Yaponlar, Uyghur Diyaridiki Atom Siniqi Heqqide Ilmiy Tekshürüsh Élip Barmaqta
Muxbirimiz Erkin Tarim
2009-01-15
Yaponiye sapporo tibbiy uniwérsitétining proféssori, tebii penler doktori, "xitayda atom sinaqliri" namliq kitabning aptori, radiatsiyidin mudapielinish uchur merkizining mudiri takada jun ependi uyghur diyarida atom siniqi tesirige uchrighan uyghur yash - Ösmürliri heqqide ilmiy tekshürüsh bashlighan.
RFA Photo / Erkin Tarim
Takada jun ependi yazghan "xitayda atom sinaqliri" namliq kitabning muqawa körünüshi.
Takada jun ependi, bu heqte öz tor bétide uqturush élan qilip, uyghurlarni aktip qatnishishqa chaqirghan. Tor bétide bu heqte mundaq dep yézilghan:
Xitay hökümiti 1990 - Yilliri sherqiy türkistanda 11 qétim yer asti atom siniqi élip barghan bolup buning ichide bir qétimliqi téyiz yer astida élip bérilghan bir mégatonna derijidiki chong tiptiki sinaq bolup, buning ziyini yer yüzide élip bérilghan atom siniqi bilen pütünley oxshash derijide bolghanliqi sowét ittipaqining atom siniqining ziyinini tekshürüsh jeryanida resmi ispatlandi.
Bu xildiki atom siniqi hamildarlargha biwaste tesir körsitip balilarning méyip tughulushi, yash - Ösmürlerdiki rak we aqqan késilige giriptar bolushidek netijilerni keltürüp chiqirish éhtimalliqi intayin yuqiri iken. Bu xildiki salametliki ziyankeshlikke uchrighan kishilerning uyghur diyarida intayin köp ikenlikini mölcherleshke bolidu.
Shu sewebtin uyghurlar arisida atomdin ziyankeshlikke uchrighan kishilerning ehwalini tekshürüsh üchün bu ishni bashliduq. Ziyankeshlikke uchrighuchilarning we atomning ziyinidin alemdin ötkenler heqqidiki uchurni merkizimizge yetküzüp bérishinglarni ötünüp soraymiz.
Atom tesirige uchrighanlarni tekshürüshke qandaq qatnishisiz
Bu tekshürüshke töwendiki tor bétige kirip, suallargha jawab bérish arqiliq qatnishalaysiz. Tor bétige kirgendin kéyin konkért némilerni qilidighanliqingiz heqqide tor bétide munular yézilghan. (Tor béti)
1. Birinchi qétimliq xitayning atom siniqining uyghurlarning salametlikige bolghan tesiri toghrisidiki tekshürüsh jedwilini toldurup, töwendiki radiatsiyidin mudapielinish uchur merkizining adrésigha ewetsingiz bolidu.
Jedweldiki suallargha jawab bersingiz bolidu. Isim - Familingiz buninggha rast ismingizni yazmay texellusingizni yazsingizmu bolidu.
Atom siniqi jeryanida salametliki buzulghan shexsning isim - Familisi. Buningdimu rast isimni bermisingizmu bolidu. Bashqilar namidin toldurghan bolsingiz uning bilen bolghan munasiwitingiz éniq yézilsun.
Tughulghan waqti, orni éniq qilip yézilishi kérek. Sheher nahiye yézilarghiche "gogul" ning xerite bétidin paydilinip éniq jughrapiyilik ornini éytip bérishingizni soraymiz. Nawada tughulghandin kéyin köchüp kelgenler bolsa qeyerdin qachan köchüp kelgenliki éniq yézilishi kérek.
Bimarning késilining nami mesilen, aqqan késili, kalpuki puchuq, cholaq qatarliqlar. Késel alametlirini éniq yézishingizni soraymiz.
Bu suallargha uyghur, yapon we ingliz tillirida jawab bérishke bolidu.
2. Uchur ewetküchilerning ismining mexpiy saqlinidighanliqigha kapaletlik qilimiz.
3. Bu nöwetlik atomdin ziyankeshlikke uchrighanlarni tekshürüsh uchur toplash paaliyiti 2 - Ayning 28 - Küni axirlishidu.
4. Atomning tesirige uchrighan bimarlar ewetken matériyallar tetqiq qilinip buning netijisi 3 - Ay ichide radiatsiyidin mudapielinish merkizining tor bétide élan qilinidu.
5. Ziyankeshlikke uchrighuchilarni tekshürüsh paaliyitide yash cheklimisi yoq. Emma bu qétimqi tekshürüsh yash - Ösmürlerni asas qilidu.
Proféssor. Dr. Takada jun ependi kim?
Atom siniqining ziyankeshlikige uchrighan uyghurlarni tekshürüsh paaliyitini bashlatqan sapporo tibbiy uniwérsitétining proféssori, tebiy penler doktori takada jun ependi aspirantlar instituti tébbiy tetqiqat bölümide radiatsiyidin mudapielinish ilmi kespi bilen shughullanmaqta. U tibabet fakultéti fizika ishxanisining xadimi. Hazir radiatsiyidin mudapielinish uchur merkizining mudirliq wezipisini ötümekte.
U yene, yaponiye radiatsiyidin mudapielinish dawalash tetqiqat jemiyitining ezasi. U xitaygha bérip atom siniqidin ziyankeshlikke uchrighan kishiler heqqide tekshürüsh élip bérish üchün iltimas qilghan bolsimu xitaylar ruxset qilmighan. U köp qétim qazaqistangha bérip tekshürüsh élip barghan.
Takada jun ependi hazirghiche "xitayda atom sinaqliri", "dunyadiki radiatsiye hujumigha uchrighan jaylar üstide tekshürüsh", "tokyogha yadro qural térrori", "yadro partlitish apetliri", "yadro apetliri ichidin qayta bash kötürüsh", "yadro apitide radiatsiyidin mudapielinish", "yadro we radiatsiye fizikisi", "anilar üchün radiatsiyidin mudapielinish bilimliri", "tibbiy xadimlar üchün radiatsiyidin mudapielinish ilmi", "yadro énérgiyisi we yer tewresh" qatarliq kitablarni yézip neshir qildurghan.
Uyghur diyarida atom siniqining tesirige uchrighan yash - Ösmürler heqqide ilmiy tekshürüsh élip bérish paaliyitige yaponiye uyghur jemiyitimu hemkarlishiwatqan bolup, bu heqte köz qarishini élish üchün ilham mexmut ependige mikrafonimizni uzattuq.
Yuqiridiki awaz ulinishidin, muxbirimiz erkin tarimning bu heqtiki tepsili melumatini anglaysiler.
Menbe:
