Xitay Yene 319 Ademning Tutqun Qilinghanliqini Élan Qildi
Muxbirimiz Erkin
2009-08-03
Xitay dairiliri uyghur éli dairiside keng kölemlik qoghlap tutush herikiti qozghap, 5 - Uyul ürümchi weqesige munasiwetlik, dep guman qilghan uyghurlarni qolgha élish, tutqun qilishni yolgha qoymaqta.
Youtube We news.xinhuanet.com Din élindi.
Süret, xitaning news.xinhuanet.com To bétida élan qilinghan, uyghur élide yene 319 adem tutqun qilinghanliqi élan qilinghan maqalining témisi we 7 - Iyul küni, xitay puqralirining qaltek - Qilichlar bilen uyghurlarni ültürüsh we basturush üchün ürümchi kochisida yürüsh qiliwatqan körünüshlerdin biri.
Rayondin kelgexewerlerdin melum bolushiche, xitay hökümiti yene bir türküm uyghurlarni qolgha alghan. Rayonning weziyitidiki jiddichilik xelqara kishilik hoquq teshkilatlirini endishige salmaqta.
Xitayning shinxua axbarat agéntliqi tünügün ürümchidiki xitay saqchi dairilirining sözini neqil keltürüp, uyghur ilidiki xitay saqchi dairilirining 5 - Iyul ürümchi weqesige arilashqan, dep Guman qilghan kishilerdin yene 319 ademni qolgha alghanliqini Élan qildi. Ürümchi saqchi dairilirining shinxua agéntliqigha bergen bu heqtiki melumatida qolgha élinghanlarning milliy tewelikini, qolgha élinghanlar ichide xitaylarning bar - Yoqluqini tilgha almighan, lékin qolgha élinghanlarning bir qisimi ürümchidin, yene bir qisimi uyghur élining her qaysi jayliridin tutqun qilinghanliqini ilgiri sürgen.
Bu xitay yéqinqi bir heptidin buyan élan qilghan tutqunlarning sanigha ait 2 - Türkümdiki tizimlik bolup, xitay hökümiti buningdin burun yeni 29 - Iyul küni 253 ademning qolgha élinghanliqini élan qilghan idi. Xitay hökümiti rayonda tertipning eslige kelgenlikini jakarlighan bolsimu, lékin rayondin kelgen kishiler uyghurlarning wehime ichide yashawatqanliqini ilgiri sürmekte. Rayonning weziyitidiki bu jiddiychilik kishilik hoquq teshkilatlirini endishige sélip, ularda rayongha xelqara tekshürüsh ömiki ewetish heqqidiki chaqiriqni kücheytiwatidu.
Merkizi amérikining nyu york shehiridiki kishilik hoquqni közitish teshkilatining asiya ishlar mutexessisi doktor sofié richardson xanim radiomizgha élan qilghan bu heqtiki bayanatida " biz xitay hökümitini ürümchide yüz bergen 5 - Iyuldiki qalaymiqanchiliq üstidin xelqaraning musteqil tekshürüsh élip bérishigha yol qoyup, néme weqe yüz bergenliki üstidin téximu éniq chüshenche hasil qilishqa chaqirimiz. Biz yene her ikkila terepni özini tutuwélishqa chaqirish bilen birge, her ikkila terepning zorawanliq heriketlirini eyibleymiz. Shundaqla biz xitay hökümitidin rayondiki qalaymiqanchiliqni keltürüp chiqarghan siyasitini estayidil közdin kechürüshke chaqirimiz " dep körsetti.
Xelqara kishilik hoquq teshkilatlirining diqqitini qozghawatqan nöwettiki eng jiddiy mesililerning yene biri, xitay dairilirining qolgha élinghan uyghurlarni qandaq bir terep qilidighanliqidur. Dairiler weqege qatnqashqan, dep qaralghanlarni sotlash xizmiti 8 - Ayning otturlirida bashlinidighanliqini élan qildi. Xitay terepning melumatigha asaslanghanda, xitay hökümitining qolidiki tutqunlarning sani 1800 etrapida, lékin dunya uyghur qurultiyining statistikisida bolsa weqede iz - Déreksiz yoqalghan uyghurlar 10 minggha yétidu.
