Muxbirimiz Ömerjan Toxti
2009-12-30
Xotenning lop nahiyisi beshtoghraq yézisi teweside "siyawush weliyulla"maziri dep atilip kelgen bir qebrigah bolup, qedimqi zaman xoten tarixiy weqeliklirining guwahchisi süpitide, yerlik xelq teripidin ta hazirghiche muhapizet qilinip kelmekte.
http://en.wikipedia.org Din élindi.
Süret, xotendiki qedimi sheher melikawat xarabisi.
Qedimqi xotenge padishah bolghan iranliq shahzade siyawush
Hazirqi dewrimizdin ming yillar ilgiri yézilip, zamanimizghiche toluqi bilen yétip kelgen nadir eser "shahname" diki melumatlargha asaslanghanda, siyawush - Eyni chaghdiki iranliqlar shahnishahi keykawusning shahzadisi bolup, "shahname" dastanida xéli köp tilgha élinghan , qedimqi xoten weqelikliridiki xotenge padishah bolghan alahide shexs.
"Shahname" dastani üstide mexsus tetqiqat élip barghan tarixchilar "shahname" dastanida xatirilengen iranlar bilen turanlar otturisidiki uzungha sozulghan urushning miladiyedin burunqi 529 - Yillardin 329 - Yillarghiche ikki yüz yil etrapida dawamlashqanliqini mueyyenleshtüridu.
Siyawushning xotenge kélishi
"Shahname" dastanidiki melumatlargha asaslanghanda, qedimqi iran shahnishahi keykawus shahzadisi siyawushni turaniylargha qarshi tajawuzchiliq urushining aldinqi sépige leshker qomandani qilip ewetken bolup, siyawush tajawuzchiliqqa qarshi, yaxshi niyetlik kishi bolghanliqtin, atisining zori bilen atlanghan bu seperni özgertip, bir bölük serkerdiliri bilen birlikte hazirqi türkiyining istanbul shehirige ketmekchi bolghinida, buningdin xewer tapqan turaniylar shahi aprasyap siyawushqa mexsus adem ewetip, uni izzet - Ikramlar bilen turanlar ordisigha teklip qilip élip kétidu. Shah aprasyap shahzade siyawushqa alahide iltipat körsitip uninggha eng yéqin kishiliri qataridin orun béridu we uni özi atidarchiliq qilip öylep qoyidu. Kéyinche uni xotenge padishah qilip teyinleydu.
Siyawushning ölümi
"Shahname" dastanidiki melumatlargha asaslanghanda, iranliq shahzade siyawush xotenge padishah bolup turghan mezgilde, özining adaletperwerliki bilen xoten xelqining izzet - Hörmitige we himayisige ériship, xotende awatliq, memurchiliq meydangha kélip, xotenning tereqqiyati yükselgenliki melum. Siyawushning mundaq zor hörmetke ériship ketkenliki turaniylar ordisidiki bezi ichi tar wezirlerning oghisini qaynatqanliqtin, ular bir qétimliq xotenge qilghan tekshurüsh sepiride heqiqetlerni bormilap, aprasyapqa yalghan melumatlarni bergenliki we siyawushning turaniylargha qarshi hujumgha ötüsh pilanining barliqi heqqide yalghan doklat bergenliki netijiside, siyawush xoten tupriqida naheq qetli qilinghan. Shundin biri xoten xelqi siyawushni eslep, qebre béshigha tugh - Elemler tiklep, uni xatirilep kelmekte.
Uyghurlarning ejdadliri tarixiy weqeliklerni ewladlirigha üzüldürmey sözlep kelgenliktin, siyawushning qissisinimu yerlik xelqtin adettiki kishilermu rawan sözlep béreleydu. Bu mazar hazirmu "siyawush weliyulla maziri" dep atilidu.
http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/xoten-uyghur-tarixi-12302009192354.html/story_main?encoding=latin
Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.
