Muxbirimiz Eqide
2009-12-16
Xelqara kechürüm teshkilati bügün ochuq xet élan qilip, kambodjagha qéchip bérip panahliq telep qiliwatqan uyghurlarni, xitayning bésimi astida xitaygha qayturup bermeslikni teshebbus qildi.
Youtube Din élindi.
Youtube Din élinghan bu sürette, 18 - Iyul, ürümchi kochisida bir bowaq balisi bilen kétip barghan chirayi sulghun bir uyghur ayalning körünüshi.
16 - Dékabir küni xelqara metbuatlarda, jömlidin fransiye axbarat agéntliqida xelqara kechürüm teshkilatining asiya ishlirigha mesul xadimi sem zarifining, kambodja ichki ishlar ministirigha yazghan xétining mezmuni élan qilindi. U xétide kambodjadiki panahliq telep qiliwatqan 22 neper uyghurning adil muamilige érishishini teshebbus qildi.
Sem zarifi xétide, "eger, bu uyghurlar xitaygha qayturup bérilse, éghir jaza we qattiq qiyin - Qistaq astigha élinidighanliqi" ni tekitligen.
Ochuq xette yene, xelqara kechürüm teshkilatining 2001 - Yilidin buyan xitayning herqaysi döletlerde panahliq telep qilghan bir qisim uyghurlarni qayturup kélip, her xil qéyin - Qistaqlargha we ten jazasigha tartqanliqi, hetta bir qisimlirigha ölüm jazasi bergenliki toghrisidiki ehwallarni toluq xatirilep kéliwatqanliqi tekitlengen bolup, mezkur teshkilatning asiya ishliri mesuli zarifi, kambodjaning xelqara qanunlargha boysunup, siyasiy panahliq telep qilish ehdinamisige riaye qilghan halda bu uyghurlargha adil muamile qilishini alahide teshebbus qildi.
Xelqara kechürüm teshkilatining ochuq xéti élan qilinishtin bir kün burun, xitay tashqi ishlar ministirliqining bayanatchisi jang yü, kambodjadiki 22 uyghurni "5 - Iyul ürümchi weqesige chétishliq jinayetchiler" dep eyiblep, birleshken döletler teshkilati musapirlar ishxanisining jinayetchiler qoghdilidighan jennetke aylinip qalmasliqini bildürgen idi.
Jang yüning, ikki balini öz ichige alghan 22 uyghurni "jinayetchi" dep eyibligenliki hemde bu heqte héchqandaq delil - Ispat körsitelmigenliki nöwette herqaysi metbuatlar teripidin otturigha qoyuluwatqan bolup, bu heqte kambodja hökümitining bayanatchisi, eger bu kishiler, panahlanghuchilarning ölchem pirinsiplirigha uyghun bolsila, özlirining xitayning telipini ret qilidighanliqini, eger ular heqiqeten jinayet sadir qilghan bolsa, u halda bu kishilerni qayturush mesilide oylishidighanliqini bildürgen idi.
Dunya uyghur qurultiyi, xelqara kechürüm teshkilati bilen birdek qarashqa ige bolup, ularning bildürüshiche eger bu uyghurlar xitaygha qayturulsa mutleq yosunda xitayning éghir jazasighan uchrapla qalmay, belki, ularning köpinchisining ölüm jazasigha höküm qilinishi mumkin iken.
Xelqara kechürüm teshkilatining del waqtida élan qilghan ochuq xétining ehmiyiti heqqide toxtalghan dunya uyghur qurultiyining bash katipi dolqun eysa ependi, 22 uyghurning xitay éytqandek jinayetchi bolmastin, belki xitayning siyasiy bésimi tüpeyli qéchishqa mejburlanghan kishiler ikenlikini bildürdi.
Dolqun eysa ependi xitay hökümitining 22 uyghurni b d t ni öz ichige alghan, xelqara kishilik hoquq teshkilatlirining himayisidin mehrum qaldurup, xelqara qanunlargha xilap halda heriket élip bériwatqanliqi hetta oydurma böhtanlarni chaplap, ularni jinayetchi qilip körsitishke uruniwatqanliqini tekitlidi.
Kambodjadiki 22 uyghur musapirning teqdiri hazir xelqara metbuatlarningla emes, belki, xelqara jemiyetningmu diqqitini tartqan mesililerning birige ayliniwatqanliqi bildürülmekte.
Menbe: http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/kambodzhadiki-22-uyghur-12162009194126.html/story_main?encoding=latin
