Obzorchimiz Aidiq Haji Rozi
2009-01-09
Uyghur déhqanliri qanunluq küresh qilishning yolini tallap aldimu?yéngi ish, yéngi hadisilerni pütkül jemiyet qollap - Quwwetlishi kérek emesmidi? belki mundaq qollashni mustemlikichi xitay kommunistik partiyisimu qaniti astigha élip kelgen emesmidi?Oqurmenlirimiz ewetken 'yéngisarda déhqan bolmaq tes' namliq sin - Alghudin élindi.
'Yéngisarda déhqan bolmaq tes' sin - Alghusidin élinghan bu sürette, yéngisarliq uyghur déhqan, bu filimni teyyarlighan hékim siyit, déhqanlar shikayetnamisini oquwatqan körünüsh.
Shert shu idiki, yéngi sheyi, yéngi hadisiler kommunistik partiyining hökümranliqini himaye qilishi kérek idi. Biraq, bu qétim "yüriki yighlighan yéngisar xelqi" isyan kötürdi. Qoralliq isyan kötürmidi, qelem - Qeghez arqiliq isyan kötürdi. Xitay tüzüp bergen saxta qanunlargha qarshi isyan kötürmidi, qanun saxta bolsimu, dégining buyiche ijra qilmiding, dédi, yéngisar déhqanliri isyan kötürdi.
"Yéngisar xelqining yüriki yighlaydu" deydighan mawzuni qoyup, bir filim ishlepchiqirildi. Filimni ishlepchiqarghan kishi ikki ay aware qilindi,gunahi néme? qanun buyiche heriket qilishmu jinayet hésablinamdu? epsus! uyghur déhqanlirining pikir - Telepliri jungxwa xelq réspublikisining "yéza igilik téxnikisini omumlashturush qanuni"ning rohigha uyghun idighu?.
Bir mo yer hésabigha 110 yüendin pul yighip aldi.... Kent - Kentlerde tam parnik, plastik parnik yasatti. Bir teripige kartochka tériysen, dédi, bir kilogram kartuchkini 3 yüendin sétip alduq, küzde sétip élish ponkitigha élip barsaq 20 pungdin sétip alimen dédi.
Parnik sélish üchün bankidin qerz alisen dédi, qayturalmaymen shunga qerz almaymen désem : sanga siyasiy jinayetchi dep jinayet artip türmige qamitimen dédi. 2 Ming yüen qerz aldim. Parnik yasap jangdu téridim, némishqa? mini jangdu térishqa mejburlidi. Ilajim néme? parnik yasaydighan yaghachni her bir aile heqsiz tapshurdi.... Jangdu qiyamigha yetkende déhqanlar bir mochenge satalmidi, qoghun piliki bilen tawuz pilikining ariliqini 20 santimétir tashlap qoyisen dédi. Nedimu mundaq ish bolsun? déhqanchiliq mesiliside bir partiye santimétirgha arilishidighan ish barmu ?
Hey - Hey tetür zaman! bir yil ichide peqet 60 yüenlik tawuz sattim. Bughdayni oriwétisen, qonaqni oriwétisen dédi, ornigha jangdu tériysen dédi. 2 Ming yüen qerz aldim dédi bir déhqan, 1600 yüen qerz aldim dédi yene bir déhqan. Jangdu térishqa ishlettim. Jangdu étizliqta - Parnikta qurup qaldi. Qerzni qandaq qayturimen. Uyghur déhqanliri mesilen,yéngisar déhqanliri chala ölük bolup qaldi. Yene ölisen deydu, qonaqni yulduruwetti.... 4 Neper emgek küchi bir yilda 420 yüen kirim qilduq.... Janni qandaq baqimiz, her bir ailidin 250 yüendin parnikni yapidighan yotqan puli yighdi.
Men shawduyjang boldum. Déhqanlardin pul yighisen dédi, men pul yighalmaymen dédim. Sékrétar méni urup sol qapighimni ishshitiwetti. (Xitay sékrétar bolidu, undaqta xitay uyghurni urup qapiqini yériwettimu?) .... Pishmighan qonaqni orap tashlaysen deydu. Aq yerning qoniqini orap tashliwettuq. Ikki qatar örük köchiti qoyisen deydu, yene ikki qatar badam köchiti qoyisen deydu. Ariliqqa bughday, qonaq tériysen deydu. Qonaq, qonaq bolmisa, bughday, bughday bolmisa,örük,örük bolmisa, néme hosul alimiz? janni qandaq baqimiz? déhqanning gépini anglaydighan adem barmu? ötkende 25 taghar ashliq alattuq emdi 10 taghar ashliq alidighan bolduq. Kéwez térisaq az - Tola pul körettuq, kéwez térishni toxtatti. Namratlargha ajritip bergen pul baylarning chöntikige kirip ketti.
Déhqanlar we filim ishligüchi adem mundaq dédi: tirikchilik harwisida qériysen, yéngisar dégen mana mushu. Bu kishi shu esnada örük köchitige here saldi. Bu kishi badam küchitige here saldi. Herideshke bashlidi, isyan, oyghanghan milli roh ! oyghanghan milli rohning qudretlik isyani!goya mustemlikichi kommunistik partiyining yiltizigha here salghandek, bilige here salghandek, mustemlike hakimiyetke here salghandek boldi. Yéngisar déhqanliri: hökümetning qanungha hörmet qilishini,"yéza igilik téxnikisini omumlashturush qanuni" ni hörmet qilishni, jangdu térishqa mejburlash arqiliq uyghur déhqanlirini bolupmu yéngisar nahiye déhqanlirini namratlashturushqa qarshi turushni telep qilishti. Déhqanlarning ixtiyari déhqanchiliq, tériqchiliq qilishigha yol qoyushni telep qilishti. Qanunluq yol bilen qilinghan isyan! qanunluq küresh qilish yolini tallap alghan uyghur déhqanliri oyghandi!
Xitayning ichkiri ölkiliride ishchilar sayuzi quruldi. Uyghur déhqanliri déhqanlar uyushmisi qurushqa yolluq emesmu? ittipaqlishish, bir yengdin qol chiqirish, bir yaqidin bash chiqirish ghelibining kapalitidur.
Ittipaqlashmisang her qandaq meqsetke yételmeysen uyghur! déyishti chetelde yashawatqan uyghurlar.
Yéngisarda uyghur déhqanliri "déhqanlarning yüriki yighlaydu", déyishti, "déhqanlarning gépini kim anglaydu", déyishti.
Menbe:http://www.rfa.org/uyghur/obzor/obzor-sidik-01102009064122.html/story_main?encoding=latin
