Istanbulda 'Yüsüp Has Hajip, Uning Esiri Qutadghubilik We Uning Ana Yurti Sherqiy Türkistan' Namliq Ilmi Muhakime Yighini Ötküzüldi


Muxbirimiz Arislan

2009-12-21

2009 ‏- Yili 12 ‏- Ayning 20 ‏- Küni büyük alim, mutepekkur, shair we qaraxaniylar xaqanliqining orda bash meslihetchisi Yüsüp Has Hajipning tughulghanliqining 990 ‏- Yilliqi munasiwiti bilen, merkizi istanbulgha jaylashqan sherqiy türkistan wexpining uyushturushi bilen istanbul wafa toluq ottura mektipining yighin zalida, "yüsüp xas hajip, uning esiri qutadghubilik we uning ana yurti sherqiy türkistan" namliq yighin ötküzüldi.

RFA Photo / Arslan

Süret, 2009 ‏- Yili 12 ‏- Ayning 20 ‏- Küni, istanbulda ötküzülgen 'yüsüp xas hajip, uning esiri qutadghubilik we uning ana yurti sherqiy türkistan' namliq ilmi muhakime yighinidin bir körünüsh.

Yighingha enqere, qeyseri qatarliq türkiyining her qaysi jayliridiki uniwérsitétlardin oqutquchilar, doktur, proféssorlar we yazghuchilar teklip bilen qatnashti. Uningdin bashqa yene istanbulda yashawatqan uyghurlardin er ‏- Ayal bolup köp sanda kishi ishtirak qildi.

Yighin istiqlal marshi oqush bilen bashlandi, yighinda sherqiy türkistan Sürgündiki Hökümitining Parlamént reisi Sultan Mehmut qeshqerli, türkiye sabiq parlamént ezasi, proféssor doktur Newzat Yalchintash türkiye aliy maarip komitétining sabiq reisi Uyghur Tezjan qatarliq shexsler échilish nutqi sözlep Uyghurlar we Yüsüp Has Hajip heqqide toxtaldi.

Yighinda türkiyining sabiq parlamént ezasi proféssor doktur Newzat Yalchintash söz qilip mundaq dédi: "bu yerde biz Sherqiy Türkistan heqqide söz qiliwatimiz. Heqiqet xitaylar Sherqiy Türkistanda ölümge höküm qilish bilen bigunah insanlarni qorqutushni meqset qiliwatidu. Bizning qérindashlirimiz peqet addiy bir namayish qildi. Namayish jeryanida xitaylarmu uyghurlarni öltürdi. Emdi qaraydighan bolsaq dawamliq Sherqiy türkistanliq qérindashlirimiz ölümge höküm qiliniwatidu. Kishilik hoquqliridin mehrum we qiyin ehwalda yashawatidu. Gézit - Zhurnallarda oquwatqinimizgha oxshash, xitaylarning sherqiy türkistanliqlargha qanchilik zulum qiliwatqanliqi hemmeylenge melum. Xitaylarning sherqiy türkistandin waz kechmeslikning bashqa bir sewebi nopus mesilisi, chünki xitaylarning nopusi köpiyip ketti. Sherqiy türkistanning zémini kengri. Sherqiy türkistanliqlarning nopusining köpiyip kétishidin endishe qilip, nopusning köpiyishige cheklime qoydi we ichkiri ölkilerdin xitaylarni yötkep sherqiy türkistanning nopusni köpeytishke bashlidi. Sherqiy Türkistanda birdin artuq perzentlik bolush cheklendi. Waqit munasiwiti bilen sözümni bu yerde axirlashturimen."

Yighinda yene Türkiye dölet ministiri Faruq Chélik qatarliq ondin artuq ministir we parlamént ezalirining tebrik télégrammilirini Sherqiy Türkistan wexpining bash katipi Hamut Köktürk oqup ötti.

Yighin üch bölümge ayrilghan bolup, birinchi bölümige Atatürk uniwérsitéti tarix bölümining oqutquchisi proféssor Aliparslan Jeylan riyasetchilik qildi.

Yighinda qeyseri erjés uniwérsitéti, til edebiyat fakultétining oqutquchisi proféssor doktur Abdulqadir Yuwali "qutadghubilikte dölet ‏we xelq, bashquridighan we bashqurulghan kishiler" dégen témida, sulayman démiral uniwérsitéti tarix bölümining oqutquchisi proféssor doktur Kemal Göde "Qutadghubilikte uyghur türk sultani Alawiddin Eretnaning insanperwerliki we dölet erbabliqi" dégen témida, maltepe uniwérsitétining oqutquchisi doktur konuralp erjilasun, "21 ‏‏‏- Esirde Yüsüp Xas Hajipning Ewladliri" dégen témida, izmir uniwérsitéti xelqara munasiwetler bölümining oqutquchisi doktur Meryem Hakim, "Bügünki Sherqiy Türkistan" dégen témida söz qildi.

Chüshlük tamaqtin kéyin 2,‏- Qétimliq yighin bashlandi. Yighingha mémar sinan güzel ‏- Senet uniwérsitétining proféssori Ehmet Tashaghil riyasetchilik qildi. Istanbul uniwérsitéti tarix bölümining oqutquchisi proféssor doktur Abdulqadir Donuk ependi, "Yüsüp Has Hajipta Eflatonning tesir barmu yoqmu?" dégen témida, ege uniwérsitéti, türk dunyasi tetqiqat institutining oqutquchisi proféssor doktur "Qutadghubilik We Asasi Medeniyet Miraslirimiz" dégen témida, adnan menderis uniwérsitéti iqtisad we igilik bashqurush bölümining oqutquchisi doktur selchuq cholaqoghlu "yéqinqi mezgildiki türkiye ‏- Xitay munasiwetliride sherqiy türkistan mesilisi" dégen témida söz qildi.

Yighinning üchinchi bölümige beyken uniwérsitéti türk til we edebiyat bölümining mudiri proféssor Metin Qaraörs ependi riyasetchilik qildi. Yighinda hajettepe uniwérsitéti tarix bölümining oqutquchisi doktur Erkin Ekrem"ürümchi weqesidin kéyinki türkiye ‏- Xitay munasiwetliri", enqere uniwérsitéti chaghdash türk shiweliri we edebiyatliri bölümining oqutquchisi doktur Erkin Emet "xitay hakimiyitining sherqiy türkistanda yürgüzüwatqan til siyasiti" dégen témida, beykent uniwérsitétining tetqiqat xadimi meghpiret kemal yünüsoghli "yüsüp xas hajip we qeshqer" dégen témida söz qildi.

Yighinda yene istanbul 27 ‏- Noterlik idarisining xadimi Hemdi Damérlar ependining Ürümchi, Turpan, Qeshqer sheherlirini ziyaret qilish jeryanida özi tartip kelgen resimlerni chong ékran arqiliq körsetti.

Axirida, yighinda söz qilghuchilargha Sherqiy Türkistan wexpe teripidin Sherqiy Türkistan sherep teqdirnamisi teqdim qilindi.

Biz yighin axirida, ege uniwérsitéti türk dunyasi tetqiqat institutining oqutquchisi proféssor doktur alimjan inayet bilen söhbet élip barduq.

http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/yusupxas-hajip-qutadghu-bilik-12212009201619.html?encoding=latin

Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.