Ürümchi Namayishi We Uyghur Mesilisi Dunya Metbuatlirida (2)
Muxbirimiz Mihriban
2009-07-09
Muxbirimiz Mihriban
2009-07-09
Bügün ürümchi namayishi partlighanliqigha 5 kün boldi. 7 - Iyul küni xelqara axbarat organliri ürümchige kirgendin kéyin,"5 - Iyul qanliq weqesi" din kéyinki ürümchi weziyitining heqiqiy ehwali dunyagha ashkarilinishqa bashlidi.
AFP Photo
Süret, 7 - Yul küni ürümchidiki ayallar - Balilar namayishida, bir erning xitay qoralliq qisimliri bilen tirkishiwatqan körünüsh.
"Amérika awazi radio istansisi", " fransiye agéntliqi ", " engliye b b s radiosi ", "jenubi gérmaniye géziti ", " s n n türk ", "höriyet géziti ", " birleshme agéntliqi " " el jezire " we yaponiye qatarliq döletlerning axbarat organlirining xewer qilishiche, hazir ürümchi shehiride toluq qorallanghan herbiyler sheher kochilirini qaplighan.Pütkül uyghur élide omumyüzlük herbiy halet yürgüzülgen.
Xitayning shinxua agéntliqining xewiride, 8 - Iyuldin bashlap ürümchide omumi weziyet kontrol qilinghanliqini, xitay reisi xujintawning ürümchi weziyitige köngül bölüp 8 dölet bashliqliri uchrishidin muddettin burun qaytip kelgenlikini,xitay jamaet xewpsizlik ministiri juyongkang qatarliqlarning ürümchige kélip doxturxanidiki yaridar bolghan her millet xelqidin hal sorighanliqini, milletlerning inaq - Ittipaq yashawatqanliqi bayan qilghan.
Amérika awazi radiosining xewiride, ürümchi weziyitining körünüshte xitay metbuatlirida déyilginidek omumi weziyet kontrol qilinghan halette bolsimu, emma weziyetning yenila nahayiti jiddiyliki bayan qilinip, charshenbe küni ürümchige 10 mingdek qoralliq herbiyi chingxeydin yötkep kélingenlikini, pütün uyghur élining urush halitide turuwatqanliqi,kochilarda uyghurlar bilen xitaylarning bir - Birige düshmenlik neziride qarawatqanliqi bayan qilinghan.
Xongkongda chiqidighan " jenubiy seher géziti" de bayan qilinishiche, kéchisi toluq qorallanghan minglighan qoralliq saqchi qisimliri ürümchi kochilirini saqlawatqan bolup,kochilarda kishiler yenila nahayiti shalang iken.Hökümet körünüshte chetel muxbirlirining ziyaret qilishigha yol qoyghan bolsimu emma chetel muxbirlirining uyghurlargha yéqinlishishqa yol qoymighanliqini bayan qilghan.
Bügün gérmaniyidiki eng chong nopusluq gézit „jenubi gérmaniye gézitide“ tinchliq bilen ilip bérilghan namayishtin qanliq aqiwet kélip chiqti“ serlewhilik maqale élan qilindi. Bu maqalide heqiqiy ehwalning xitay hökümitining teshwiqatidin tamamen bashqiche ikenliki ashkarilanghan. Maqalide ürümchi weziyiti mundaq bayan qilinidu," ali mektep oqughuchilirining tinchliq bilen ilip barghan namayishini, xitay zhandarmilirining qanliq basturushidin, ürümchi shehiri dozaxqa aylandi, ürümchi kochiliri toluq qorallanghan herbiy mashiniliri bilen liq tolghan bolup, pütün kochilarda uchurghanla uyghur yashlirini tutush bashlanghan idi."
Gérmaniye jenubiy géziti muxbiri, ürümchidiki uyghur oqughuchilardin igiligen ehwalgha asasen, ürümchi namayishi heqqide mundaq yazidu, "eslide bu namayish shundaq tinchliq bilen bashlanghan. 80 Ge yéqin ali mektep oqughuchiliri 6 - Ayning 28 - Küni yekshenbe küni kechte ürümchining merkizige yighilip, özlirining qol kompyutéri bilen shaoguandiki oyunchuq zawutida öltürülgen uyghurlarning sinalghu filimini qoyup, öltürgen uyghurlar toghruluq hökümet terepning héchqandaq bir ipade bildürmigenlikidin narazi bolup yighilish ilip barghan. Bu yighilishni xitay tarqitiwetken we kiyin sürüshtürgen.
Shuning bilen yene bir yekshenbide yeni 7 - Ayning 5 - Küni oqughuchilar keng kölemlik tinchliq bilen namayish ilip barghan. Bu oqughuchilargha xitay saqchiliri oq chiqirip, qanliq basturghan. Shuning bilen her ikki terep toqunushqan. Nurghun uyghur yashlirini qiriwetken. Ta bügünge qeder kochilarda xitaylar qollirigha kalteklerni ilip körgenla uyghurlarni urup - Chanighan, nurghun uyghurlarning dukanlirini bulap - Talap, pachaqlap tashlighan. Bu sheherde ichki urush partlaydighandek qilidu. Ürümchi asmida herbiy tik uchar ayropilanlar charlighan bolup, ziyan tarqini yenila uyghurlar bolghan."
Amérika awazi radio istansisining xewiride yene, tibet rohaniy dahiysi, nobél tinchliq mukapati sahibi dalay lamaning "5 - Iyul ürümchi qirghinchiliqi " heqqidiki bayanati bérilgen bolup, dalay lamaning ishxana katipi mudiri tségyam amérika awazi radio istansisining muxbirigha dalay lamaning ürümchi qirghinchiliqida talapetke uchrighan kishilerning aililirige hésdashliq qilish bilen bille xitay hökümitini bu ishni bir terep qilishta soghuqqan bolushqa chaqirghanliqini bayan qilghan.
Fransiye agéntliqining xewer qilishiche, 7 - Ayning 7 - Küni erkin aliptékin ependim italiye parlaméntida nutuq sözlep, kishiler qelbini hayajan we hésdashliqqa salghan, erkin aliptékin ependimning nutqi italiye parlaméntining " ürümchi qanliq qirghinchiliqi" we uyghurlar mesilisige diqqitini qozghighan. Xewerde yene erkin aliptékin ependining tesirlik nutqining bezi parlamént ezalirining achliq élan qilishigha türtke bolghanliqi bayan qilinghan.
