Guantanamodiki Uyghurlarni Qutuldurush Üchün Adaqqiche Küresh Qilimiz
Muxbirimiz Jüme
2009-01-16
Barghanche ulghiyiwatqan guantanamo herbiy türmisini taqash pikri, mezkur türmige qamalghan 17 neper uyghurning kéyinki teqdirning qandaq bolidighanliqi heqqide her xil soallarni meydangha chiqarmaqta.
AFP Photo
Yéngi saylanghan amérika prézidénti Barak Obama saylam riqabiti jeryanidila, prézidént bolup wezipe tapshuruwalghandin kiyin guantanamoni taqaydighanliqini otturigha qoyghan idi.
Uyghur siyasiy we ammiwi teshkilatliri hemde mezkur uyghurlarning adwokatliri bu uyghurlarni amérika we yawropa döletlirige yerleshtürüsh jehettiki tirishchanliqlirini ajizlashturup qoyghini yoq.
Yéngi saylanghan amérika prézidénti barak obama saylam riqabiti jeryanida, guantanamo herbiy türmisining amérikining xelqaradiki obrazigha dagh tegküzüp kéliwatqan orun ikenlikini bildürgen we prézidént bolup wezipe tapshuruwalghandin kiyin guantanamoni taqaydighanliqini otturigha qoyghan idi.
Élizabét p. Gilson:" eger bu uyghurlar guantanamoda eng axirighiche qalidighan ish bolsimu, biz bular üchün adaqqiche küresh qilimiz."
Derweqe, 12 - Yanwar düshenbe küni, barak obamaning meslihetchiliri, barak obama wezipige olturghan birinchi küni we yaki birinchi heptisi, guantanamo herbiy türmisini taqash buyruqi chiqirishi mumkinlikini ilgiri sürgen hemde barak obamamu yéqinda yene, amérika kolombiye téléwiziye sistémisi - (CBS) Téléwiziyisining ziyaritini qobul qilghanda guantanamoni taqaydighanliqini qayta tekitligen idi.
Erik holdér: "guantanamo choqum taqilidu "
Tünügün yeni, 15 - Yanwar, amérika dölet mejlisi qanun komitétida, amérika edliye ministirlikining bash ministir namzati erik holdérni wezipige teyinlesh üchün élip bérilghan ispat bérish yighinida, erik holdérmu guantanamo türmisining taqilishi kéreklikini tilgha aldi.
U bu heqte toxtilip mundaq dédi: " guantanamo taqilidu. Yéngi saylanghan prézidént barak obamamu saylam riqabiti jeryanida bu heqte wede bergen. Démekchi bolghinim, biz mushu sözlerni éytiwatqan deqiqilerdimu, bu türmini taqash ishliri heqqide herxil qedemler éliniwatidu."
Yéngi teyinligen edliye ministiri Érik Holdér yene, mezkur türmini taqash qiyin bolmisimu, bu yerde tutup turuluwatqan ademlerni qandaq bir terep qilishining anche asan wezipe emeslikini otturigha qoydi. Emma, u axirida küchlük rewishte yene "guantanamo choqum taqilidu"dep xitab qildi.
17 Neper uyghur amérikining guantanamo herbiy türmiside 2001 - Yilidin buyan iztirap chekmekte. Mezkur türmige qamalghan 17 neper uyghurning teqdirige köngül boluwatqan zatlar, özlirining nöwettiki muhim wezipisining bu uyghurlar üchün rahet turmush we bixeter makan tépish ikenlikini otturigha qoymaqta.
Élizabét p gilson:"méning hazir eng köngül bölüdighinim, bu 17 neper uyghur balining rahet bir jaygha orunlashturulushi"
Bu heqte ziyaritimizni qobul qilghan adwokat élizabét p. Gilson (Elizabeth P. Gilson) Xanim, özining nöwette peqet guantanamo uyghurlirini bixeter bir yerge orunlashturushqa bekrek bash qaturuwatqanliqini ilgiri sürdi.
" Méning hazir eng köngül bölüdighinim, bu yerge qamalghan 17 neper uyghur balining bixeter hem rahet bir jaygha orunlashturulushi. Bu balilar 2002 - Yilidin buyan türmide yatmaqta. Ular 'düshmen jengchisi emes' dep aqlanghan. Hökümetmu bularning gunahsizliqigha qayil."
