Shawgüen Weqeside Uyghurlarni Ghezeplendürgen Ikki Nuqta
Obzorchimiz Perhat Muhemmidi
2009-07-01

Chetellerdiki uyghur siyasi paaliyetchilirining qarishiche, bu qétim shendung ölkisining shawgüen shehiridiki oyunchuq zawutida sherqiy türkistandin mejburiy yötkep kilingen uyghur yallanma ishchilar bilen xitay ishchilar otturisida yüz bergen keng kölemlik qanliq toqunush bolsa, xitay hakimiyitining uyghurlargha qaritip kéliwatqan irqiy kemsitish we irqiy tazilash siyasitining biwaste mehsuli bolup, bu qétimqi tragidiyining bash jawabkarimu del xitay merkizi hökümitidin ibaret !

Bu süret, video.sohu.com Din élinghan, bir uyghur qiz ishchining undin artuq xitay ishchiliri teripidin rehimsizlerche kalteklinip, éghir zeximlinip, ölük halette yatqan körünüshi bilen bir uyghur bowayning süriti.


Bir qanche yildin buyan xelqaraliq kishilik hoquq teshkilatliri we chetellik siyasi közetküchilermu, xitay hakimiyitining " éshincha emgek küchlirini bashqa yurtlargha yüzlendürüsh " dégen niqap bilen uyghur qiz - Yigitlirini keng kölemde ichki ölkilerge mejburiy ishlemchilikke ewetish siyasitining bolsa uyghurlargha qaritilghan irqiy tazilash herikitining muhim terkibi qismi ikenlikini, eger xitay hakimiyiti bu xil gheyri insaniy siyasitini toxtatmighan teqdirde, éghir siyasi aqiwetlerning kélip chiqidighanliqini tekitlep kelgen idi. Bu qétim shawgüen shehiride yüz bergen échinishliq hadise, ularning mölcher we endishilirining neqeder toghra ikenlikini toluq ispatlidi.

Bu qanliq weqe heqqide weten ichi we sirtidiki uyghurlarning eng qattiq nepritini qozghighan ikki nuqta bolup, biri, xitay hakimiyitining échinishliq halda öltürülgen we yarilanghan uyghurlargha tutqan perwasizliq we mengsitmeslik pozitsiyisi idi.

Weqe yüz bergendin buyan xitay merkizi hökümiti uyaqta tursun, hetta, " biz shinjangdiki her millet xelqining wekili, ularning bext - Saaditi üchün xizmet qiliwatimiz " dep nomussizlarche dawrang sélip kéliwatqan atalmish shinjang uyghur aptonom rayonluq xelq hökümiti we uning reisi nur bekrimu qilini tewritip qoyghini yoq, peqetla shawgüendiki oyunchuq zawutigha uyghur déhqanlirini tutup bergen qeshqer toqquzaq nahiyisidin bir heyet ghippide bérip ikki jesetni qayturup keldi we xuddi bir qatil jinayitini yoshurush üchün öltürgen adimini xilwet chuqurgha tashlighinidek, shepisiz halda kömüp qoyushti.

Weqe yüz bergendin buyan, sherqiy türkistandiki xitay metbuatlirida bu heqte kishilerning közige chéliqmaydighan bir bulungda nahayiti kichik bir xewer élan qilindi, bu xewerdimu, " uyghur " dégen kelime tilgha élinmighan, peqetla " xenzu ishchilar bilen shinjangliq ishchilar otturisida toqunush yüz berdi " déyilgen, mumkin bar bu qanliq tragidiyini sherqiy türkistan xelqidin yoshurushqa, buni adettiki ehmiyetsiz bir hadise qilip körsitishke tirishqan idi.

Téximu rezil teripi shuki, sherqiy türkistandiki pütün xitay metbuatlirining shawgüen weqesi yüz bergen küni, yeni, 6 - Ayning 26 - Küni élan qilghan eng asasliq xewiri bolsa, " gensu ölkisidin shinjanggha 500 ming ishchi kelmekchi " dégen mawzudiki xewiri idi.

Mezkur xewerde, gensu ölkilik hökümetning, öz ölkisidiki éshincha emgek küchliri we ishsizliq mesilisini hel qilish üchün, bu yilliq paxta mewsümide sherqiy türkistangha 500 ming neper xitay ishchi ewetishke hazirliniwatqanliqi, gensu ölkisidin bu rayongha 2006 - Yili 420 ming neper ishchi kelgenliki, 2007 - 2008 - Yilliri bolsa yérim milyondin ashqanliqi, aptonom rayonluq partkom we xelq hökümitining gensuluq xitay ishchilarni qizghin kütüwélish üchün hazirliniwatqanliqi bayan qilinghan idi.

Undaqta, bu qétim shawgüen shehiride xitaylardin tayaq - Toxmaq yigen uyghurlar kimler idi ?

