Sherqitürkistanda Étnik Qirghinchiliq Dawamlashmaqta, Dunya Tammashshe Körmekte!
Xelqara jamaet Ürümchide yüz bergen „5-Iyul qanliq qirghinchiliqi“ din kéyin, bu herket Sherqiturkistanda yüz bergen Uyghurlar bilen Xitaylar ottursidiki bir qétimliq ijtimayi tüs alghan étnik sürkülüsh, buningda 197 adem ölgen, 1500 adem éghir yarilanghan, dep qarap, xuddi qozini börige tapshurghandek, Xitay hökümitidin bu meselini adil we qanuniy yol bilen bir terep qilishni telep qilip boldi qilishti.
Xitaylarning dölet axbarati bolsa weten ichi we siriti teshwiqatida hedep yaridar bolghan we ölgen 10 nechche xitayni we buzulghan hem köydüriwétilgen bir qisim eslihelerni merkez qilip, herketke kiriship ölgenler 197, uning ichide 140din artuqi Xitay, qalghini Uyghur, köydüriwétilgen mashina we öylerning mutleq köp qismi xitaylarning, dep dawrang sélip éqilge sighmaydighan, külkülik bir meydan riyalliq pütünley burmilanghan komédiyeni oynap chiqti. Dunya aldandi…
2009-yili07-ayning 10-küni Xitay hökümiti omumiy uxturush chiqirip, Sherqitürkistanning herbi haletke kirgenlikini we chetel Jornalistlirining Sherqitürkistan tupriqidin chiqip kétishini telep qilip élan chiqardi we internet, telifon, fax, ammiwiy qatnash qatarliqlarni taqidi….Shu kündin bashlap hazirghiche Xitaylar wetinimiz Sherqiturkistanda dölet térorini ishqa sélip Ürümchi, Ghulja, Qaramay, Qeshqer, Hotan, Kuchar we Aqsu rayonlirida yerlik xeliqlerge jümlidin Uyghurlargha qaritilghan keng kölemlik tutqun qilish, éghir ten jazasi bérish, qiynap öltürüsh we yurt-makanliridin qoghlap chiqirish jinayitini ishlimekte.Hazirghiche 50 mingdin artuq adem türmige tashlinip, 10.000 din artuq kishi iz-dereksiz yoq bolup ketti…
Wetenimiz Sherqitürkistan heqqide qatillargha yan bésip kapildaydighandin bashqa yene teshwiqat quralliri bolmighanliqtin, Xelqara jemiyet Xitay döliti teripidin ishliniwatqan insaniyetke qarshi bu jinayetlerdin özlirining agentliqliri arqiliq xewer tapalmay kéliwatqan bolsimu, Xelqarada kishlik hoquq, insan heqliri we demokiratiye eng zor küch bilen tekitliniwatqan 21- esirdimu ishik-derizilliri taqiwétilgen, Insaniyet tarixida téxiche körülüp baqmighan érqiy qirghinchiliqqa duch kelgen xelqimizning qan-yashqa tolghan dat-peryatliri, erkin dunyagha wolqandek partilap chiqmaqta…
Weqeler xitaylar teshwiq qiliniwatqanlardin pütünley bashqiche bolup, tinch shekilde Ürümchide namayish qilghanlaning hemmisi asasen degüdek türmilerge tashlanghan, etip yardar qilinghan, ölüm jazasi berilip mexpiy bir terep qilinishqa bashlighan.
Wetendin Alhghan ishenchlik biwaste melumatlargha qarighanda Xitay hökümiti hazir ürümchide xatirjem halda Uyghurlar üstidin heqiqiy bir érqiy qirghinchiliq qilish ishini bashlighan:
*Ürümchide bir türlük ademning ölükidin tarqilidighan késellik tarqilishqa bashlighan.Yardar bolghan uyghur siyasiy paaliyetchilerning dawalinish heqqini, ahale- tawabatlirining ötishini mejburlanghan.
*Uyghurlar qattiq chetke qéqilishqa uchrap yashash heqiqiten tesliship ketken.Ular xelqara küchlerning özlirini qutulduriwelishini bes-beste telep qilishmaqta.
*Uyghurlar xitaylar belgülep bermigen doxturxanilirida dawalinalmighan.Ölgenlerni depin qilishqa ruxset alalmighan.Aile ezalirining izdek-soriqinimu qilalmighan..qilghanlar qattiq jazalanghan.
