Erdughan: Ürümchide Yüz Bergen Wehshiylikni Dunya Küntertipige Keltürduq
Muxbirimiz Arislan
2009-07-20

5 ‏- Iyul ürümchi weqesi we uyghur mesilsii türkiyining muhim mesiliridin birige aylandi. Bu heqte hökümet bilen solchi partiyiler otturisida talash ‏- Tartish, bes munaziriler dawam qilmaqta.


7 - Ayning 8 - Küni, türkiye bash ministiri rejep tayyip erdoghan ürümchidiki qirghinchiliqni "bu wehshilik" dep éyibligen idi. Süret, erdoghanning bügünki türk metbuatlirigha qilghan bayanatida, d u q reisi rabiye qadir xanimning türkiyige kélishi üchün wiza béridighanliqini éytiwatqan körünüsh.

2009 ‏- Yili 7 ‏- Ayning 17 ‏- Küni bir türkum paaliyetler üchün koniya shehirige kelgen türkiye bash ministiri rejep tayip erdughan partiysining koniya 3 ‏- Nöwetlik omumi qurultay yighinigha qatnashti.

Bash ministir erdughan, koniyaning saljuqlu sheherlik xelqaraliq tenterbiye yighin zalida échilghan bu yighinda söz qilip 5 ‏- Iyul ürümchi weqesini yene tilgha élip mundaq dédi:"hemmimizge melum bolghinidek shinjang uyghur aptonum rayonining paytexti ürümchide yüz bergen wehshiylikni dunya jamaitining kün tertipige keltürduq. Bu heqtiki zörür tépilghan ipadini ochuq bir shekilde sözlidim. Uyghur türkliri bizning toghqanlirimiz, qérindashlirimizdur. Uyghur türkliri xushal bolsa biz pütkül millet xushal bolimiz. Emma men xitay dairlirige shuni xitap qilimen. Nopusingilar texminen 1 miliyard 300 yaki 1 miliyard 400 milyon etrapida, buninggha qarighanda, uyghur türklirining sani yoq diyerlik yeni 30 ‏- 40 Milyon. Ulargha qarshi asimliyatsiye qilish siyasiti yürgüzüshning néme menasi bar? chong bir döletke nisbeten 30 ‏- 40 Milyon nopus bir nahiyining nopusighimu teng emes. Yeni bular yoq diyerlik. Ular bölgünchimish. Ularning bölgünchilik bilen néme alaqisi bar? qoyup béringlar ularmu insandek yashisun!"

Bash ministir erdughan yene mundaq dédi: "mushundaq sezgür mesile milletchi heriket partiyisi teripidin süyistimal qilindi. Milletchi heriket partiyisi bashliqi hörmetlik baghcheli meydangha chiqti we bu mesilige alaqidar bizni tenqid qilishqa bashlidi. Biz déduq, hörmetlik baghcheli siz 2002 ‏- Yili muawin bash ministir bolghanda, xitaygha ziyaretke bardingiz. U yerde uyghur diyarinimu ziyaret qildingiz, siz u yerdin qaytip kelgendin kéyin uniwéristétlarda uyghur tilida ders ötüsh emeldin qalduruldi. Siz néme ish qildingiz? siz hökümet béshidiki waqtingizda uyghurlar üchün néme ish qildingiz? qaysi mesilini hel qildingiz?! qaysi dertke dawa boldingiz?! baghcheli bir bayanat élan qilip uniwéristétta uyghur tilida ders ötüsh uning dewride emeldin qaldurulghanliqini étirap qildi."

Bash ministir erdughan türkiyining sabiq bash minisitir we muawin bash minisitirlirining xitay dölet reisige layaqetlik altun médal teqdim qilghanliqini qattiq eyiblep mundaq dédi: " 1999 ‏- Yili xitay shinjang uyghur aptonom rayonidiki kishilik hoquq depsendichilikige alaqidar xelqara kechürüm teshikilati teripidin agahlandurulghan. Uyghurlar üstidin élip bériliwatqan basturush eng chékige yetken bir dewirde türkiyide néme ish boldi bilemsiler? xitay dölet reisi jyang zémin türkiyige ziyaretke keldi we uninggha u dewrining türkiye jumhuriyiti reisi solayman démiral teripidin minsitirlar heyitining imzasi astida dölet layaqetlik altun médali teqdim qilindi. Bu médalni bérishke imza qilghan bash ministir ejewit, muawin bash ministir baghcheli qatarliq ministirlar. Eyni dewirde ularni agahlandurup médalni bermeslikni telep qilghan bolsaqmu perwe qilmidi. Bu heqte merhum yaziji oghlu shundaq dégen idi, bu layaqet dölet médali néme üchün bérildi. Sherqiy türkistandiki qérindashlirimizgha téximu köp zulum qilsun dep bérildimu?! ularning heq ‏- Hoquqlirini tamamen yoq qiling dep bérildimu?!"

"Hökümet muawin bash ministiri hörmetlik baghcheli u dewirdiki xelqning naraziliqigha qolaq salmidi, parlaménit ezalirining, ministirlarning qarshiliqigha perwa qilmidi. Ammiwiy teshkilatlarning, siyasi partiyilerning qarshiliqigha qulaq salmidi. U médalni bérish üchün imzani qildi we bashqa ministirlarni imza qildurdi."

Bash ministir erdughan, türkiyining sabiq muawin bash ministiri baghchelige xitap qilip yene mundaq dédi: "hörmetlik baghcheli, uyghur türkliri éghir basturush astida qalsa, hoquqliri depsende boluwatsa, pütkül dunyaning köngül bölüshini kütüwatisa, siz xitay dölet reisige dölet derijilik layaqetlik altun médalni teqdim qildingiz. U zaman sizning wijdaningiz qaynimidimu? uyghur türklirining heq ‏- Hoquqi héch eqlingizge kelmidimu? emdi yene bir qétim soraymen, milli mesililerni süyistimal qilip siyaset qilishtin waz kéching, meydaningiz éniq bolsun! tutamgha chiqqidek söz qiling, tutamgha chiqqidek ish qiling. Tutamgha chiqqidek bayanat élan qiling."

Igilishimizche, türkiye palaméniti kishilik hoquq komitétining bashliqi zafer üslü ependining bashchiliqida parlaménit ezaliridin terkip tapqan 5 kishilik bir heyetning xitaydin 5 ‏- Iyul ürümchide yüz bergen qanliq weqeni tekshürüsh üchün ürümchige bérishni telep qilghanliqi we xitay dairilirining buni qobul qilghanliqi ilgiri sürüldi. Bu heyet hazir xitay dairilirining tekshürüshke bérish üchün mueyyen bir waqit belgilishini kütüp turmaqta iken.

Uningdin bashqa yene, türkiye parlaménit mejlisi bashliqi köksal toptan, xitay tashqi ishlar ministirliqi alahide wekili sung bilen élip barghan uchrishishida ürümchide yüz bergen weqelerge alaqidar ikki dölet parlaménti ottorisida söhbet élip bérishni otturigha qoydi.

Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.

Menbe:http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/erdoghan-uyghur-urumqi-07202009204217.html/story_main?encoding=latin