Bular del, xitay hakimiyiti teripidin, " tergili yéri, qilghili ishi yoq éshinche emgek küchliri " dégen namda shawgüen shehiridiki oyunchuq zawutigha mejburiy ewetilgen bichare uyghur déhqanliri idi.

Bir terepke qarisingiz, siyasi we qanuniy bésim, iqtisadi jaza we tehditler bilen yurt - Makanliridin heydilip xitayning ichki ölkilirige qul - Malayliqqa iwetiliwatqan yüz minglighan uyghurlar, yene bir terepke qarisingiz, hakimiyetning qollishi we yardimi bilen ichki ölkilerdin kélip heydelgen uyghurlarning yurt - Makanlirigha yerlishiwatqan milyonlighan xitay köchmenliri !

Dunyada bundaq rezillik we öktemlik kam uchrisa kérek !

Xuddi, " jinning qesti shaptulda " dégendek, yuqiriqi réalliq, xitay hakimiyitining uyghurlarni ichki ölkilerge mejburiy ishlemchilikke ewetishte, tamamen uyghur xelqini assimilyatsiye qilip yoqitishni meqset qilghanliqini munazire telep qilmaydighan halda ochuq körüwélish mumkin !

Uyghurlarning qattiq ghezipini qozghighan yene bir nuqta shuki, xitay xojayinlirigha qulluqqa tutup bérilgen bichare uyghur déhqanlirigha kolléktip hujum qozghighan xitaylarning derijidin tashqiri rehimsizliki, qanxorluqi we öchmenlik tuyghusi idi.

Weqe heqqidiki neq meydan körünüshlirige qaraydighan bolsingiz, xitaylarning uyghurlargha qilghan hujumi, xuddi échirqap ketken bir top chilbörining, yingi tughulghan qozilargha hujum qilishigha oxshaytti, insanliq, merhemet, rehim - Shepqet dégenlerdin qilche eser yoq idi !

Bundaq yawuzluq, peqetla qarshi terepke bolghan nepret we öchmenlik tuyghusi eng yuqiri pellige kötürülgen, shundaqla kishiler özining insanliq xislitini tamamen yoqatqan bir peyttila meydangha kélidu, buni bashqiche izahlash esla mumkin emes !

Bundin burunmu xitayning ichki ölkiliridiki tor betliridila emes, hetta cheteldiki " yotu p " qatarliq xelqaraliq tor betliridimu, sergerdan uyghur ösmürlirining xitay saqchi we puqraliri teripidin, " yanchuqchi ", " oghri " dégendek namlar bilen tutiwilinip kochilarda rehimsizlerche dumbaliniwatqanliqigha dair foto we widio körünüshlirini nahayiti köp uchratqan iduq, hetta bu körünüshlerning ichide 5 - 6 Yashliq uyghur ösmürliriningmu xitaylar teripidin put - Qolliri baghlinip, mush, tipik we shapilaqlar ichide échinishliq chirqirap jan talishiwatqanliqigha dair dehshetlik menzirilermu bar idi.

Undaqta xitaylarning uyghurlargha bolghan bu derijidiki nepret we öchmenlikining sewebi néme ?

Buning jawabi nahayiti addi, bu, xitay hakimiyitining uyghurlargha qaratqan irqiy kemsitish siyasiti we teshwiqatining biwaste netijisi.

Eger diqqet qilidighan bolsingiz, xitayning ichki ölkiliridiki teshwiqat wastilirida, uyghurlargha dair birmu ijabiy xewerni uchritalmaysiz, hökümetning bashqurushidiki bu axbarat wastilirining hemmiside dégüdek uyghurlar oghri, yanchuqchi, bulangchi, qatil, térrorchi, radikal islamchi we bölgünchi qilip körsitilgen bolup, xitay hakimiyiti, " dölitimizde eng zor xewp sherqiy türkistan térrorchiliridin kélidu " dep dawrang sélish arqiliq, " uyghurlar bolsa éhtiyat qilidighan we nazaret qilidighan düshmen millet " dégen fashistik qarishini xitay puqralirining kallisigha singdürgen idi.

Démek, xitay puqralirining neziride adettiki bir uyghurmu " düshmen " hésablinatti.

Qisqisi, " éshincha emgek küchliri " dégen namda ichki ölkilerge sürgün qiliniwatqan 100 minglighan uyghur qiz - Yigitlirini kütiwatqini bolsa, xitay metbuatliri teshwiq qilghinidek qandaqtur " tereqqi tapqan, zamaniwiylashqan, az sanliq milletlerni baghrigha basqan illiq bir muhit " emes, belki uyghurlargha bolghan düshmenlik we nepret tuyghuliri yuqiri pellige chiqqan mana mushundaq fashistik bir muhit idi!

Menbe:http://www.rfa.org/uyghur/obzor/obzor-parhat-07012009201832.html/story_main?encoding=latin