*Uyghurlarning késilini dawalashqa qatnashqan séstira, doxturlar, uyghurlarni soraq qilishqa yardemleshken Uyghur saqchi, eskerler, Uyghurlarning jesidini köydürüshke mejburlanghan qanun xadimliri, bir amallarni qilip, satqunluq bilen xitaydin qurtulghan Uyghur yashlar, bu wehshetlerdin kéyin udul rohiy késeller we saranglar doxturxanillirigha bérishqa mejbur bolghan.
*Weqe tüpeylidin yoqumluq késel tarqalghan, 2009-yili 7-ayning 5- künidin hazirghiche nechche minglighan kishi yarisini waqtida dawalitalmighanliqi üchün qirilip ketken. Yoqumluq késel tarqilip, Ürümchide késelliklerning aldini élish punkiti qurulghan.
*Doxturxane we Türmilerning ölük qoyidighan öyide Uyghur yashlirining jesidi döwlinip ketken.Bérilgen melumattin qarighanda ölükler öyge patmay jazalsh meydanlirigha otandek döwlep qoyghan.
*Bajahudiki 1-tüme, Enenchüdiki türme, michüendiki Enchuentingning türmisige qanche minglighan uyghur yashliri qiz-oghal dimey qip-yalingach halette qamalghan. Bu türmige patmighan 5 ming uyghurni put-qolini ishkellep, tömür qepezlerge solap, mexsus Esker mashiniliri bilen, Qeshqer, Yerken, Hoten, Ghulja, Aqsu, korla, Kuytung, Shixenze qatarliq sheherlerdiki chong türmilerge yötkigen.
*Ürümchidi Bajahu, Enenchü, Michüen, Kaziwen türmiliride Kün qattiq issiq bolghachqa jesetler arqa-arqidin sésishqa bashlighan.Türmide jeset saqlash öyliri yétishmigen. Xitay qatilliri Türmilerdiki sesiwatqan jesetlerni bir terep qilip bolalmay, herbiy mashinilarda hak toshup, yerni tupa ittirish mashinisi bilen qizip Uyghur yashlirining bezilerni top-top kolliktip bir origha kömse, yüzligen uyghurlarni ulanbaydiki jeset köydürush meydanida köydüriwetken.
*Tutulghan Uyghurlarni weqege qatnashqan bolsun yaki bolmisun beshigha niqap tartqan jallatlar qattiq ten jazasi bilen qiynap put qollirini, pachaqlirini, bellirini we boyunlirini cheqiwetken.
*Xitaygha maslashti dep qarilip, ipadisi yaxshi bahagha érishkenlerge Xitayche "Gongsendang bolmisa yengi Zhongguo bolmayti" dégen naxshini mejburiy urup éytquzghan.Satqunlargha normal su bergen, qarshiliq körsetkenlerge tuzluq su berip zeherlep öltürüshke bashlighan.
*Soraq saqchilliri yétishmey, Adettiki memuriy ediliye, sot we saqchi mektep oqughuchillirinimu ishqa salghan.Ular 24 saet soraq-sual qilip uyghur ballirini tok we shuninggha oxshaydighan wehshiy usullar bilen qiynap iqrar qilidurushqa bashlighan. Nurghun qiz-yigitlirimizni Böre itqa talitip öltüriwetken.
*Toqquz yashtiki kichik bir ösmürni urup putini sunduriwetkendin kéyin yenenluodiki uyghur shipaxanisida dawalashqa élip barghan. 9 yashliq balining yarisini téngish ishlirini uyghur doxturlargha ishenmigen xitay jallat saqchilliridin 20 si nazaret qilghan. We yarisini téngip bolghandin keyin türmige élip ketken. U balining gunayi namayishchilargha tash toshup bergenken.
*Sirittin kélip Ürümchide intahan Bergen bir bala naheq tutulup tayaq yep beymindiki Bingtuen doxturxanisigha élip bérilghan.Undin keyin uning yenida pul yoq bolghachqa, saqchilar ürümchidiki tuqqanliridin pul ekeldürüp dawalitishqa mejburlighan.Etisi tuqqanliri yoqlap kelse bala yoq, héchkishi saqchilarning qandaq sewep bilen uni élip ketkenlikige jawap bermigen.Uningdin keyin tuqqanlar eriz qilishqa bashlighan.
* Rabiye Qadir soda sariyini buzup Meydan qilimiz dep etrapidiki we binaning ichidiki sodigerlerni mejburiy köchürüshke bashlighan. Qarshiliq körsetkenlerni urup, yarilandurup tutup ketken.
*Qeshqerdin keltürülgen, ishpiyonluq qilishqa mejburlanghan 600 uyghur yashni idare-jemiyetlerge ishqa orunlashturush niqawi astida sepligen.
