Uyghuristan Weziyitini Xitayning Milliy Siyasitidiki Yalghanchiliqi Jiddiyleshtürüwetti'
Muxbirimiz Mihriban
2009-07-27
Muxbirimiz Mihriban
2009-07-27
Xitayning xelqaragha bergen bayanatidiki "5 - Iyul ürümchi weqesi xitayning ichki ishi, u milliy mesilimu emes, diniy mesilimu emes" dégen sözi, xelqara axbarat organlirining küchlük inkasini qozghidi.
Youtube Din élindi.
Youtube Din élinghan bu sürette, 18 - Iyul, ürümchi kochisida bir bowaq balisi bilen kétip barghan chirayi sulghun bir uyghur ayalning körünüshi.
Xitay memliketlik milliy ishlar komitétining mudiri wu shiming 21 - Iyul muxbirlarning soaligha jawab bérip, "xitayning az sanliq milletler siyasitide mesile yoq, uyghurlar barawer milliy siyaset astida bextlik yashawatidu " dédi.
Xitayning muawin tashqi ishlar ministiri xé yaféymu 22 - Iyul küni muxbirlargha bayanat bérip,"5 - Iyul ürümchi weqesi"heqqide toxtilip,"shinjangda bolghan weqe, junggoning ichki ishi,xaraktér jehettin élip éytqanda, bu weqe milliy mesile emes,diniy mesilimu emes!" dédi. Xé yaféy sözide yene, amérika hökümitidin,rabiye qadir xanimning paaliyetlirige cheklime qoyup, uning amérika tupriqidin paydilinip, xitay dölitini parchilash paaliyiti élip bérishigha yol qoymasliqni telep qildi.
Xitay hökümitining "5 - Iyul ürümchi weqesi"ning kélip chiqishida, özining uyghur qatarliq az sanliq milletlerge qaratqan milliy siyasiti we diniy siyasitide mesile barliqini étirap qilmasliqi, hetta mesuliyetni chetellerdiki uyghur teshkilatliri hem rabiye qadir xanimgha artip, jawabkarliqtin qéchish pozitsiyisi xelqara axbarat organlirining küchlük diqqitini qozghidi.
" Gérmaniye awazi " radiosining 24 - Iyuldiki xewiride,xitay memliketlik milliy ishlar komitétining mudiri wu shimingning "xitayning az sanliq milletler siyasitide mesile yoq, uyghurlar barawer milliy siyaset astida bextlik yashawatidu "dégen sözige reddiye bérilip, xitayning öz siyasitidiki milliy mesilining éghirliqini xelqaradin yoshuruwatqanliqi tenqidlengen.
Maqalide, xitayning uyghur ilige qaratqan milliy siyasitidiki cheklimiler bayan qilinip,"uyghurlarning aptonomiye hoquqi we diniy erkinliki éghir cheklimilerge uchrawatidu.Mesilen: uyghur aptonom rayonining 1 - Qol bashliqi namda uyghur millitidin bolsimu, emma emeliyette asasliq hoquq xitayning uyghur ilige teyinligen partkom sékrétarining qolida bolup, chong ishlarda partkom sékrétarining dégini hésab, halbuki uyghur aptonom rayonidiki köp sandiki idare - Organlardiki partkom sékritarliri asasliqi xitay millitidin bolghan kadirlar. Hökümet organlirida muhim wezipe ötewatqan milliy kadirlarning kompartiye ezasi bolushi shert, bundaq bolghandin kéyin, bu milliy kadirlar her qandaq diniy paaliyetlerge qatnishalmaydu, yerlik uyghur xelqimu hökümet teyinligen bu milliy kadirlargha ishenmeydu. Uyghur aptonom rayonida yash ösmürlerning meschitke kirishi cheklengen, ularning diniy telim - Terbiye élishimu cheklengen. Hazir yerlik uyghurlar hetta pasport élish pursitigimu ige emes. Bu xil ehwallar elwette uyghur xelqining naraziliqini qozghaydu - De " dep körsitildi.
Maqalide :"xitay milliy ishlar komitétining mudiri wu shiming, nöwettiki xelqara iqtisadiy krizis uyghurlar arisida ishsizliq ehwalining éghirlishishini keltürüp chiqarghanliqini étirap qildi, shinjangning xitayning tereqqiy qilghan rayoni emeslikinimu étirap qildi, emma u xitayning asasliq énérgiye menbeliridin néfit, tebiiy gaz, kömür, altun qatarliq yer asti bayliqliri menbesi hem paxta, yung qatarliq yer usti bayliqliri menbesi bolghan bu rayondiki uyghur xelqining namratliqining sewebini izahlashni xalimidi, xitay hökümitining bu rayondiki milliy siyasiti sewebidin kélip chiqqan naraziliq qatarliq mesililerge jawab bérishtin özini qachurdi," dep bayan qilindi.
