Muxbirimiz Weli
2010-03-04
Béyjingda échiliwatqan xitayning ikki chong yighinini bügün quruq shoar, quruq gep we "partiye", "jungxua oghul - Qizliri" dégen sözler arqiliq ipadilinidighan xitay milletchiliki qaplap ketken.
RFA Photo / Kurban Weli
Süret, kommunist xitay hökümiti hazir qolliniwatqan "beshinchi iyul weqesini toghra tonush heqqide teshwiqat tézisi" namliq qollanmining muqawa körünüshi bolup, xitay bu qollanmigha ichki qisimda mexpi paydilinish matériyali dep nam bérip, "partiye -Hökümetning ürümchide yüz bergen 5 - Iyul weqesini qanun buyiche hel qilghanliqini himaye qilayli" dégen shoarini bu kitap arqiliq terghip qilishqa bashlighan.
Xitayning memliketlik siyasiy kéngesh yighinida "partiye", "jungxua oghul - Qizliri" dégen sözler arqiliq ipadilinidighan xitay milletchiliki shoarliri, xitayning memliketlik xelq qurultiyi yighinida bolsa 1953 - Yili tüzülgendin kéyin ta hazirghiche eynen ijra qilinip baqmighan "saylam qanuni"gha tüzüsh kirgüzüshni muzakire qilidighan quruq gep dawam qilghan.
Siyasiy kéngesh yighinini "partiye", "jungxua oghul -Qizliri" deydighan xitay milletchiliki qaplap ketken
Xongkongda chiqidighan "mejmue" géziti bügün pütün bir bash bétide ikki chong yighinini xewer qildi. Uningda bayan qilinishiche, bügün xitayning siyasiy kéngesh yighinigha kommunist partiyining gépini anglaydighan quliqi yumshaq hem qolidinmu ish kélidighan xongkong, makaw alahide rayon bashliqliri saylam arqiliq emes, belki kommunist partiyining belgilishi bilen "memliketlik siyasiy kéngeshning muawin reisi" dégen nam bilen qatnashqan. Bu yighinni "partiye", "jungxua oghul -Qizliri" dégen sözler arqiliq ipadilinidighan xitay milletchiliki qaplap ketken. Xitay reisi xu jintaw özi tibetler üchün belgilep bergen penchen lamamu tunji qétim bu yighinda "yüzini achqan."
B b s ning bayan qilishiche, siyasiy kéngeshning yighinida, jachinglinning "partiyini himaye qilayli" dégen doklati muzakire qilinghanda, emeliyette, yerlik hökümetlerning binalar toghrisida chiqarghan belgilimiliri, jemiyette öy bahasi örlep ketkenliki, intérnétning kontrol qiliwélinghanliqigha qarita xelqning naraziliqi qatarliq emeliy mesililer buyiche kommunist hökümitini tenqidleydighan pikirler asasiy orunda turghan.
Xelq qurultiyining yighinini "saylam qanuni"gha tüzitish kirgüzüsh heqqidiki quruq gep qaplap ketken
Amérika awazning bayan qilishiche, xitayning memliketlik xelq qurultiyi yighinida bügün, xitayda 1953 - Yili tüzülgen "saylam qanuni" gha tüzitish kirgüzüsh mesilisi muzakire qilinghan. Yighinda, bir qisim "wekil"ler xitayning saylam qanunini medihiyiligen bolsimu, yene bir qisim "wekil"ler xitay tüzülgen "saylam qanuni" ezeldin ijra qilinmay kéliwatqanliqini, déhqan wekiller bilen sheher wekillirining nisbiti namuwapiq bolghanliqini, bolupmu wekillerning ichide kommunist partiye ezalirining nisbiti heddidin ziyade bolup ketkenlikini körsitip tenqidiy pikir otturigha qoyghan.
Yighinda sözge chiqqan xitayning sabiq tashqi ishlar ministiri li jawshing "burun memliketlik xelq qurultiyi we memliketlik siyasiy kéngeshning wekilliri melum jehette hoquqta teng -Barawer bolalmighan idi " dep étirap qilghan we "bu, eyni waqitta dölitimizning emeliy ehwaligha asasen shundaq bolghan" dep seweb körsetken.
Xitay hökümiti ikki chong yighinda ikki chong mesilidin özini qachuruwatidu
"Boshün tor géziti"ning bayan qilishiche, xelqqe xitayni iqtisadiy jehette yaponiyidin éship kétip, dunya buyiche ikkinchi chong iqtisadiy gewde boldi, dep körsitip, emeliyette xitayda xelqning ottura hésabtiki kirim miqdari téxiche kaméron, guatimala qatarliq namrat döletler bilen oxshash orunda turuwatqanliqini xelqtin yoshuruwatqan xitay hökümiti, hazir béyjingda échiliwatqan ikki chong yighinda yene, hökümetning xata siyasetliri peyda qilghan sheher bilen yézilarning otturisidiki intayin chong perq we ishsizliq nisbitining barghanséri éshiwatqanliqidin ikki chong mesilidin özini qachuruwatidu.
Kommunist xitay hökümiti hazir qolliniwatqan "beshinchi iyul weqesini toghra tonush heqqide teshwiqat tézisi"
Shinxua agéntliqi tünügün, memliketlik siyasiy kéngesh yighini bashlanghanda jachinglinning "partiye -Hökümetning ürümchide yüz bergen 5 - Iyul weqesini qanun buyiche hel qilghanliqini himaye qilayli" dégen shoarni otturigha qoyghanliqini xewer qilghan idi. Kommunist xitay ürümchide yüz bergen 5 - Iyul weqesi heqqide hazir qolliniwatqan "beshinchi iyul weqesini toghra tonush heqqide teshwiqat tézisi" dégen mexpiy kitabning foto kopiyisini, bügün melum bir kishi radiomiz arqiliq ashkarilidi.
Xitayning bu teshwiqat tézisida, "rabiye qadir 5 - Iyul küni téléfon arqiliq qutratquluq qildi" dep töhmet qilinghan. Uyghurlar 5 - Iyul küni ürümchide ötküzgen tinch namayishning waqti özgertip "kechte élip bérilghan urush, chéqish, bolash, ot qoyush weqesi" dep körsetken.
Bu teshwiqat tézisida yene, xitayning uyghurlargha qaratqan milliy kemsitish siyasitige naraziliq ipadiligen 5 - Iyul namayishni "teywenni, tibetni, ichki mongghulni musteqil qilmaqchi boluwatqan döletning sirtidiki musteqilchilar, xitay démokratiye paaliyetchiliri we falungongchilar birliship xitayni parchilashqa kirishken heriket" dep ighwa tarqitilghan.
http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/xitay-2-yighinida-quruq-gep-03042010195845.html/story_main?encoding=latin
Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.