Xelqara jamaet Ürümchide yüz bergen „5-Iyul qanliq qirghinchiliqi“ din kéyin, bu herket Sherqiturkistanda yüz bergen Uyghurlar bilen Xitaylar ottursidiki bir qétimliq ijtimayi tüs alghan étnik sürkülüsh, buningda 197 adem ölgen, 1500 adem éghir yarilanghan, dep qarap, xuddi qozini börige tapshurghandek, Xitay hökümitidin bu meselini adil we qanuniy yol bilen bir terep qilishni telep qilip boldi qilishti.
Xitaylarning dölet axbarati bolsa weten ichi we siriti teshwiqatida hedep yaridar bolghan we ölgen 10 nechche xitayni we buzulghan hem köydüriwétilgen bir qisim eslihelerni merkez qilip, herketke kiriship ölgenler 197, uning ichide 140din artuqi Xitay, qalghini Uyghur, köydüriwétilgen mashina we öylerning mutleq köp qismi xitaylarning, dep dawrang sélip éqilge sighmaydighan, külkülik bir meydan riyalliq pütünley burmilanghan komédiyeni oynap chiqti. Dunya aldandi…
2009-yili07-ayning 10-küni Xitay hökümiti omumiy uxturush chiqirip, Sherqitürkistanning herbi haletke kirgenlikini we chetel Jornalistlirining Sherqitürkistan tupriqidin chiqip kétishini telep qilip élan chiqardi we internet, telifon, fax, ammiwiy qatnash qatarliqlarni taqidi….Shu kündin bashlap hazirghiche Xitaylar wetinimiz Sherqiturkistanda dölet térorini ishqa sélip Ürümchi, Ghulja, Qaramay, Qeshqer, Hotan, Kuchar we Aqsu rayonlirida yerlik xeliqlerge jümlidin Uyghurlargha qaritilghan keng kölemlik tutqun qilish, éghir ten jazasi bérish, qiynap öltürüsh we yurt-makanliridin qoghlap chiqirish jinayitini ishlimekte.Hazirghiche 50 mingdin artuq adem türmige tashlinip, 10.000 din artuq kishi iz-dereksiz yoq bolup ketti…
Wetenimiz Sherqitürkistan heqqide qatillargha yan bésip kapildaydighandin bashqa yene teshwiqat quralliri bolmighanliqtin, Xelqara jemiyet Xitay döliti teripidin ishliniwatqan insaniyetke qarshi bu jinayetlerdin özlirining agentliqliri arqiliq xewer tapalmay kéliwatqan bolsimu, Xelqarada kishlik hoquq, insan heqliri we demokiratiye eng zor küch bilen tekitliniwatqan 21- esirdimu ishik-derizilliri taqiwétilgen, Insaniyet tarixida téxiche körülüp baqmighan érqiy qirghinchiliqqa duch kelgen xelqimizning qan-yashqa tolghan dat-peryatliri, erkin dunyagha wolqandek partilap chiqmaqta…
Weqeler xitaylar teshwiq qiliniwatqanlardin pütünley bashqiche bolup, tinch shekilde Ürümchide namayish qilghanlaning hemmisi asasen degüdek türmilerge tashlanghan, etip yardar qilinghan, ölüm jazasi berilip mexpiy bir terep qilinishqa bashlighan.
Wetendin Alhghan ishenchlik biwaste melumatlargha qarighanda Xitay hökümiti hazir ürümchide xatirjem halda Uyghurlar üstidin heqiqiy bir érqiy qirghinchiliq qilish ishini bashlighan:
*Ürümchide bir türlük ademning ölükidin tarqilidighan késellik tarqilishqa bashlighan.Yardar bolghan uyghur siyasiy paaliyetchilerning dawalinish heqqini, ahale- tawabatlirining ötishini mejburlanghan.
*Uyghurlar qattiq chetke qéqilishqa uchrap yashash heqiqiten tesliship ketken.Ular xelqara küchlerning özlirini qutulduriwelishini bes-beste telep qilishmaqta.
*Uyghurlar xitaylar belgülep bermigen doxturxanilirida dawalinalmighan.Ölgenlerni depin qilishqa ruxset alalmighan.Aile ezalirining izdek-soriqinimu qilalmighan..qilghanlar qattiq jazalanghan.
