Xitay Emeldari Gérmaniyide Kishilik Hoquq Mesiliside Bésimgha Duch Keldi


Muxbirimiz Ekrem

2010-04-14

Yawrupagha bolghan alte künlük ziyaritini bashlighan xitay merkizi komitéti siyasiy qanun orgini daimiy komitét ezasi li changchün 12 - April küni ziyaritining tunji békiti bolghan gérmaniyige kelgende, gérmaniye tashqi ishlar ministiri we iqtidardiki hökümetning rehberliri teripidin xitaydiki intérnét erkinliki hem ölüm jazasi mesiliside bésimgha duch kelgen.

Gérmaniye tashqi ishlar ministirliqi axbarat bashqarmisining 12 - April élan qilghan xewiride körsitilishiche, gérmaniye tashqi ishlar ministiri wést wélli ependi xitay emeldari li changchün bilen körüshkende, intérnét erkinliki we axbarat erkinliki mesiliside alahide toxtilip, xitay téléwiziye xewerliri gherb elliride cheklimige uchrimighangha oxshash, gherb axbarat wastiliri xewerliriningmu xitayda cheklimige uchrimasliqini tekitligen.

Iqtidardiki hökümetning bayanatchisi érika stayinbach 12 - April küni bu munasiwet bilen bérlinda élan qilghan bayanatida, xitayni ölüm jazasigha uchrighanlarning sanini yoshurushni dölet mexpiyetliki dairisidin chiqiriwétishni we ashkara élan qilishni eskertken. U sözide yene, xitayda ölüm jazasigha uchrighanlarning héchbirining qanun adalitidin behriman bolalmighanliqini ochuqlighan.


Gérmaniyidiki uyghur ziyaliysi küresh ataxan ependi, xitaydiki bu xil heqsizliqlarning 60 yildin béri xitay we uning rijimi astidiki ellerde izchil dawamliship kelgenlikini, bolupmu mustemlike astidiki uyghur wetinide bu xildiki qirghinning étnik tazilash mahiyitide élip bériliwatqanliqini tilgha aldi.


U sözide, 5 - Iyul qanliq qirghinchiliqidin kéyin, xitayning yene 30 din artuq uyghurgha ölüm jazasi bergenlikini ashkara élan qilghanliqini we bu qanliq pajieni uyghurlarning hergiz unutmaydighanliqini eskertti. U yene, xitay uyghurlargha qaratqan siyasitini derhal islah qilmisa, buning xitaygha téximu yaman aqiwetlerni élip kélidighanliqini éyitti.

Gérmaniye tashqi ishlar ministirliqi axbarat bashqarmisi élan qilghan xewerde körsitilishiche, xitayning 2009 - Yili ichide ölüm jazasi bergenlerning sani az dégende 4 mingdin artuq bolup, xitay hökümiti bu toghriliq héchqandaq éniqlima bermigen.

Xitayning ölüm jazasigha uchrighanlarning sanini dölet mexpiyetliki dairisige kirgüzüp yoshurun tutushi sewebidin, xelqara kechürüm teshkilati 2009 - Yilgha ait doklatida xitaydiki ölüm jazasigha uchrighanlarning sanini élan qilmighan idi. Emma xitayda 2008 - Yil ichide ölümge höküm qilghanlar sani pütün dunyada ölümge höküm qilinghanlar omumi sanining 70% ini igileydighanliqini ashkarilighan.

http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/xitay-girmaniye-sepiri-04142010193311.html/story_main?encoding=latin

Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.