Maqale axirida yene, xitay hökümitining özining az sanliq milletler siyasitidiki meghlubiyitini boynigha almighanliqi tenqid qilinip, "eger béyjing hökümiti özining az sanliq milletler siyasitidiki mesililerni xelqaragha ashkarilap, az sanliq milletler siyasitide démokratik idiyilerni qobul qilish pozitsiyiside bolghan bolsa, az sanliq milletler siyasitini tenqid qilghuchilargha qarita ularni teqib astigha élish, hetta türmilerge tashlash siyasitini qollanmighan bolsa, xitaydiki milliy mesile bügünkidek bu qeder ötkürliship " 5 - Iyul ürümchi qanliq weqesi" dek pajie kélip chiqmighan bolatti," dep körsitildi.
Nöwette ürümchi weziyiti yenila jiddiy halette bolup, ürümchi weqesige bügün 20 nechche kün bolghan bolsimu, uyghur ilining sirt bilen bolghan téléfon alaqisi we intérnét alaqisi téxi eslige kelmidi. Yotupqa, 20 - Iyul küni, xenriy morton teripidin qoyulghan 3 dane sinalghu körünüshide, 18 - 19 - Iyul künliridiki ürümchi kochiliri menzirisi teswirlengen.
Sinalghu körünüshide, uyghurlar rayonidiki bir nawayxanida nan yéqiwatqan uyghurlar, kochilarda soda qiliwatqan kishiler hem ürümchi kochilirida top - Top bolup yürüshken qoralliq saqchi, eskerlerning, uyghurlar olturaqlashqan rayonlarda, mehelle éghizlirida tosaq qurup, uyghur ahalilirining guwahnamisini tekshürüwatqan, yénini axturuwatqan, hetta uyghur ayallirining somkiliri hem yanchuqlirini er xitay saqchiliri axturuwatqan menzire eks ettürülgen. Bu körünüshler ürümchi weziyitining yenila nahayiti jiddiy halette turuwatqanliqini körsitip turmaqta.
Xitayning shinxua qatarliq tor betliridiki xewerlerdin ashkarilinishiche, hazir xitayning her qaysi jayliridin yötkep kélingen alahide saqchi qisimliridin 31 etret ürümchide tinchliq saqlawatqan bolup, ular bu yil dölet bayrimining 60 yilliqi ötküzülgenge qeder uyghur élide tertip saqlaydiken.
Youtube Din élindi.
Youtube Din élinghan bu sürette, 18 - Iyul, ürümchi kochisida bir bowaq balisi bilen kétip barghan chirayi sulghun bir uyghur ayalning körünüshi.
Xitay memliketlik milliy ishlar komitétining mudiri wu shiming 21 - Iyul muxbirlarning soaligha jawab bérip, "xitayning az sanliq milletler siyasitide mesile yoq, uyghurlar barawer milliy siyaset astida bextlik yashawatidu " dédi.
Xitayning muawin tashqi ishlar ministiri xé yaféymu 22 - Iyul küni muxbirlargha bayanat bérip,"5 - Iyul ürümchi weqesi"heqqide toxtilip,"shinjangda bolghan weqe, junggoning ichki ishi,xaraktér jehettin élip éytqanda, bu weqe milliy mesile emes,diniy mesilimu emes!" dédi. Xé yaféy sözide yene, amérika hökümitidin,rabiye qadir xanimning paaliyetlirige cheklime qoyup, uning amérika tupriqidin paydilinip, xitay dölitini parchilash paaliyiti élip bérishigha yol qoymasliqni telep qildi.
Xitay hökümitining "5 - Iyul ürümchi weqesi"ning kélip chiqishida, özining uyghur qatarliq az sanliq milletlerge qaratqan milliy siyasiti we diniy siyasitide mesile barliqini étirap qilmasliqi, hetta mesuliyetni chetellerdiki uyghur teshkilatliri hem rabiye qadir xanimgha artip, jawabkarliqtin qéchish pozitsiyisi xelqara axbarat organlirining küchlük diqqitini qozghidi.
" Gérmaniye awazi " radiosining 24 - Iyuldiki xewiride,xitay memliketlik milliy ishlar komitétining mudiri wu shimingning "xitayning az sanliq milletler siyasitide mesile yoq, uyghurlar barawer milliy siyaset astida bextlik yashawatidu "dégen sözige reddiye bérilip, xitayning öz siyasitidiki milliy mesilining éghirliqini xelqaradin yoshuruwatqanliqi tenqidlengen.
