Xitayning Uyghur Élida 'Kadirlarni Ashkara Tallap Östürüsh' Qarari Heqqide Inkaslar

Muxbirimiz Mihriban
2010-10-12

Yéqinda uyghur aptonom rayonluq hökümet dairiliri, "nazir derijilik kadirlarni ashkara tallap östürüsh" uqturushini élan qilghandin kéyin, bu xewer heqqide xitay hökümet metbuatliri hem chetellerdiki erkin munazire meydanlirida oxshimighan inkaslar barliqqa keldi.
Chetellerdiki uyghur ziyaliyliridin élshat ependi muxbirimiz méhribanning ziyaritimizni qobul qilip, bu heqtiki qarishini otturigha qoydi.

"Tengritagh "torining 11 - Öktebirdiki sanida, uyghur aptonom rayonluq partkom teshkilat bölümi mesulining 8 - Öktebir , "shinjang géziti" muxbiri li shingning ziyaritini qobul qilip, uyghur aptonom rayonluq hökümetning aptonom rayon dairiside, bu yil nazir derijilik kadirlarni ashkara tallap östürüshni qarar qilghanliqini, hem bu qararni élishning sewebi, meqsiti, prinsipi qatarliqlargha jawab bergenliki heqqidiki xewer bérildi.

Xewerdin melum bolushiche, uyghur aptonom rayonluq partkom teshkilat bölümi mesuli muxbirgha bergen jawabida, bu qétimqi nazaret derijilik kadirlarni ashkara tallap östürüsh qararining sewebi heqqide toxtilip, buning "uyghur aptonom rayonida halqima tereqqiyat hem rayonning uzun muddetlik eminlikige kapaletlik qilish üchün élinghan qarar" ikenlikini bildürgen.

Yéqinqi birqanche yildin buyan, "uyghurbiz", "shebnem" qatarliq tor betliride uyghur aptonom rayoni hökümet tarmaqlirida ishleydighan hökümet xizmetchiliri arisida uyghur qatarliq yerlik milletler nisbitining barghanche aziyip kétiwatqanliqi heqqidiki maqaliler köplep bésilip, xitay hökümitining rayonda yürgüzüwatqan milliy siyasitidiki barawersizlikler tenqidlengen idi.

"Uyghurbiz" tor békitining sahibi, béyjing merkizi milletler uniwérsitétining dotsénti ilham toxti, "shinjang iqtisad géziti" ning muxbiri gheyret niyaz qatarliq uyghur ziyaliyliri "uyghurbiz" qatarliq tor béketliride élan qilghan maqaliliri hem chetel metbuatlirining ziyaritini qobul qilghinida, nöwettiki uyghur weziyiti hem xitay hökümitining uyghurlargha qaratqan milliy siyasiti heqqide közqarishini otturigha qoyup, uyghur aptonom rayonluq hökümet tarmaqlirida uyghur kadirlarning ziyade azliqi hem ulargha ezeldin xitay kadirliri bilen barawer muamile qilinmay kelgenliki, hetta xitay hökümitining uyghur kadirlirigha ishenmeydighanliqi qatarliq mesililer heqqide toxtilip, bu mesilini xitay hökümitining uyghur qatarliq xitay bolmighan milletlerge qaratqan milliy siyasitidiki barawersizlik amillirining ipadisi dep tenqid qilghan idi.

Bultur " 5 -Iyul ürümchi weqesi" din kéyin, uyghur aptonom rayon dairiliri "uyghurbiz", "shebnem", "diyarim" qatarliq yüzligen tor béketlirini tor betliride élan qilinghan maqaliler sewebidin eyiblep, " bu tor béketliri weqede qutratquluq rolini oynidi" dégen bahane bilen taqighan idi. Hökümet xizmiti heqqide pikir bergen gheyret niyaz qatarliq uyghur ziyaliyliri hem tor béket bashqurghuchilirigha qamaq jazasi höküm qilghan, béyjingdiki ilham toxti ependini bolsa nazaret astigha élip, uning herqandaq sewebler bilen chetellerge chiqishini hetta öz yurti atushqa bérishinimu chekligen idi.

Bu yil 5 - Ayda béyjingda échilghan" shinjang xizmet yighini"da "uyghur aptonom rayonining iqtisadini yükseldürüp, rayonda uzun muddetlik eminlikke kapaletlik qilish" shoari otturigha qoyulghan bulisimu, emma bu yighinda rayondiki uyghurlarning étiqadi, örüp -Aditi, xitay tilini omumlashturush sewebidin uyghur ana tilining hökümet organlirida siqip chiqirilip, xitay tili telipi seweblik hökümet organlirida uyghur kadirlirining az bölishi qatarliq mesililer heqqide héchqandaq qarar élinmighan idi.