Eger xitay tutqundiki namayishchilarni sotlashni bashlisa qanchilik uyghurning sotlinidighanliqi melum emes. Xelqara kishilik hoquqni közitish teshkilatidiki richardson xanim, sotning ashkara we xelqara edliye ölchemlirige uyghun usulda élip bérilishini, kishilerning özini aqlishigha yiterlik purset bérilishini telep qildi. U mundaq deydu":xitayda kishiler qanuni tertipler boyiche sotlinamdu ? ular özi xalighan aqlighuchi adwokatni teklip qilalamdu & ular özige qarshi otturigha qoyulghan pakitlar aldida özini aqliyalamdu & alaqidar kishilerning sotni közitishige yol qoyamdu & dégenler, biz daim chongqur endishe qilip kéliwatqan mesililer. Chünki xitay jinayi ishlar qanunidiki mehbuslar hoquqigha dair belgilimiler daim sot jeryanida nezerge élinmay kéliwatqan ehwallar mewjüt. Biz aldimizdiki shinjangda élip bérilidighan sotlarda bu ehwalning tekrarlinishidin endishe qilimiz".
Xelqara kishilik hoquq teshkilatlirining yene bir tenqid obikti bolsa, amérika bashchiliqidiki gherb dimokratik ellirining ürümchidiki weqege jiddiy inkas qayturmighanliqidur. Amérika ürümchidiki weqege nahayiti jiddiy muamile qiliwatqanliqini tekitligen bolsimu, lékin ashkara sorunlarda nahayiti ihtiyatchan pozitsiye tutup keldi. Amérika tashqi ishlar ministirliqi 31 - Iyul küni élan qilghan mezkur weqe toghrisidiki bayanatida, ürümchi weqesi xitaydiki ahaliler arisidiki jiddiychilik peyda qilghan toqunush ikenlikini, lékin xitayning bu jiddiychilikni hel qilishta qollanghan herikiti amérika we xelqara jemiyet köngül bölidighan mesile ikenlikini bildürgen idi.
Kishilik hoquqni közitish teshkilatidiki richardson xanim amérika hökümitining ürümchi weqesidiki pozitsiyisige baha bérip,amérikining néme ishlarni qilghanliqini soridi. U" amérika bu weqege jiddiy köngül bölidighanliqini éniq ipadilishi kérek. Biz mesilen, béyjingdiki amérika elchixanisi xadimlirining ürümchige ewetilgenlikini bilimiz. Lékin ular özi bayqighan ehwallar toghrisida doklat élan qilidu, dep qarimaymen. Amérika tashqi ishlar ministirliqidikiler metbuatlargha bayanat élan qilip, shinjang weziyitidin nahayiti qayghuruwatqanliqini bildürgenning sirtida, tepsiliy ditallar üstide toxtilip baqmidi. Ular néme ish qilghanliqini bizge éytishi kérek" deydu.
Xitay ürümchi weqeside qolgha élinghanlarni sotlash xizmiti8 - Ayning otturilirida bashlinidighanliqini élan qilishning aldida, xitayning béyjing sheherlik edliye idarisi uqturush tarqitip, béyjingdiki xitay kishilik hoquq adwokatlirigha ürümchi weqesige alaqidar erzi - Shikayetlerni qobul qilish ishlirida éhtiyat qilishni tekitligen. Béyjing sheherlik edliye idarisining mezkur uqturushi kishilik hoquq adwokatlirining we xelqara kishilik hoquq teshkilatlirining tenqidige uchrap, bu kishilerning adil sotlinish hoquqigha dexli terüz yetküzgenlik, dep eyibligen idi.
