Xitay Dairiliri Rabiye Qadir Soda Sariyini Chéqip Tashlash Üchün Herikette
Muxbirimiz Gülchéhre
2009-08-27

Ürümchi dairilirining rabiye qadir soda sariyini chéqishqa heriket qiliwatqanliqidin ötken hepte xewerdar bolghan iduq. Ürümchi nenguen saqchixanisigha qayta‏ - Qayta téléfon qilish arqiliq, xitay hökümitining rabiye qadir soda sariyini chéqish we saraydiki dukandarlarni köchürüsh üchün jiddiy heriket qiliwatqanliqigha bir aydin ashqanliqi ashkarilandi.

www.uyghuramerican.org Din élindi.

Süret, rabiye soda sariyi we eqide soda saraylirining yandin körünüshi bolup, töt kocha doqmushidiki bina rabiye soda sariyi, ong qol yandiki bina eqide soda sariyi.

Xitay dairilirining 5 - Iyul weqesidin kéyinla rabiye soda sariyini közdin yoqatmaqchi boluwatqanliqi némidin dérek béridu ? mushu minutlarda mezkur soda sarayning qurghuchisi, uyghur milliy herikiti rehbiri rabiye qadir xanim némilerni oylawatidu.

Gerche bir hepte ilgirila, chetellerge chiqqan bezi uyghur sodigerlerning radiomizgha yetküzgen inkasliridin, xitay hökümitining 5 - Iyul ürümchi weqesidin kéyinla, rabiye qadir soda sariyini chéqip tashlash üchün heriket qiliwatqanliqi melum bolghan bolsimu, xitay hökümitining uyghur élining cheteller bilen bolghan barliq téléfon hem intérnét alaqilirini üzüp tashlighanliqi üchün mezkur uchur heqqide ürümchidin delillik melumatqa ige bolmighan iduq.

26 - Awghust, rabiye qadir soda sariyi yénidiki nenguen saqchixanisigha téxnikiliq tedbirler arqiliq ulighan télifonimizdin, xitay dairilirining uyghur élida eng deslep shexsi igilik tikligüchi namida qurulghan, uyghurlar hayatida maddi hem meniwi rollarni élip kelgen simwolluq xaraktéridiki uyghur milliy soda sariyi bolghan rabiye qadir soda sariyini chéqish teyyarliqini bir ay ilgirila bashliwetkenliki melum boldi.

Saqchining bayanigha qarighanda rabiye qadir soda sariyini chéqishqa mesul dairiler rabiye qadir soda sariyining uduligha jaylashqan tengge tagh méhmanxanisida bolup, tengge tagh méhmanxanisigha téléfon qilip bu heqte yenimu tepsiliy melumat élishqa tirishtuq.

Démek hökümet tarmaqliri rabiye qadir soda sariyini chéqish üchün pilanliq halda resmiy ish bashlighili bir aydin ashqan.

Yette qewetlik rabiye qadir soda sariyi binasi 1990 ‏- Yili tijaret bashlap, uzaq yillardin kéyin qayta janlanghan uyghur milliy igilikining abidisi süpitide qed kötürüp turghan shundaqla, 20 yilgha yéqin musapiside, ürümchide uyghurlar üchün qaynaq hayat keypiyati, sap milliy alahidiliki bolghan özgiche bir bazar süpitide, uyghur élining jenub, shimalidin kelgen uyghurlarning ürümchidiki eng merkezlik toplinidighan orni bolup kelgen.

Ismini ashkarilashni xalimighan bir uyghur sodigerning bildürüshiche, ürümchi sheherlik hökümet bir ay ilgiri, rabiye qadir soda sariyidiki tijaretchilerge köchüsh buyruqi chüshürgen. Rabiye qadir soda sariyida besh yüzdin artuq resmiy dukan hemde yaymichilar üchün yüzdin artuq orun bolup ikki mingdin artuq sodiger hem ushshaq tijaretchiler mezkur soda saraydiki tijaritige tayinip, ailisi hem özini qamdap kelgen.

Hökümet dairiliri rabiye qadir soda sariyidiki tijaretchilerni mezkur soda sarayning udul teripige jaylashqan xitaylar teripidin qurulup 6 yildin béri sétilmay quruq turghan jin xé binasigha köchürüshni pilanlighan bolup, hökümet terep rabiye qadir soda sariyidiki dukandarlarning dukanlirining her bir kwadratmétirigha 15 ming yüendin bermekchi bolghan hemde buninggha razi bolmighanlargha héchnéme bérilmeydu dep bésim ishlitiwatqan iken.

Emeliyette bu dukanlarning hazirqi bazar bahasi her bir kwadratmétirigha 80 ming yüendin 100 ming yüengiche bolup, xitay dairilirining héchqandaq chüshendürüsh bermeyla sodigerlerni rabiye qadir soda sariyidin köchüshke qistishi shundaqla muwapiq heqmu bérilmey éghir ziyangha uchritishi sodigerlerde küchlük naraziliq keypiyati qozghighan.

Xitay dairiliri amérikida yashawatqan uyghur milliy herikiti rehbiri rabiye qadirni 5 - Iyul weqesini pilanlighuchi dep körsetkendin bashlap, rabiye qadir xanimning ürümchidiki perzentliri hem uruq ‏- Tughqanlirigha yenimu qattiq bésim ishlitishke bashlighan, hetta rabiye qadir soda sariyini chéqishtin bashqa, eqide soda sariyi hemde rabiye qadir aililikler binasinimu birlikte tüzlimekchi bolghan, nöüwette rabiye qadirning ürümchide turushluq aile ezaliri öz öyliridin köchüshke buyrulghan.

Rabiye soda sariyining chéqilishi mezkur soda sarayni bina qilghuchi, heqiqiy igidari bolghan rabiye qadir üchün rabiye qadir ailisining igilikining xitay hökümiti teripidin pütünley weyran qilinishidin dérek béridu. Halbuki xitayning türlük rohiy hem iqtisadiy, siyasiy bésimlirigha berdashliq bérip kéliwatqan uyghur milliy herikiti rehbiri, qabiliyetlik igilik tikligüchi rabiye qadir xanim soda sarayning chéqilidighanliqi heqqidiki xewerni anglighinida, yenila saraydiki ikki mingdin artuq sodigerning yillardin jughlighan iqtisadi, bu jayda yaratqan igiliki hem hayati pütünley weyran qilinidighanliqi özini eng biaram qiliwatqan mesile ikenlikini bildürdi.

Ziyaritimizni qobul qilghan bezi sodigerler, "nöwette rabiye qadir soda sariyidiki ikki mingdin artuq sodiger hem dukandarlarning naraziliq keypiyati intayin yuqiri, eger xitay dairiliri mezkur mesilide yenila adil bolmay peqet bésim siyasiti arqiliqla sodigerlerning menpeetige yenimu éghir ziyanlar sélishqa urunidiken, u chaghda xitay hökümiti özi 5 - Iyul ürümchi weqesige oxshash yene bir qétimliq weqeni keltürüp chiqirishi mumkin," dep agahlandurmaqta.


Menbe: http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/rabiye-soda-sariyi-cheqilmaqchi-08272009184517.html/story_main?encoding=latin