"Uyghur biz" torining chetelde qurulghan xelqara tor békitining 4 - Öktebirdiki sanida, bu yil uyghur aptonom rayonluq partkomda ishleydighan uyghur kadirlarning nisbiti 7%ke, aptonom rayonluq xelq hökümitide ishleydighan uyghur kadirlarning nisbiti 9% ke chüshüp qalghanliqi heqqidiki xewer bérildi. Xewerde bu uchurni yetküzgüchi kishining öz bixeterlikidin ensirigini üchün hazirche éniq bolghan sanliq melumatlarni jemiyetke ashkarilimighanliqi yézilghan.

Xewerde 20 yildin buyan hökümet ornida ishleydighan xitay kadirlirining nisbiti barghanche éship, bu rayonning esli igiliri bolghan uyghurlarning hökümet xizmitidiki nisbitining barghanche azayghanliqi otturigha qoyulghan. Xewer astigha yézilghan inkaslarda bolsa, bu ehwalning aptonomiye hoquqigha ige dep jakarlighan bir rayonda yerlik millet bolghan uyghurlarning ezeldin milliy barawerlik hoquqigha ige emeslikining janliq ispati ikenliki otturigha qoyulup, xitay hökümitini "rayonda milliy assimilyatsiye siyasiti yürgüzüwatidu", "bu ochuq - Ashkara haldiki mustemlike siyasitining ipadisi" dep tenqidlengen idi.

Amérikidiki uyghur ziyaliysi élshat ependi, uyghur aptonom rayon dairilirining" nazaret derijilik kadirlarni ashkara tallap östürüsh qarari" ni élan qilishidiki meqsiti heqqide toxtilip, buning xitay hökümitining weten ichidiki uyghurlarning naraziliqini bésish hem xelqaradiki eyibleshlerdin özini aqlash üchün élip bériwatqan taqabil turush wasitisi ikenlikini ilgiri sürdi.

Uyghur aptonom rayonluq partkom teshkilat bölümi mesuli muxbirgha bergen jawabida, bu qétimqi nazaret derijilik kadirlarni ashkara tallap östürüshte nishan qilinghan kadirlar heqqide toxtilip, "bu qétim kadirlarni ashkara tallap östürüsh asasliqi kadir tallashta nezer dairini kéngeytish, yawash, qolidin ish kélidighan, izchil birinchi septe bash chökürüp japaliq ishlewatqan, siyasiy jehette ishenchlik, xizmette közge körüngen, istili durus, xelq ishinidighan, tereqqiyat yoshurun küchi zor kadirlar tallap östürülidu. Ishni yaxshi qilidighan, ish térimaydighan kadirlar ishlitilidu. Shuningdek uzaq mezgil asasiy qatlamda yiltiz tartip, bash chökürüp japaliq ishligen, murekkep weziyetni tizginliyeleydighan, boran - Chapqunning sinaqlirigha berdashliq béreleydighan kadirlar asas qilinidu. Ular aptonom rayonning islahati, tereqqiyati, muqimliqi, shundaqla halqima tereqqiyat we uzaq eminlikni ishqa ashurush üchün mulazimet qildurulidu," dep jawab bergen.

Élshat ependi bu heqte toxtilip, bu qétimqi kadirlarni ashkara tallap östürüshtiki asasi meqsetning yenila, xitay hökümitining öz hakimiyitige sadiq bir türküm kishilerni etrapigha toplash üchün élip bériwatqan herikiti ikenlikini, özi hem nurghunlighan uyghurlarning bu xil kadirlarning öz milliti uyghurlar üchün xizmet qilishidin ümid kütmeydighanliqini bildürdi.

Élshat ependi sözide yene, uyghur aptonom rayon dairilirining bundaq bir qararni élishida türtkilik rol oynighan ijtimaiy amillar heqqide toxtaldi.

U sözide, xelqarada chetellerdiki uyghur teshkilatliri hem xelqara kishilik hoquq teshkilatlirining xitayning uyghurlargha qaratqan milliy siyasitini eyiblishi؛ erkin asiya radiosigha oxshash xelqara axbarat wasitiliride xitayning uyghurlargha qaratqan siyasiti hem uyghur rayonida yüz bériwatqan heqiqiy ehwallarning dunyagha ashkarilinishi؛ weten ichide tor betliride élan qiliniwatqan jamaet pikirliri qatarliqlarning xitay hökümitining rayonda yürgüzüwatqan siyasitige melum bésimlarni élip kelgenlikini ilgiri sürdi.
http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/xitayning-tallap-osturushi-10122010200743.html?encoding=latin
Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.