Uyghurlarning 1918 - Yili Yette Suda Qirghin Qilinishi
Muxbirimiz Ümidwar
2010-03-03

Buningdin azghina kem 92 yil ilgiri yette su rayonidiki uyghurlarning béshigha éghir künler keldi. Tarixta "atu pajiesi" dep atalghan mezkur qirghinchiliq sabiq sowét rusiyisining qizil armiyisi teripidin élip bérilghan bolup, 1918 - Yili 5 - Ayda qizil armiyining murayéf qomandanliqidiki bir polki almutidin taki ghaljatqiche bolghan ariliqtiki uyghur yézilirida öymu - Öy axturup, uchrighanla uyghurni tutup qara - Qoyuq qirghin qilghan idi.


Qizil armiye qoshunlirining bu qétimqi qirghinchiliqi almutidin ghaljatqiche bolghan chilek, kiyikway, inchike bulaq, quram, lawar, maliway, qaraturuq, baysiyit, qara yota, gheyret, awat, dolata, tügmen dégendek uyghur yéza - Qishlaqlirida yüz bergen bolup, kommunist qizil armiye eskerliri 14 yashtin yuqiri bolghan erlerni bir yerge toplap, kolléktip halda plimotta oqqa tutqan.

Qizil armiyining bu qirghinchiliqigha seweb bolghan amil 1917 - Yili bir qisim uyghurlar sowét hakimiyitige qarshi chiqqan kazak rusliri bilen birliship, qozghilang kötürüp, almuta qorghinini mudapie qilip, qizil armiye bilen urush qilghan idi. Ene shuning netijiside qizil armiye öch élish üchün uyghurlargha hujum qildi.

Qazaqistanda yashawatqan körünerlik uyghur alimi, doktor rabik ismayilof ependi "atu weqesi"ning uyghurlargha éghir pajie élip kelgenlikini bildürdi.

Biraq, sabiq sowét ittipaqi hökümiti özlirining mezkur qirghinchiliqini 70 yilgha yéqin waqit xelqtin yoshurghan hemde burmilap chüshendürgen bolup, yéngi ewlad qazaqistan uyghurliri hemde uyghur élidiki uyghurlar mezkur weqedin xewersiz qalghan idi.

Sowét ittipaqi yémirilgendin kéyin, mezkur döletning nurghun yalghanchiliqliri pash boldi shuningdek "atu weqesi"ning esli mahiyitimu ashkara halda metbuatlargha chiqti.

http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/uyghur-yette-su-qirghini-03032010205837.html/story_main?encoding=latin


Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.