Muxbirimiz erkin
2010-04-21
Uyghurlarning dangliq tarixchisi turghun almasning uyghurlar namliq esiri türkiyining istanbul shehiridiki "selenge" neshriyati teripidin neshir qilindi. Dr. Ahsen batur ependi teripidin türkchige terjime qilinghan eser 3 bölümdin terkip tapqan bolup, birinchi bölüm orxun uyghur xanliqi, ikkinchi bölüm qaraxanilar we üchinchi bölüm uyghur idiqut dölitidin ibaret.
RFA Photo / Erkin Tarim
Uyghurlarning dangliq tarixchisi turghun almasning "uyghurlar" namliq esiri dr. Ahsen batur ependi teripidin türkchige terjime qilinip, istanbuldiki "selenge" neshriyati teripidin neshir qilinghan bolup, süret, kitabning muqawa körünüshi.
Eser 445 bettin terkip tapqan bolup eserning tash wariqi qattiq muqawiliq qilip layihilengen , tash wariqigha aq at minip kétiwatqan mergenning süriti chüshürülgen.
Turghun almasning bu esiri 1990 - Yili ürümchide neshir qilinip uzun ötmey xitay hökümiti teripidin meni qilinip yighiwélinghan idi.
1924 - Yili qeshqerde dunyagha kelgen turghun almas, 2001 - Yili 9 - Ayning 11 - Küni ürümchide wapat bolghan idi. Bashlanghuch mektepni qeshqerde püttürgendin kéyin, ailisi bilen birlikte ghuljigha orunlashqan turghun almas, 1940 - We 1970 - Yillirida türmige qamalghan. Türmidin chiqqandin kéyin "tutqun", "tenlirim yapraq", "ana tupraq" dégenge oxshash köpligen shéirliri élan qilinghan.
Dangliq tarixchi turghun almasning edebiy eserliridin bashqa "hunlarning qisqiche tarixi", "idiqut uyghur döliti" we "qedimqi uyghur edebiyati" namliq eserlirimu neshir qilinghan.
Yazghuchi we tarixchi turghun almasning "uyghurlar" namliq esirini türkchige terjime qilghan ahsen batur ependi, bu kitabni terjime qilish pikri sizde qandaq peyda boldi? dégen soalimizgha mundaq jawab berdi: "men özbékistandiki waqtimda bu kitabning ismini anglighan idim, emma uyghurchisi mende yoq idi. Jélil turan isimlik bir uyghur dostum uyghurchisini berdi. Bu kitabning rusche terjimisinimu taptim. Hazirghiche bu kitabning türkchige terjime qilinmasliqi bir eyip idi. Menche bu kitabni türkchige terjime qilish arqiliq bir boshluqni toldurduq."
Dr. Ahsen batur ependi bu eserning ilmiy qimmiti heqqide toxtilip mundaq dédi: "men kitabning kirish sözidimu yazdim. Asasiy paydilinish kitabi dep qobul qilishimiz kérek. Chünki turghun almas xitaychini yaxshi bilgechke, xitay menbeliride mundaq déyilgen démey, köprek öz köz qarashlirini yazghan. Bu eser alahide bir eser. Yeni tarixchilar paydilinish matériyali qilip qollansa bolidu."
http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/uyghurlar-turghun-almas-04212010204027.html/story_main?encoding=latin
Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki söhbitimizning tepsilatini anglaysiler.
