Xitay, Uyghurlarni Basturush Arqiliq Mesilini Hel Qilalamdu?
Muxbirimiz Weli
2009-07-14

Shiwétsiyide turuwatqan uyghur ziyalisi abdurishit haji kérimi we türkiyidiki hajettepe uniwérsitétining tarix penliri dotsénti erkin ekrem xitayning hazir ürümchini tijitish üchün qolliniwatqan siyasetliri heqqide mulahize élan qildi.


Süret, 7 - Yul küni ürümchidiki ayallar - Balilar namayishida, bir erning xitay qoralliq qisimliri bilen tirkishiwatqan körünüsh.
Bügünki ürümchi weziyiti
Xitay hökümiti shenbe küni ürümchide ochuq-Ashkara toplinish, namayish qilishni cheklesh buyruqi élan qilghan idi (amérika awazining xewiri) . Xitay qoralliq qisimliri bügün ürümichide üyghurlar köp olturaqlashqan rayonda ikki uyghurni étip tashlidi, üchinchisini yarilandurdi.

Bügün ürümchidiki jiddiylik bir heptidin buyan yüz bériwatqan jiddyliktinmu wehimilik bolushigha qarimay, uyghurlar yenila kuchilargha chiqip , tutup kétilgen tughqanlirini izlewatidu we öltürülgen tughqanlirining hazisini tutuwatidu (birleshme agéntliqining bügün ürümchidin bergen xewiri).

Xitay hökümiti hazir ürümchi xelqi herbiy qisimlarni qarshi aldi, ulardin hal soridi؛ ismayil emet, ablet abdurishit qatarliq sabiq aptonom rayon reisliri ürümchide namayish qilghan uyghurlarni 'üch xil küchler' dep eyiblidi, cheteldiki dunya uyghur qurultéyini 'ürümchi weqesini qutratti', 'rabiye qadir uyghurlargha wekillik qilalmaydu' dédi dep teshwiq qilishqa bashlidi.

'Xitay hökümiti yenila özi peyda qilghan mesilini bashqilargha dönggep qoyup, xelqni basturmaqchi'
Hazir shiwétsiyide turuwatqan uyghur ziyalisi abdurishit haji kérimining qarishiche, xitay hökümiti hazir ürümchi weqesini, özi peyda qilghan mesilini bashqilargha dönggep qoyup, xelqni basturush arqiliq hel qilmaqchi boluwatidu.

'Xitayning chong dölet bolush chüshini sherqte teywen, gherbte uyghurlar buzuwetti'
Hazir türkiyidiki hajettepe uniwérsitétining tarix penliri dotsénti erkin ekremning qarishiche, xitayning ürümchini tinjtish üchün qolliniwatqan basturush siyasiti özining ajizliqini ipadileydu.

Uyghurlarning ölömni kürüp turup kökrek kérip chiqiwatqanliqining özi bir qudretlik küch. Xitayning chong dölet bolush chüshini sherqte teywen, gherbte uyghurlar buzuwetti.

'Uyghur bilen xitay otturisida tarixtin buyan héchqachan tinchliq bolghan emes'
Abdurishit haji kérimining qarishiche, uyghur bilen xitay ottuirsida tarixtin buyan héchqachan tinchliq bolghan emes, xu jintawning hazir yene kona usulni qollinip, hetta herbiy idar qilishni yolgha qoyush arqiliq mesilini hel qilalmaqchi bolghanliqimu tinchliq élip kelmeydu .

'Xitay rehberlirining hazir qiliwatqan gepliri kelgüside sotta özlirining jinyat pakitliri bolup qalidu'
Erkin ekremning qarishiche, xitay rehberlirining hazir qiliwatqan gepliri buningdin 40 yillar burun ademlerni qaymuqtoralighan, ular hazir qiliwatqan shu kona geplerge dunya hergiz ishenmeydu. Belki ularning bu gepliri, kelgüside sot mehkimiliride, ularning jinayet pakitliri bolup qalidu.

Menbe: http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/basturush-bilen-mesile-hel-bolamdu-07142009220002.html/story_main?encoding=latin