*Uyghurlarning késilini dawalashqa qatnashqan séstira, doxturlar, uyghurlarni soraq qilishqa yardemleshken Uyghur saqchi, eskerler, Uyghurlarning jesidini köydürüshke mejburlanghan qanun xadimliri, bir amallarni qilip, satqunluq bilen xitaydin qurtulghan Uyghur yashlar, bu wehshetlerdin kéyin udul rohiy késeller we saranglar doxturxanillirigha bérishqa mejbur bolghan.
*Weqe tüpeylidin yoqumluq késel tarqalghan, 2009-yili 7-ayning 5- künidin hazirghiche nechche minglighan kishi yarisini waqtida dawalitalmighanliqi üchün qirilip ketken. Yoqumluq késel tarqilip, Ürümchide késelliklerning aldini élish punkiti qurulghan.
*Doxturxane we Türmilerning ölük qoyidighan öyide Uyghur yashlirining jesidi döwlinip ketken.Bérilgen melumattin qarighanda ölükler öyge patmay jazalsh meydanlirigha otandek döwlep qoyghan.
*Bajahudiki 1-tüme, Enenchüdiki türme, michüendiki Enchuentingning türmisige qanche minglighan uyghur yashliri qiz-oghal dimey qip-yalingach halette qamalghan. Bu türmige patmighan 5 ming uyghurni put-qolini ishkellep, tömür qepezlerge solap, mexsus Esker mashiniliri bilen, Qeshqer, Yerken, Hoten, Ghulja, Aqsu, korla, Kuytung, Shixenze qatarliq sheherlerdiki chong türmilerge yötkigen.
*Ürümchidi Bajahu, Enenchü, Michüen, Kaziwen türmiliride Kün qattiq issiq bolghachqa jesetler arqa-arqidin sésishqa bashlighan.Türmide jeset saqlash öyliri yétishmigen. Xitay qatilliri Türmilerdiki sesiwatqan jesetlerni bir terep qilip bolalmay, herbiy mashinilarda hak toshup, yerni tupa ittirish mashinisi bilen qizip Uyghur yashlirining bezilerni top-top kolliktip bir origha kömse, yüzligen uyghurlarni ulanbaydiki jeset köydürush meydanida köydüriwetken.
*Tutulghan Uyghurlarni weqege qatnashqan bolsun yaki bolmisun beshigha niqap tartqan jallatlar qattiq ten jazasi bilen qiynap put qollirini, pachaqlirini, bellirini we boyunlirini cheqiwetken.
*Xitaygha maslashti dep qarilip, ipadisi yaxshi bahagha érishkenlerge Xitayche "Gongsendang bolmisa yengi Zhongguo bolmayti" dégen naxshini mejburiy urup éytquzghan.Satqunlargha normal su bergen, qarshiliq körsetkenlerge tuzluq su berip zeherlep öltürüshke bashlighan.
*Soraq saqchilliri yétishmey, Adettiki memuriy ediliye, sot we saqchi mektep oqughuchillirinimu ishqa salghan.Ular 24 saet soraq-sual qilip uyghur ballirini tok we shuninggha oxshaydighan wehshiy usullar bilen qiynap iqrar qilidurushqa bashlighan. Nurghun qiz-yigitlirimizni Böre itqa talitip öltüriwetken.
*Toqquz yashtiki kichik bir ösmürni urup putini sunduriwetkendin kéyin yenenluodiki uyghur shipaxanisida dawalashqa élip barghan. 9 yashliq balining yarisini téngish ishlirini uyghur doxturlargha ishenmigen xitay jallat saqchilliridin 20 si nazaret qilghan. We yarisini téngip bolghandin keyin türmige élip ketken. U balining gunayi namayishchilargha tash toshup bergenken.
*Sirittin kélip Ürümchide intahan Bergen bir bala naheq tutulup tayaq yep beymindiki Bingtuen doxturxanisigha élip bérilghan.Undin keyin uning yenida pul yoq bolghachqa, saqchilar ürümchidiki tuqqanliridin pul ekeldürüp dawalitishqa mejburlighan.Etisi tuqqanliri yoqlap kelse bala yoq, héchkishi saqchilarning qandaq sewep bilen uni élip ketkenlikige jawap bermigen.Uningdin keyin tuqqanlar eriz qilishqa bashlighan.
* Rabiye Qadir soda sariyini buzup Meydan qilimiz dep etrapidiki we binaning ichidiki sodigerlerni mejburiy köchürüshke bashlighan. Qarshiliq körsetkenlerni urup, yarilandurup tutup ketken.
*Qeshqerdin keltürülgen, ishpiyonluq qilishqa mejburlanghan 600 uyghur yashni idare-jemiyetlerge ishqa orunlashturush niqawi astida sepligen.