Maqalide, xitayning uyghur ilige qaratqan milliy siyasitidiki cheklimiler bayan qilinip,"uyghurlarning aptonomiye hoquqi we diniy erkinliki éghir cheklimilerge uchrawatidu.Mesilen: uyghur aptonom rayonining 1 - Qol bashliqi namda uyghur millitidin bolsimu, emma emeliyette asasliq hoquq xitayning uyghur ilige teyinligen partkom sékrétarining qolida bolup, chong ishlarda partkom sékrétarining dégini hésab, halbuki uyghur aptonom rayonidiki köp sandiki idare - Organlardiki partkom sékritarliri asasliqi xitay millitidin bolghan kadirlar. Hökümet organlirida muhim wezipe ötewatqan milliy kadirlarning kompartiye ezasi bolushi shert, bundaq bolghandin kéyin, bu milliy kadirlar her qandaq diniy paaliyetlerge qatnishalmaydu, yerlik uyghur xelqimu hökümet teyinligen bu milliy kadirlargha ishenmeydu. Uyghur aptonom rayonida yash ösmürlerning meschitke kirishi cheklengen, ularning diniy telim - Terbiye élishimu cheklengen. Hazir yerlik uyghurlar hetta pasport élish pursitigimu ige emes. Bu xil ehwallar elwette uyghur xelqining naraziliqini qozghaydu - De " dep körsitildi.
Maqalide :"xitay milliy ishlar komitétining mudiri wu shiming, nöwettiki xelqara iqtisadiy krizis uyghurlar arisida ishsizliq ehwalining éghirlishishini keltürüp chiqarghanliqini étirap qildi, shinjangning xitayning tereqqiy qilghan rayoni emeslikinimu étirap qildi, emma u xitayning asasliq énérgiye menbeliridin néfit, tebiiy gaz, kömür, altun qatarliq yer asti bayliqliri menbesi hem paxta, yung qatarliq yer usti bayliqliri menbesi bolghan bu rayondiki uyghur xelqining namratliqining sewebini izahlashni xalimidi, xitay hökümitining bu rayondiki milliy siyasiti sewebidin kélip chiqqan naraziliq qatarliq mesililerge jawab bérishtin özini qachurdi," dep bayan qilindi.
Maqale axirida yene, xitay hökümitining özining az sanliq milletler siyasitidiki meghlubiyitini boynigha almighanliqi tenqid qilinip, "eger béyjing hökümiti özining az sanliq milletler siyasitidiki mesililerni xelqaragha ashkarilap, az sanliq milletler siyasitide démokratik idiyilerni qobul qilish pozitsiyiside bolghan bolsa, az sanliq milletler siyasitini tenqid qilghuchilargha qarita ularni teqib astigha élish, hetta türmilerge tashlash siyasitini qollanmighan bolsa, xitaydiki milliy mesile bügünkidek bu qeder ötkürliship " 5 - Iyul ürümchi qanliq weqesi" dek pajie kélip chiqmighan bolatti," dep körsitildi.
Nöwette ürümchi weziyiti yenila jiddiy halette bolup, ürümchi weqesige bügün 20 nechche kün bolghan bolsimu, uyghur ilining sirt bilen bolghan téléfon alaqisi we intérnét alaqisi téxi eslige kelmidi. Yotupqa, 20 - Iyul küni, xenriy morton teripidin qoyulghan 3 dane sinalghu körünüshide, 18 - 19 - Iyul künliridiki ürümchi kochiliri menzirisi teswirlengen.
Sinalghu körünüshide, uyghurlar rayonidiki bir nawayxanida nan yéqiwatqan uyghurlar, kochilarda soda qiliwatqan kishiler hem ürümchi kochilirida top - Top bolup yürüshken qoralliq saqchi, eskerlerning, uyghurlar olturaqlashqan rayonlarda, mehelle éghizlirida tosaq qurup, uyghur ahalilirining guwahnamisini tekshürüwatqan, yénini axturuwatqan, hetta uyghur ayallirining somkiliri hem yanchuqlirini er xitay saqchiliri axturuwatqan menzire eks ettürülgen. Bu körünüshler ürümchi weziyitining yenila nahayiti jiddiy halette turuwatqanliqini körsitip turmaqta.
Xitayning shinxua qatarliq tor betliridiki xewerlerdin ashkarilinishiche, hazir xitayning her qaysi jayliridin yötkep kélingen alahide saqchi qisimliridin 31 etret ürümchide tinchliq saqlawatqan bolup, ular bu yil dölet bayrimining 60 yilliqi ötküzülgenge qeder uyghur élide tertip saqlaydiken.
