qisim aliy mektep oqughuchiliri we aktip jemiyet yashliri, ürümchide, ténchliq yoli bilen namayish uyushturghan bolup, sürette, bu namyishni basturushqa kelgen xitay qoralliq saqchilirining qoralliq browniki ürümchining melum kochisida.
Bundaq bolushida ghuljining tarixta inqilab ochaqlirining biri bolushtek muhim istratégiyilik ehmiyetke ige jay bolghanliqi asasi orunni igileydiken. Ghulja tarixta 3 wilayet inqilabi partlighan shundaqla 1944 - Yili qurulghan musteqil sherqi türkistan jumhuriyitining paytexti bolush süpiti bilen musteqilliqning temini tétighan sheher.
Uningdin bashqa ghulja yene, ottura asiya jumhuriyetliri bilen biwaste chégrilinidighan bolghachqa 90 - Yillarda ottura asiyada meydangha kelgen qérindash türki jumhuryetlirining musteqilliq hayajanlirining biwaste tesirige uchrighan sheher.
Eng muhimi, ghulja shehri 1997 - Yili 5 - Fébral ghulja inqilabi partlighan jay bolup, eyni chaghda tursun seley qatarliq ghulja partizanlirining xitay qoralliq küchliri bilen bolghan chatma partizanliq küreshliri, xitay dairlirini sarasimge sélip, 8660 - Qisim dep atilidighan muntizim qoralliq qisimni ghulja shehrige yötkep kélishke we ghulja shehiride, alahide ehwallarning aldini élish qoralliq etriti dep atilidighan alahide terbiyilengen saqchi qismini qurup chiqishigha mejbur qilghan iken. Undin bashqa ghulja shehirining jughrapiyelik yer shekli partizanliq urushi élip bérishqa intayin mas kélidighan bolup, xitay dairiliri ghuljida bundaq bir toqunushqa kirip qélishtin bekmu endishe qilidiken.
Igiligen ehwallargha asaslanghanda, nöwette ghulja shehirining siyasi weziyiti intayin jiddi halette bolup, yol éghizlirigha tekshürüsh poteyliri qurulup, tanka we saqchi aptomobilliri her qaysi mehellilerni 24 saet charlighandin bashqa, tik uchar ayrupilanlar ghulja asminidin küzitip turidiken . Ghulja shehiri nöwette, urush boluwatqan rayonlardikidek jiddiy tüske kirgen bolup, tutqun qilishlar her küni dawamlashmaqta iken.
Kéchilerde ghulja shehiride élip bériliwatqan nopus tekshürüsh weqesi ghulja xelqining qattiq ghezipini qozghawatqan ehwallarning biri bolup, xitay saqchiliri qopalliq bilen öy - Öylerge yérim kéchide basturup kirip, kishilerni uxlawatqan yéridin sörep élip chiqip nopus tekshüreydiken.
Ghulja shehiride tutqun qilishlar ewjige chiqqan bolup, tutqun qilishta ilghar idiyilik yashlar, 5 - Fébral ghulja inqilabigha chétishliqi bar dep qaralghanlar we diniy zatlar asasliq obikti qilinghan.
Her qedemde bir dégüdek qattiq tekshürüshke duch kelgen ghulja xelqi, "biz peqet qoroyimizdiki xali jayghila tekshürüshsiz baralaydighan bolup qalduq" dep shikayet qilghan.