Menbe: http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/yene-adem-tutqun-qilindi-08032009203046.html/story_main?encoding=latin
Muxbirimiz Erkin
2009-08-03
Xitay dairiliri uyghur éli dairiside keng kölemlik qoghlap tutush herikiti qozghap, 5 - Uyul ürümchi weqesige munasiwetlik, dep guman qilghan uyghurlarni qolgha élish, tutqun qilishni yolgha qoymaqta.
Youtube We news.xinhuanet.com Din élindi.
Süret, xitaning news.xinhuanet.com To bétida élan qilinghan, uyghur élide yene 319 adem tutqun qilinghanliqi élan qilinghan maqalining témisi we 7 - Iyul küni, xitay puqralirining qaltek - Qilichlar bilen uyghurlarni ültürüsh we basturush üchün ürümchi kochisida yürüsh qiliwatqan körünüshlerdin biri.
Rayondin kelgexewerlerdin melum bolushiche, xitay hökümiti yene bir türküm uyghurlarni qolgha alghan. Rayonning weziyitidiki jiddichilik xelqara kishilik hoquq teshkilatlirini endishige salmaqta.
Xitayning shinxua axbarat agéntliqi tünügün ürümchidiki xitay saqchi dairilirining sözini neqil keltürüp, uyghur ilidiki xitay saqchi dairilirining 5 - Iyul ürümchi weqesige arilashqan, dep Guman qilghan kishilerdin yene 319 ademni qolgha alghanliqini Élan qildi. Ürümchi saqchi dairilirining shinxua agéntliqigha bergen bu heqtiki melumatida qolgha élinghanlarning milliy tewelikini, qolgha élinghanlar ichide xitaylarning bar - Yoqluqini tilgha almighan, lékin qolgha élinghanlarning bir qisimi ürümchidin, yene bir qisimi uyghur élining her qaysi jayliridin tutqun qilinghanliqini ilgiri sürgen.
Bu xitay yéqinqi bir heptidin buyan élan qilghan tutqunlarning sanigha ait 2 - Türkümdiki tizimlik bolup, xitay hökümiti buningdin burun yeni 29 - Iyul küni 253 ademning qolgha élinghanliqini élan qilghan idi. Xitay hökümiti rayonda tertipning eslige kelgenlikini jakarlighan bolsimu, lékin rayondin kelgen kishiler uyghurlarning wehime ichide yashawatqanliqini ilgiri sürmekte. Rayonning weziyitidiki bu jiddiychilik kishilik hoquq teshkilatlirini endishige sélip, ularda rayongha xelqara tekshürüsh ömiki ewetish heqqidiki chaqiriqni kücheytiwatidu.
Merkizi amérikining nyu york shehiridiki kishilik hoquqni közitish teshkilatining asiya ishlar mutexessisi doktor sofié richardson xanim radiomizgha élan qilghan bu heqtiki bayanatida " biz xitay hökümitini ürümchide yüz bergen 5 - Iyuldiki qalaymiqanchiliq üstidin xelqaraning musteqil tekshürüsh élip bérishigha yol qoyup, néme weqe yüz bergenliki üstidin téximu éniq chüshenche hasil qilishqa chaqirimiz. Biz yene her ikkila terepni özini tutuwélishqa chaqirish bilen birge, her ikkila terepning zorawanliq heriketlirini eyibleymiz. Shundaqla biz xitay hökümitidin rayondiki qalaymiqanchiliqni keltürüp chiqarghan siyasitini estayidil közdin kechürüshke chaqirimiz " dep körsetti.
Xelqara kishilik hoquq teshkilatlirining diqqitini qozghawatqan nöwettiki eng jiddiy mesililerning yene biri, xitay dairilirining qolgha élinghan uyghurlarni qandaq bir terep qilidighanliqidur. Dairiler weqege qatnqashqan, dep qaralghanlarni sotlash xizmiti 8 - Ayning otturlirida bashlinidighanliqini élan qildi. Xitay terepning melumatigha asaslanghanda, xitay hökümitining qolidiki tutqunlarning sani 1800 etrapida, lékin dunya uyghur qurultiyining statistikisida bolsa weqede iz - Déreksiz yoqalghan uyghurlar 10 minggha yétidu.