*Ürümchi shehitlikte yerim kéchide quran oquwatqan bireylen 2009-yili 7-ayning 5., 6.,7.künliri xitay eskerlirining her küni kéchisi üch qétim uyghurlarning nechche yüzligen jesidini esker mashinisigha bésip kelip, shéhitliknining pes teripidiki yengi kengiyiwatqan, ilgiri siyasiy jinayetchi dep qaralghanlar depne qilinidighan yerge keltürüp, topa ittirish mashinisida chong azgallarni qizip, hak chéchip, top-topi bilen kömüwétip ketkenlikini melum qildi.
*Melum bir kishining Bergen melumatigha qarighanda Xitay eskerliri nechche mashinida kaltek, chomaq kelturup, Ürümchining yishöyen etrapida qurulush we zawutlarda ishleydighan Xitay aqqunlirigha tarqitip berip, uyghurlarni oltürüshke buyrighan.Bundaq ishlar Ürümchining hemmila yiridin melum qilindi.
*Yene alghan yengi melumattin qarighanda, Ürümchining uyghurlar topliship olturaqlashqan rayonliridaki uyghurlar sani az bolsimu 2009-yili 7-ayning 7., 8. künliridiki minglighan on minglighan uyghurlarni öltürüsh üchün kelgen xitay qatilliri bilen tighmu-tigh élishqan.Xitaylar qachqan.Arqidin Xitay saqchi we eskerliri kélip erlerning mutleq köp qismini tutup ketken.
*Uyghurlar bélige aq baghalp, ayallar aq yaghliq artip, her terepte allauekber! dep warqirap xitaylarni qorqutqan.Xitay hökümet xadimliri bu ishni qattiq bir terep qilidighanliqini pesh qilip, xelqimizge tehdit salghan.
*Ürümchi bezi meschitige xitaylar ot qoymaqchi bolghan. Hantengri meschit we etrapidiki dukkanlargha xitaylar ot qoyiwetken.
*Xitaylar xitay armiyesi, saqchisi we quralliq qisimlirining himayisi we qoghdishi bilen uyghur aililirige hojum qilip, bezi ayililerdiki dadilarni, oghollarni öltürgen bolsa, bezi aililerdiki 4-6 janni palta bilen chépiwetken. Ularning ölgenlikini ailisidin éqip chiqqan qan bir-ikki kündin keyin xoshnillirigha anglatqan.
*Xitay saqchilliri, eskerliri Yamaliq téghi, Qarasu jilghisi we Atchapturush meydanidiki tijaretchi uyghurlarning ailisige bésip kirip, bir ailide qanche kishi bolsa shunche kishini awazsiz miltiq bilen haywanlarni atqandek étiwetken.U yerlerde jeset we qanning puriqidin nepeslinish tes bolghan.Hökümet ölgenlerning jesetlirini bir terep qilamay bezillirini öy bilen qoshup köydüriwetishke buyrighan.
*2009-yili 7-ayning 7-küniki At chapturush meydanida yüz bergen weqe heqqide kelgen yene bir xewerge qarighanda, xewer bergüchi namayish bolghan küni qorqunchluqta bir yerge büküwalghan.Namayishtin kéyin muxpirlar tarqap kétip meydanda peqet namayishchilar we Xitay eskerliri, quralliq qisimlirila qalghan.Namyishchilarning köp qismi Ayallar we güdek balilar bolup, öylirige qayitishigha ruxset bermigen. Kechqurun aptomat we miltiqlarning tirildighan awazi bilen teng qiya-chiya, yigha-zare kökke kötürülgen.Uzaq ötmey bu nale- peryatlar bésiqip qalghan.Xitaylar qawiwalghan qolida tömürningmu sunuqimu bilmighan namayishchilar kolliktip qirghin qilinip kéchiche jesetler qeyergidur toshup kétilgen.Pütün meydan qangha boyulup ketken.
*Ürümchide Namayish qilish hergiz toxtimaywétiptu.Xitaylar téximu wehshiyliship namayishchilarni uchratqan yéride oqqa tutqan.Xitay eskerliri hetta Ikkinchi doxturxana etrapidiki bir yol boyida 5-6 uyghur bala topliship oynawatqan bolsimu, namayish qildi, dégen betnam bilen xelq-alemning aldidila quchqachni atqandek étiwetken.
(Xewer dawamliq bérilidu)
Xewerni hazirlighuchi:
Sherqiturkistan Birliki Teshkilati Teshwiqat Merkizi
Gérmaniye/Frankfurt
29.07.2009
