Muxbirimiz Irade
2010-10-19
Uyghurlarning kishilik hoquq weziyiti dunyadiki herqaysi kishilik hoquq teshkilatlirining diqqet qilidighan muhim mesilisige aylanmaqta. Amérika dölet mejlisi xitay ishliri komitétining 2010 - Yilliq doklatidimu uyghur mesilisige alahide yer bérilgen bolup, uyghurlarning xitayda eng éghir zulumgha uchrawatqanliqi bildürülgen.
http://www.house.gov/
Amérika dölet mejlisidin bir körünüsh.
Doklatta, xitay dairilirining 5 - Iyul weqesige dair délolarni bir terep qilish ehwalliri, uyghur élide qanunni depsende qilish ehwalining éghirlashqanliqi we yéngi xitay sékrétar jang chünshyenning basturush siyasitige warisliq qiliwatqanliqigha oxshash melumatlar bérilgen.
Bu yilliq doklatta yene, xitay hökümiti teripidin uyghur rayonida élip bériliwatqan halqima tereqqiyat pilani heqqidimu pikir bayan qilinghan bolup, hazir uyghur rayonida yolgha qoyuluwatqan yéngi iqtisadiy tereqqiyat pilanlirining emeliyette xitay köchmenliri we hakimiyet béshidikilerning menpeeti üchün paydiliq paydiliq ikenliki eskertip ötülgen. Uningda uyghur rayonidiki qosh tilliq maarip siyasiti, köchmen yötkesh mesilisi qatarliq mesililer üstide toxtilip, uyghurlarning öz tupriqida az sanliq weziyitige chüshüp qélishtek xeterge duch kéliwatqanliqi alahide tekitlengen.
Biz bu doklatta otturigha qoyulghan mesililer heqqide köz qarashlirini élish üchün uyghur ziyaliyliridin türkiye ege uniwérsitétining proféssori alimjan inayet ependini ziyaret qilduq. U, doklatta éytilghan xitaydiki az sanliq milletlerning zulumgha uchrash mesilisi heqqide öz köz qarashlirini bayan qildi.
Alimjan inayet ependi doklatta otturigha qoyulghan uyghur rayonigha köchmen yötkesh siyasiti we uyghurlarning öz wetinide az sanliq bolup qélish xewpige duch kéliwatqanliqi heqqidimu öz köz qarishini bayan qildi we sözining axirida, bu doklatning ehmiyitining chongluqini, emma buning yalghuz mesile barliqini éytip qoyush bilenla cheklinip qalsa bolmaydighanliqini tekitlidi.
Biz mezkur doklatning ehmiyiti we uning chetellerdiki uyghur kishilik hoquq paaliyetlirige qandaq tesir körsitidighanliqi heqqide pikrini élish üchün amérika uyghur birleshmisining muawin reisi adwokat alim séyitof ependini ziyaret qilduq. Alim séyitof ependi amérika dölet mejlisi teripidin doklatning teyyarlinish jeryani we uning roli heqqide melumat berdi.
Alim séyitof ependi yene, bu xil doklatlarning uyghurlar we shundaqla chetellerdiki uyghur paaliyetlirige körsitidighan tesiri üstide toxtilip, buning uyghurlargha élip kélidighan emeliy menpeetlirining zorluqini éytti.
http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/amerika-dolet-mejlisi-uyghurlar-10192010190837.html/story_main?encoding=latin
Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.