Eger xitay tutqundiki namayishchilarni sotlashni bashlisa qanchilik uyghurning sotlinidighanliqi melum emes. Xelqara kishilik hoquqni közitish teshkilatidiki richardson xanim, sotning ashkara we xelqara edliye ölchemlirige uyghun usulda élip bérilishini, kishilerning özini aqlishigha yiterlik purset bérilishini telep qildi. U mundaq deydu":xitayda kishiler qanuni tertipler boyiche sotlinamdu ? ular özi xalighan aqlighuchi adwokatni teklip qilalamdu & ular özige qarshi otturigha qoyulghan pakitlar aldida özini aqliyalamdu & alaqidar kishilerning sotni közitishige yol qoyamdu & dégenler, biz daim chongqur endishe qilip kéliwatqan mesililer. Chünki xitay jinayi ishlar qanunidiki mehbuslar hoquqigha dair belgilimiler daim sot jeryanida nezerge élinmay kéliwatqan ehwallar mewjüt. Biz aldimizdiki shinjangda élip bérilidighan sotlarda bu ehwalning tekrarlinishidin endishe qilimiz".
Xelqara kishilik hoquq teshkilatlirining yene bir tenqid obikti bolsa, amérika bashchiliqidiki gherb dimokratik ellirining ürümchidiki weqege jiddiy inkas qayturmighanliqidur. Amérika ürümchidiki weqege nahayiti jiddiy muamile qiliwatqanliqini tekitligen bolsimu, lékin ashkara sorunlarda nahayiti ihtiyatchan pozitsiye tutup keldi. Amérika tashqi ishlar ministirliqi 31 - Iyul küni élan qilghan mezkur weqe toghrisidiki bayanatida, ürümchi weqesi xitaydiki ahaliler arisidiki jiddiychilik peyda qilghan toqunush ikenlikini, lékin xitayning bu jiddiychilikni hel qilishta qollanghan herikiti amérika we xelqara jemiyet köngül bölidighan mesile ikenlikini bildürgen idi.
Kishilik hoquqni közitish teshkilatidiki richardson xanim amérika hökümitining ürümchi weqesidiki pozitsiyisige baha bérip,amérikining néme ishlarni qilghanliqini soridi. U" amérika bu weqege jiddiy köngül bölidighanliqini éniq ipadilishi kérek. Biz mesilen, béyjingdiki amérika elchixanisi xadimlirining ürümchige ewetilgenlikini bilimiz. Lékin ular özi bayqighan ehwallar toghrisida doklat élan qilidu, dep qarimaymen. Amérika tashqi ishlar ministirliqidikiler metbuatlargha bayanat élan qilip, shinjang weziyitidin nahayiti qayghuruwatqanliqini bildürgenning sirtida, tepsiliy ditallar üstide toxtilip baqmidi. Ular néme ish qilghanliqini bizge éytishi kérek" deydu.
Xitay ürümchi weqeside qolgha élinghanlarni sotlash xizmiti8 - Ayning otturilirida bashlinidighanliqini élan qilishning aldida, xitayning béyjing sheherlik edliye idarisi uqturush tarqitip, béyjingdiki xitay kishilik hoquq adwokatlirigha ürümchi weqesige alaqidar erzi - Shikayetlerni qobul qilish ishlirida éhtiyat qilishni tekitligen. Béyjing sheherlik edliye idarisining mezkur uqturushi kishilik hoquq adwokatlirining we xelqara kishilik hoquq teshkilatlirining tenqidige uchrap, bu kishilerning adil sotlinish hoquqigha dexli terüz yetküzgenlik, dep eyibligen idi.
Menbe: http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/yene-adem-tutqun-qilindi-08032009203046.html/story_main?encoding=latin
