Urümchide Yashaydighan Yaqa Yurtluqlargha  Jinayet "Xatirisi Pakiz Bolush" Telipi Qoyulidu

Muxbirimiz Erkin

2009-10-05

Xitay hökümiti yéqinda belgilime chiqirip, ürümchide xizmet qilidighan yaki türlük kespler bilen shughullinidighan yaqa yurtluqlargha " jinayet sadir qilmighan bolush" sherti qoyup, ularning öy ijare élishini qiyinlashturidighan bezi belgilimilerni békitken.

Süret, 17 - Iyul küni, ürümchidiki uyghur rayonidin ayriliwatqan bir uyghur mashinisini xitay saqchilirining tekshürüwatqan körünüshi.

Xitay hökümiti mezkur belgilime bixeterlikni qoghdashni meqset qilghanliqini bildürgen bolsimu, lékin bezi közetküchiler bu belgilime asasliqi uyghurlargha qaritilghanliqini we uyghurlarning ürümchige kélip olturaqlishishini tosashni meqset qilghanliqini ilgiri sürmekte.

Uyghur apotonom rayoni hökümiti yéqinda bir belgilime chiqirip, ürümchide xizmet qilidighan yaki türlük kespler bilen shughullinidighan puqralarning ürümchide olturaqlishishini qiyinlashturghan. Yéngi belgilimide ürümchide yashaydighan yaki xizmet qilidighan yaqa yurtluqlarning "jinayet sadir qilmighan bolushi" kérekliki, ürümchide yashimaqchi bolghan her qandaq adem bu sheherdiki j x organlirigha özining we ailisidikilerning "jinayet xatirisi pakiz" ikenlikige dair ispatname körsitishi telep qilinghan.


Shuning bilen birge, yéngi ahaliler ürümchidiki turalghusini saqchigha melum qilish, ijarikeshler öy ijare alghuchilarning uchurini saqchigha tapshurup, saqchining ruxsitini élishni belgilep, ijarikeshlerning xalighan kishige öy ijare bérishini chekligen. Shinxua agéntliqining melumatigha qarighanda, uyghur aptonom rayoni turalghu we sheher qurulushi nazaritining bir mesuli mezkur belgilimini tonushturup, yuqiriqi katigoriyidiki her bir ailining tekshürülüwatqanliqini, j x organlirining bu aililerge "olturaqname" tarqitip bériwatqanliqini bildürgen.


Dairiler bu belgilime ürümchidiki "yaqa yurtluqlarning turalghu sharaitini yaxshilap, ularning turalghusigha kapaletlik qilish"ni meqset qilghanliqini ilgiri sürgen. Lékin bezi közetküchiler xitayning bu belgilimini yolgha qoyushtiki gherizige guman bilen qaraydighanliqini bildürmekte. Yuqirida radiomizning ziyaritini qobul qilip, özining bu heqtiki pikirlirini bayan qilghan reqip ependi, 5" ‏- Iyul weqesi" yüz bergende ürümchini ziyaret qiliwatqan idi.


Xitay dairilirining bu heqtiki bayanlirida mezkur belgilimining tekshürüsh obikti kimge qaritilghanliqi, urümchidiki ichkirilik xitay köchmenlirini asas qilamdu yaki ürümchide tirikchilik qilidighan yerlik uyghurlargha qaritilamdu, dégen mesile ayding emes. Ürümchi shehirining tengritagh rayoni bext ahaliler rayoni ish bashqarmisining bir xadimi radiomizgha bergen melumatida bu belgilime "térrorchiliqqa qarshi mudapieni kücheytishni meqset qilghan "liqini tekitligen. U mundaq deydu": saqchixana chiqirip bergen jinayet xatirisi yoqluqigha dair ispatname kérek. Hazir shinjangda térrorchilarning zadi qeyerdin kélidighanliqini bilgili bolmaydu. Ularning hemmisini shinjangdiki yerlikler, déyishke bolmisa kérek. Ichkirilik ademning ichidimu buzghunchilar bar."


Xitay hökümiti uyghurlarning siyasi öktichilik herikitini xelqara térrorluq bilen baghlap, dunya uyghur qurultiyini térrorchi teshkilatlar bilen alaqisi bar, dep eyibligen. Lékin gherbtiki dimokratik eller we xelqara ammiwi teshkilatlar bolsa, xitay dairilirini térrorluq bilen siyasiy öktichilik herikitini perqlendürüshke chaqirip, béyjing hökümitini"térrorchilar" bilen oxshimighan siyasiy qarashtiki kishilerni bir ‏- Birige arilashturuwétish bilen eyiblep kéliwatqan idi.


Amérikidiki uyghur muhajiri reqip ependi, xitayning ürümchide olturaqlishishni qiyinlashturush mezmunidiki yéngi belgilimisi uyghurlarning turmushigha éghir tesir körsitidighanliqini bildürdi. Bezi xewerlerde ürümchi shehiridiki bir qisim ahalilerning xitay dairilirini agahlandurup, ürümchide yolgha qoyuwatqan bixeterlik tedbirlirining weziyetni yene jiddiyleshtürüwétidighanliqini inkas qilghanliqini, xususi shirketlerdiki nurghun uyghurlarning ishsiz qéliwatqanliqini, xitay shirket xojayinlirining uyghur xizmetchilerni ishtin boshitiwatqanliqini, ürümchidiki uyghurlarning turmushi qiyin ehwalda qéliwatqanliqini ilgiri sürgen.


Engiliye uyghur jemiyitining reisi enwer toxti ependi bolsa, uyghurlar bilen xitaylarning emdi bir arida yashalaydighanliqigha ishenmeydighanliqini, "nöwettiki weziyetke xatime bérishning yoli b d t we xelqara jemiyet weziyetke ariliship, uyghurlarning bixeterlikige kapaletlik qilishtur", dep qaraydighanliqini bildürdi.

Menbe: http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/urumqide-kun-yok-10052009200003.html/story_main?encoding=latin