Térrorluqqa Qarshi Turush Mesiliside Amérika Bilen Xitay Söhbet Ötküzmekchi
Obzorchimiz Sidiq Hajirozi
2009-09-15

B b s 2009‏ - Yili 9‏ - Ayning 11‏ - Küni amérika qoshma shtatlirining dölet ishlar katipi hilari kilintün, junggo we amérika ikki dölet bu yil térrorluqqa qarshi turush toghrisida söhbet ötküzidu dep xewer tarqatti.

Xewerde: xitay xelq wekiller qurultiyining mudiri wu banggo prézidént obamaning qobul qilishigha érishkende, ikki dölet amérika bilen xitayning iqtisadi hemkarliqini kücheytish toghrisida teklip bergen déyildi. Xewerde, amérika junggoning afghanistangha esker chiqirishini, afghanistanda weziyetni muqimlashturushqa yardem bérishini izchil ümid qilip kelgen déyildi.

Béyjing unéwiristétining xelqara munasiwetler tetqiqatchisi proféssor ju fing b b s ning muxbirigha amérika junggoni pakistan, afghanistan mesilisi boyiche aktip maslishishqa qayil qilip, junggo köngül bölüwatqan " sherqi türkistan mesilisi " qatarliq mesililerde munasip yol qoyush zörürlükini tonup yetti, dédi. Bu sözni ju fing dewatidu, lékin xitay hökümiti maslishishqa qayil bolsila " sherqi türkistan mesilisi qatarliq mesililerde xitaygha yol qoyimiz " dégen gepni téxi amérika éghizdin chiqarghini yoq. Uyghurlar mesilisi ju fing teripligendek rastinla amérika bilen xitay otturisida oltursa ‏ - Qopsa sözlishidighan mesilige aylinip qaldimu yaki könük éghiz bilen teswirlisek, uyghurlar mesilisi rayon xaraktérlik mesile, bulupmu "5‏ - Iyul qirghinchiliqi" din kéyin shundaq rayon xaraktérlik mesilige aylinip qaldimu? chünki amérika otturigha qoyghan, afghanistan, pakistan mesiliside junggo masliship béridighanla bolsa, junggo köngül bölüwatqan uyghuristan mesiliside amérika qanchilik yol qoyidu, dégen mesile otturigha chiqip boldi ‏- De!

Xitay hökümiti uzundin béri "térrorchi, uyghurlar térrorchi" dep tekitlep kéliwatqanliqi üchünla uyghürlar mesilisi amérika bilen xitay otturisida muhim mesilige, sözlishidighan mesilige, yol qoyidighan yaki yol qoymaydighan mesilige aylinip qalghanmu yaki siz we biz bilmeydighan peqet tarixning sirliq perdisi kötürülgendila andin ashkarilinidighan yene bashqa seweb we mesililer barmiti?

Térrorluqqa qarshi turush toghrisidiki söhbette amérika afghanistan, pakistan mesilisi boyiche otturigha shert qoysa, chachrap qopup uyghurstan mesilisi boyiche shert qoyalaydighan xitayning jüriti barmidu? shert qoyghidek waqit yaki zaman xitaygha yar bérermu? yaki jyang jéshi tangnotiwa mesilisi boyiche qaire yighinida rozwélitqa shert qoyghandek, bu qétim söhbetke qatnishidighan xitay söhbet wekiller ömiki shundaq jüretni teyyarlighanmidu? uning üstige "5‏ - Iyul qirghinchiliq" din taki hazirghiche 70 kün mabeynide xitay mustemlikichiliri uyghurlarni bir kün toxtimay basturup kéliwatidu. Shert qoysa, xitay hökümiti bu qétim yene qandaq shert qoyidighandu?

Bu yil yaki yil axirighiche amérika bilen xitay otturisida " térrorluqqa birlikte qarshi turush mesilisi toghrisida " söhbet ötküzülidighan bolsa, waqit intayin qis dégen söz.

2008‏ - Yili 3 dékabir, amérika awazi radiosining muxbiri jang rungshyang: amérika, junggoning térrorluqqa qarshi turush jehette hemkarliqning muqim we birdek bolmighanliqigha diqqet qildi, mawzuluq xewiride: amérika axbarat organlirining bash nazaretchisi michél mikonnél alliqachan amérika dölet mejilisining kéngesh palatasigha xewer yetküzüp, junggo herbiy qoral‏ - Yaraqlirini ottura sherqqe yötkidi, bu, rayonda muqimsizliq peyda qilipla qalmastin belki, shu yerde turushluq amérika armiyisige tehdit peyda qildi, dégenlikini körsitip ötken. Xitay hökümiti irangha sétip bergen rakétaning paris qoltuqida turuwatqan amérika armiyisige tehdit peyda qilghanliqi, amérika dölet mejlisi tetqiqat göröppisining tetqiqatida amérika armiyisi afghanistanda hujumgha uchrighanda, düshmen ishletken herbiy qoral - Yaraqlarning xitayda ishlengenlikini bayqighanliqini muxbir xewiride tilgha élip ötken. Uningdin bashqa xewerde, amérika dölet mudapie ministirliqining asiya we tinch okiyan bixeterlikige mesul yardemchi ministiri jémis shiin junggo özining heddi - Herikitige mesul bolushi kérek dep körsetken.

"Térrorluqqa birlikte qarshi turush mesilisi toghrisida" bu qétim amérika, junggo doletliri ötküzmekchi bolghan söhbette xitay hökümiti xelqara nizamnamilargha munasiwetlik özining heddi - Heriketlirige jawabkar bolushi mumkinmu yaki otturigha chiqip uyghuristan mesilisi boyiche amérikining yol qoyushini telep qilishi mumkinmu?

Menbe: http://www.rfa.org/uyghur/obzor/obzor-sidik-09152009193704.html/story_main?encoding=latin