Adwokat élizabét p. Glison xanim (Elizabeth P. Gilson ) 'Bigunah' ikenliki ispatlanghan bolsimu, emma baridighan yéri bolmighanliqi sewebidin amérikining guantanamo herbiy türmiside dawamliq yétishqa mejbur boluwatqan 17 neper uyghurning adwokatliridin biri bolup, u hazir konnéktikut shtatida hayat kechürmekte.
Bu heqte pikir yürgüzüwatqan bezi uyghur ziyaliylirining pikiri özgiche
Halbuki, bu heqte pikir yürgüzüwatqan bezi uyghur ziyaliyliri we siyasiy paaliyetchilirining pikiri özgiche bolup, hazir gérmaniyining frankfort shehiride yashaydighan Uyghur yazghuchisi, sherqi türkistan birliki teshkilatining reisi Küresh Atahan, 7 yildin béri guantanamo türmiside 17 neper uyghurning bihude azab chekkenlikini, gerche ular amérika edliye we herbiy tarmaqliri teripidin "gunahsiz" dep aqlanghan, démokratiyining simwoli bolghan amérikidimu téxiche erkinlikke érishelmey kelgen bolsimu, emma bu jeryanda mezkur uyghurlar töligen bedeller tüpeyli, cheteldiki uyghur siyasiy dewasining ilgirikige oxshimaydighan derijide yuqiri baldaqqa kötürülgenlikini ilgiri sürdi.
Gilson xanim: " uyghurlar amérika üchün eng yaxshi obyékt"
Amérikining bu uyghurlarni özi tutup kélip, héchqandaq gunah artalmighan sharaittimu yene tutup turuwatqanliqini, shundaq turupmu ularni amérikigha yandurup kélishni ret qilip, yaki ularni orunlashturidighan 3 - Bir dölet tapalmay kéliwatqanliqini otturigha qoyghan gilson xanim, buni hel qilish üchün amérikining aldi bilen bu uyghurlardin biri qisimni bolsimu amérikigha yerleshtürüshi lazimliqini bildürdi.
U mundaq dédi: " elwette, uyghurlar amérika üchün eng yaxshi obyékt. Chünki ular gunahsiz. Shundaq sharaitta amérika bulardin bir qisimini amérikigha élip kelmey turup, yawropa ittipaqigha bu balilarni élinglar dep tangalmaydu. Biz obama hökümitidin ümid kütimiz. U wezipige olturghandin kéyin yawropa ittipaqi guantanamoni taqashqa yardem qilishi mumkin."
2008 - Yili 7 - Öktebir, washington rayonluq sotning sotchisi rikardo urbina (Judge Ricardo Urbina) ependi guantanamo uyghurliri üstide échilghan sotta, bu uyghurlarni derhal türmidin boshitip amérikigha hazir qilish buyruqini chüshürgen idi. Emma bush hökümiti urbina ependining qarari üstidin erziyet sotigha erz sunghan bolup, mezkur délo ustidin hazirghiche birer qarar chiqirilmidi.
Gilson xanim:" biz bular üchün adaqqiche küresh qilimiz "
Nawada amérika hökümitining erzi qobul qilinip, sotchi urbina ependining hökümi küchtin qaldursa özlirining dawamliq qatlammu - Qatlam erz sunup mezkur uyghurlar azad bolghuche tirishchanliq körsitidighanliqini bildürgen adwokat gilson xanim yene, bu uyghurlarni guantanamodin bashqilardin burun chiqirip kétishte ghelibe qazinish uchun diplomatik wasitiler üstidimu izdinip köridighanliqini bildürdi.
"Biz elwette yuqirigha erz sunimiz. Ulargha 2002 - Yilila erkinlikke chiqidighanliqi uqturulghan. Biz sotning qararigha qaraymiz. Eger biz yene diplomatik chariler üstidimu izdenmisek, bu balilar bu yerdin bashqilardin burun chiqip kételmeydighandek qilidu. Eger bu balilar guantanamoda eng axirighiche qalidighan ish bolsimu, biz bular üchün adaqqiche küresh qilimiz."
