Muxbirimiz Arislan
2009-12-15
Yéqindin buyan türkiyining her qaysi sheherliridiki uniwérsitétlarda arqa - Arqidin uyghur mesilisi heqqide yighin échilmaqta. 2009 - Yili 12 - Ayning 10 - Küni istanbuldiki yiltiz téxnika uniwérsitétida "sherqiy türkistanning ötmüshi we bügüni " namliq yighin ötküzüldi. Bu yighin yiltiz téxnika uniwérsitétining tarix we medeniyet kulubi teripidin uyushturuldi.
RFA Photo / Arslan
Süret, 2009 - Yili 12 - Ayning 10 - Küni istanbuldiki yiltiz téxnika uniwérsitétida ötküzülgen "sherqiy türkistanning ötmüshi we bügüni " namliq yighindin bir körünüsh.
Yighingha yiltiz téxnika uniwérsitétining oqutquchi we oqughuchiliridin köp sanda kishi ishtirak qildi. Yighingha sherqiy türkistan yashlar teshkilatining pexri reisi arslan aliptékin, Sherqiy Türkistan Sürgündiki Hökümitining bash ménistiri Ismail Chingiz qatarliq shexsler teklip bilen qatniship yighinda sherqiy türkistanning ötmüshi we bügüni heqqide söz qildi.
Yighingha tarix we medeniyet kulubining katipi mehmet xaqan riyasetchilik qildi. Yighinda tarix we medeniyet kulubining bashliqi murat höseyin ependi échilish nutqi sözlidi.
Yighinda tarix we medeniyet kulubining katipi mehmet xaqan bu yighinni uyushturushtiki asasi meqsiti heqqide söz qilip mundaq dédi: "yüz yillardin béri xitay zulum astida qalghan we 60 yildin biri xitay ishghal astida qalghan türk - Islam jughrapiyisining qanighan yarisi sherqiy türkistanni téximu yéqindin bilish we bildürüsh, tarix we medeniyet kulubining asasliq wezipiliridin biridur. Biz tarix we medeniyet kulubi, tariximizgha ige chiqishqa wede qilduq we buni destur bilip xizmet bashliduq, bügün siler bilen bu ehmiyetlik mesilini anglash we anglitish üchün bu yerge toplanduq. Biz bügün sherqiy türkistan mesilisining 1759 - Yildiki xitay - Manju ishghalidin biri dawam qilip kéliwatqan bir mesile ikenlikini, 1949 - Yili hakimiyet özgergende, xitay döliti ishghal qilish herikiti bashlighanliqini, 60 yil dawam qizil xitay yürgüzgen zulum siyasetlirini we ijra qiliwatqan qirghinchliqlarni pütkül dunyadin yoshurup qélish üchün sherqiy türkistanni tashqi dunya bilen alaqisini üzüshtin ibaret siyaset yürgüzgenlikini chüshinimiz."
Yighinda yene Sherqiy Türkistan Sürgündiki Hökümitining bash ménistiri Ismail Chingiz "Sherqiy Türkistanda Qirghinchiliq" dégen témida söz qilip mundaq dédi: "xelqara kishilik hoquqqa diqqet qiliniwatqan bu menilik künde, 1949 - Yilidin hazirghiche qizil xitayning ishghal we istila astida boliwatqan sherqiy türkistan xelqi her türlük kishilik hoquqliridin mehrum yashimaqta. Xitayda kishilik hoquq depsendichilikige alaqidar éniq bir melumat élish uchur - Alaqe qilishqa cheklime qoyghanliqi üchün igillimek bek qiyin emma shuni diyeleymizki, ochuq ashkara otturigha chiqip, kommunist partiyige qarshi chiqqanlar, partiye emeldarlirigha qarshi chiqqanlarning hayati bixeter emes. Xitayda kommunist partiyige, hakimiyetke, qarshi chiqqan her xil türdiki muxalip heriketler we démokratik paaliyetler rehimsizlerche basturulidu."
Ismail chingiz sözide yene xitayda ölümge höküm qilinghan mehbuslarning ehwali heqqide toxtilip mundaq dédi: "ölüm jazasigha höküm qilinghan mehbuslargha türmilerde we ölüm jazasini ijra qiliwatqan orunlarda pütünley insan qélipidin chiqqan muamile qilinidu. Ölümge höküm qilinghan mehbuslarni kishilerning köz aldida oq bilen étip öltüridu, ölgen shexsning ailisidin oq puli élinidu. Insaniyet üchün özi ölgen oqning pulini özi töleshtin artuq, éghir xorluq bolmaydu. Xitayda siyasi jinayetchilerning, derizisi yoq qarangghu kamérda qattiq tash üstide put - Qolliri baghlanghan halda qamalghanliqi hetta hajet qilghusi kelse yatqan yérige hajet qilidighanliqi ispatlanghan bolup bu ehwal kishilik hoquq teshkilatlarning doklatlirida enge élindi."
Yighin axirida oqughuchilar yighinda söz qilghuchilardin soal soridi.
Bir oqughuchining, "men bügün sherqiy türkistan heqqide köp melumatqa ige boldum. Biz, sherqiy türkistan xelqi üchün néme ish qilishimiz kérek?" dégen soaligha ismail chingiz jawab bérip mundaq dédi: "siz sherqiy türkistan mesilisini kishilik hoquq teshkilatlargha, démokratiye döletlerge we yéqin etraptiki kishilerge anglatsingiz, bu yighinda otturigha qoyulghan mesililerni türkiye parlamént ezalirigha pochta we intérnét xéti arqiliq yollap ulargha bildürelisingiz, bu eng muhim xizmet, siz xalisingiz bu ishni qulay we chiqimsiz halda qilalaysiz hemde sherqiy türkistan mesilisini parlamént ezalirigha anglatqan bolisiz, parlamént ezaliri sherqiy türkistan mesilisini parlaméntta otturigha qoysa bu sherqiy türkistan üchün eng chong xizmet bolidu," dédi.
http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/yildiz-uniwersitetida-yighin-12152009185528.html/story_main?encoding=latin
Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.
