Xitay Ürümchide Tunji Iz Qoghlap Tutush Buyruqini Élan Qildi
Muxbirimiz Gülchéhre
2009-07-30

Xitay hökümiti 29 - Iyul küni, 5 - Iyul ürümchi qanliq weqesige dair 15 neper jinayet gumandari üstidin tutush buyruqi chiqardi. Ürümchi jamaet xewpsizliki tarqatqan mezkur tutush buyruqida, 14 uyghur we yene bir neper xitayni öz ichige alghan 15 neper jinayet gumandarlirining baldurraq saqchi orunlirigha özini melum qilishi, özini melum qilghanlargha kengchilik qilinidighanliqi, eger 10 kün möhlet ichide özini melum qilmighanda qattiq jazagha uchraydighanliqi agahlandurulghan.


30 - Iyul xitay élan qilghan, isim familisi hem süretliri bilen élan qilinghan mezkur tutush buyruqida, 14 neper uyghur we bir neper xitayning ürümchi weqesige chétishliq qéchip yürgen jinayet gumandarliri ikenliki körsitilgen bolup, süret, bu tizimliktiki 14 uyghurdin roshengül telet, xeyrigül ömer, gheni osman, emet yasin, exmet emet, exet yasin qatarliq 6 uyghurning süriti.

Bu xitay hökümitining 5 - Iyuldin bashlap dawamlashturup kéliwatqan tutqun qilish herikitidiki tunji qétimliq jinayet gumandarlirini tutush heqqide ochuq élan qilghan buyruqi hésablinidu. Mezkur tutush buyruqi xelqara miqyasida paaliyet élip bériwatqan uyghur paaliyetchiliride yene bir qétim yuqiri inkas qozghidi. Bu heqte muxbirimiz gülchéhre bizni téximu toluq melumat bilen temin étidu.

30 - Iyul xitayning qanun tor betlirini öz ichige alghan barliq xewer torliri, ürümchi jamaet xewpsizlik idarisi teripidin 5 - Iyul ürümchi weqesige munasiwetlik jinayet gumandarlirini tutush heqqide buyruq élan qildi.

Isim familisi hem süretliri bilen élan qilinghan mezkur tutush buyruqida 14 neper uyghur we yene bir neper xitayning ürümchi weqesige chétishliq qéchip yürgen jinayet gumandarliri ikenliki körsitilgen bolup, tutush buyruqi chiqirilghanlarning tizimliki töwendikiche:

Roshengül telet, xeyrigül ömer, abduxélil memtimin, abdurishit hoshur, exet yasin, exmet emet,emet yasin, gheni osman,dilmurat dilshat, nurmemet muxter,tahir ablimit, tursun toxti memet, ghulamjan ghéni, obulqasim memtimin we jang jawpen.

Süret, bu tizimliktiki 14 uyghur we bir neper xitaydin 6 sining bolup, soldin bashlap jang jawpen (xitay), abduxélil memtimin, tursun toxti memet, obulqasim memtimin, tahir ablimit, nurmemet muxter qatarliqlar.
Ürümchi jamaet xewpsizlik idarisi mezkur kishilerni tutush buyruqida, bularni 5 - Iyuldiki ürümchi urush, chéqish, bulash, ot qoyush zorawanliq weqesige qatnashqan jinayet gumandarliri dep körsetken bolup, ulargha 10 kün ichide özini melum qilish möhliti bérilgen, möhlet ichide melum qilmisa qattiq jazagha uchraydighanliqi hemde bu kishilerni saqchigha melum qilghuchilargha söyünche bérilidighanliqimu tekitlengen.

Emma hazirghiche qeder mezkur adem tutush buyruqi chiqirilghanlarning ehwali heqqide peqet roshengül telet heqqide éniq uchurgha ige bolaliduq. Roshengül telet ürümchilik, bu yil 37 yashta bolup, ürümchi sheherlik soda komitéti idarisi xizmetchisi idi.

Roshengül heqqide ige bolghan ishenchlik melumatimizgha qarighanda, roshengül 5 - Iyul weqesige qatnashmighan. 8 - Iyulda xitay saqchilirining axturup tutush herikiti jeryanida, qanunsiz halda tutqun qilinghan hemde héchqandaq qanuniy resmiyetsiz, ailisimu bixewer halda ürümchi shimigo ayallar türmisige solanghan.

Xitayning 5 - Iyul bashlighan tutqun herikitidin buyan tunji qétim élan qilghan bu jinayet gumandarlirini tutush buyruqi, chetellerdiki uyghur paaliyetchilerning, xitay hökümitining uyghurlar üstidin élip bériwatqan basturush, tutqun qilish herikitige bolghan naraziliqini yenimu kücheytti.

Dunya uyghur qurultiyi bash katipi dolqun eysa xitayning mezkur tutush buyruqini "xitay hökümitining uyghurlar üstidin élip bériwatqan qirghinchiliq herikiti jinayitini yoshurushqa teyyarlighan yalghan ispati" deydu.

Uyghur amérika birleshmisi muawin reisi alim séyitof, xitay hökümitining 5 - Iyul weqesidin kéyin élip bériwatqan barliq heriketlirining gumanliq ikenlikini, élan qiliwatqan sanliq melumatlirining héchqaysisining ishenchlik emeslikini, hetta bu qétim élan qilghan adem tutush buyruqi chiqirilghanlarningmu, ilgirila xitay saqchilirining tutqun qilish we yaki bashqa ziyankeshlikige uchrighan bolushi mumkinliki heqqide gumanlirini otturigha qoydi.

Xitay dairilirining 5 - Iyul küni ürümchide weqe yüz bergendin bashlap kéche‏ - Kündüz tutqun herikitini bashlighanliqi shundaqla bu tutush herikitining hélihem kücheytilip dawam qiliwatqanliqi melum. Xitay dairiliri 28 ‏ - Iyul küni 5 - Iyul ürümchi weqesige dair yene 253 kishini qolgha alghanliqini élan qilghan idi, buning bilen xitay hökümitining ürümchi weqesi bilen tutqun qilghanlar sani ikki minggha yéqinlashti.

Sürette, bu tizimliktiki 14 uyghurdin 3 ining bolup, soldin (asti qur‏) dilmurat dilshat, abdurishit hoshur, ghulamjan ghéni qatarliqlar.
Emma meyli uyghur élidiki xelqning inkasi bolsun we yaki chetellerdiki uyghurlar bolsun, xitayning tutqun qilghan hem ölgen, yarilanghanlar heqqide élan qilghan sanidin gumanlinip kelmekte.

Uyghur milliy herikiti rehbiri rabiye qadir xanim xelqaraliq axbarat orunlirining ziyaritini qobul qilghinida,xitayning ürümchide 5 - Iyuldin bashlighan tutqun qilish herikitide az dégende 10 ming kishining iz ‏ - Dériki yoqluqini tekitlep kelmekte.

Menbe: http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/urumqide-tutush-buyruqi-07302009212210.html/story_main?encoding=latin