Birleshken döletler teshkilatining omumi yighini dwamlashmaqta



Muxbirimiz Irade


2009-09-24


Amérikining nyu-York shehiride échilghan birleshken döletler teshkilatining omumiy yighini pütün dunyaning diqqitini tartmaqta. Gerche yighinning asasiy kün tertipi dunyadiki klimat özgirish mesilisi we buninggha qarita jiddiy tedbir élishni muzakire qilish bolsimu, emma yighinda yadro qoralliri we térrorizm muhim mesilisimu téma bolup qaldi.

Birleshken döletler teshkilati omumiy yighinida tunji qétim söz qilghan amérika prézidénti barak obamaning nutqi alahide diqqet tartti, pütün dunya metbuatliri obamaning sözlirige keng orun berdi. U sözide dunyagha tehdit qiliwatqan ortaq xewpler bilen küresh qilishta pütün döletlerning mesuliyiti barliqini tekitlep, döletlerni öz- Ara hemkarliqqa chaqirdi. U, "amérika döliti bolush süpitimiz bilen xelqara jemiyet bilen birlikte heriket qilimiz. Emma bashqa döletlerningmu buninggha küch chiqirishini ümid qilimiz," dédi.


Obama pütün dunya xelqi üchün güzel bir kélechek yaritish üchün qilishqa tégishlik ishlarni 4 nuqtigha yighinchaqlap turup sözlidi. Bular yadro qoralliridin waz kéchish, tinchliq hem xewpzhlikni tekitlesh, muhitni qoghdash we hemme döletlerge ortaq béyish pursiti bérish.


Obama sözide yene, burun amérikining dunya mesililiride öz béshimchiliq qildi dep eyibleydighanlarning emdi hemme mesilini amérika bir terep qilidu, dep qol qoshturup qarap turalmasliqini we birlikte heriket qilidighan waqtining yétip kelgenlikini tekitlidi.

Amérika prézidénti barak obama birleshken döletler teshkilatining omumiy yighinida qilghan sözide yene dunyaning tinchliqi mesilisi üstidimu toxtaldi: "radikal küchler dunyada térror peyda qilmaqta. Irqiy qirghinchiliq, urush jinayetliri, ériwatqan ikki qutup muzliri we zulum körüwatqan xelqler, yoqsullar, késellikler... Pütün bu mesililer bizning ortaq halda hel qilishimizni kütüp turmaqta. Biz qanchilik küchlük bolsaq bolayli, biraq, yuqiriqidek mesililerni yalghuz hel qilalaydighan küchke ige emes. Yighin zalida olturghanlar hemmimiz perqliq döletlerdin kelduq. Emma hemmimizni ortaq bir kélechek kütüp turmaqta."


Obama sözide bundin kéyin dunya mesililirini hel qilishta birleshken döletler teshkilati téximu emeliy we téximu aktip rol oynaydighan yéngi bir dewrning bashlinidighanliqini éytti.


Liwan prézdinti muammer kaddafimu 40 yilliq hakimiyiti jeryanida tunji qétim bu omumiy yighingha qatnashti we söz qildi we yighindiki diqqet tartqan kishilerdin biri bopqaldi. Uning sözlirimu metbuatlarda keng orun aldi. Kaddafi sözide birleshken döletler teshkilatining xewpsizlik kéngishining besh daimiy ezasini qattiq tenqidlidi. U amérika, rusiye, xitay, engiliye we firansiye qatarliq döletlerdin terkib tapqan mezkur 5 daimiy eza döletni öz kömichige chogh tartish bilen eyiplidi hem mezkur 5 eza döletning hoquqini öz menpeeti üchün ishletkenlikini ilgiri sürdi.


Xitaymu bu 5 daimiy ezaning birsi bolghanliqi üchün uyghur we tibetlerning insan heq - Hoquqlirining depsende qiliniwatqanliqi heqqide xitayni eyibleydighan qararlarning chiqishimu bu seweblik tosalghugha uchrap kelgenliki hemmimizge melum bolsa kérek.


Kaddafi sözide, bu 5 daimiy ezaning qolidiki ret qilish hoquqining élip tashlinishi kéreklikini éytip, ret qilish hoquqining birleshken döletler teshkilatining shertnamisige xilap ikenlikini, kichik- Chong barche döletlerning teng barawer bolushi kéreklikini ipadilidi. Liwan prézidénti muammer kaddafi sözide yene birleshken döletler teshkilatining 1945 - Yilidin béri chiqqan urushlarning aldini élishtimu körünerlik rol oyniyalmighanliqini ilgiri sürdi.


«"Xujintawning sözlirining güldüri bar yamghuri yoq"


Xitay dölet bashliqi xujitawmu yighinda söz qilip, dunyaning tinchliqi üchün küch chiqiridighanliqi we dunya klimat özgirishi mesilisini bir terep qilish üchün heriket qilidighanliqigha dair wede berdi.


B b s ning bu heqtiki xewiridin melum bolushiche, xelqaradiki muhim metubatlar xujintawning yighinda qilghan sözlirige "güldüri bar yamghuri yoq" dep tebir bergen. Ular xitayning dawamliq klimatni yaxshilaydighanliqigha dair chong wedilerni bérip kelgenlikini emma emeliy ish qilishqa kelgende bolsa wedilirini untup qalidighanliqini bayan qilghan.


Yighinning kün tertiplirige binaen prézidént obama bilen xitay dölet bashliqi xujintawmu bir arigha kelgen. Xewerlerde déyilishiche, obama xu jintaw bilen élip barghan uchrishishda erkin soda mesilisini tekitligen. Emma xujintaw bolsa ikki dölet munasiwitidiki sezgür mesililerni bir terep qilishni tekitligen. Xujintaw amérika bilen heqiqi ünümlük we aktip bir munasiwet ornitishni arzu qilidighanliqini ipade qilghan.

Melum bolushiche, ikki terep söhbette iran we shimaliy koriyining yadro mesilisinimu muzakire qilghan. Xitay terep uchrishishta yene ikki dölet arisida soghuqchiliq peyda qilghan aptomobil balonliri mesilisinimu otturigha qoyup amérikining bajni éliwétishini telep qilghan.


Közetküchiler bu yighinning intayin muhim ikenlikini, klimat özgirish mesilisi we dunya tinchliqining ilgiri sürülüsh qedemlirining bésilishida muhim ehmiyetke ige ikenlikini bildürüshmekte. Emma ular yene buning üchün eza döletlerning choqum chiqqan qararlargha emel qilishi we bu yosunda ish qilishi kéreklikinimu alahide tekitleshmekte.


Source: http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/bdt-yighini-dawamlishiwatidu-09242009200516.html/story_main?encoding=latin