Atmish Yilliq Tarix Heqqidiki Obzorlar

Muxbirimiz Weli

2009-10-02

Xitay kommunist partiyisi dölet qurghanliqining 60 yilliqini tebrikligende, amérikida xitay démokratchiliri xitay hökümitining 60 yildin buyanqi jinayetlirini pash qilidighan resim körgezmisi achti. Xitaydiki tonulghan erbablarmu 60 yilliq tarixqa baha bérip chetellerde obzorlar élan qildi.

Youtube.com Din élindi.


Süret, xitay qurghuchisi mawzédongning 1949‏ - Yili 10‏ - Ayning 1 - Künidiki dölet qurush murasimida 'jungxua xelq jumhuriyiti merkizi hökümiti bügün quruldi' dep jakarlighan körünüsh.


Béyjingda 60 yilliq chong tebrik dawamlishiwatqanda, xitaydiki tonulghan erbablar 60 yilliq tarixqa baha bérip chetellerde obzorlar élan qildi.


Mawzédong qatarliq kishiler erkinlik, démokratiye dégen shoargha tayinip hakimiyetni tartiwalghan idi
Xongkongda chiqidighan 'alma géziti' ning bayan qilishiche, 1950‏ - Yillirida mawzédongning katipi bolghan, 59‏ - Yili 'chong sekrep ilgirilesh' dégen heriketke qarshi pikirde bolghanliqi üchün 'partiyige qarshi guruhqa chétildi' dep jazalinip chégra rayongha sekkiz yilliq palanghan, qayturup kélingendin kéyin teshkilat ministirliqining muawin bashliqi bolghan, yéqinqi 30 yildin buyan dölette izchil halda siyasiy islahat élip bérishni teshebbus qilip kéliwatqan 92 yashliq li rüy ependi atmish yilliq tarix heqqide élan qilghan obzorida 'mawzédong qatarliq kishiler erkinlik, démokratiye dégen shoargha tayinip hakimiyetni tartiwalghan idi, hakimiyetni qolgha keltürüwalghandin kéyinla démokratiyini ret qilip, xitay xelqni cheksiz balasi apetke muptila qildi, dep körsetti we emdi hazirqi rehberler bu döletning menpeetini közde tutsa, zamangha layiq ish qilip démokratik nizam buyiche ish qilishi kérek, dep teshebbus qildi.


1949‏ - 9‏ - Ayning 29 ‏ - Küni memliketlik siyasiy kéngeshte qobul qilinghan 'birleshme xitabname' de, döletke kommunist partiye rehberlik qilidu, dégen madda yoq
Fransiye agéntliqining bayan qilishiche, 1980‏ - Yillardiki bash sékrétar jawziyangning katipi, mushu atmish yilda xelq menpeeti we döletning tereqqiyati üchün köp hesse qoshqan, hazir chong quruqluqta yüz bériwatqan weqelerge qattiq epsuslanghan bawtong ependi ' memliketlik siyasiy meslihet kéngishide 1949‏ - 9‏ - Ayning 29 ‏ - Küni qobul qilinghan 'birleshme xitabname' de, döletke kommunist partiye rehberlik qilidu, dégen madda yoq. Uningda hetta prolétariyat diktatorisi, sotsiyalizm, mawzidong idiyisi, dégen sözmu yoq idi. Bu xitabnamini mawzédong ijra qilmidi. 'Birleshme xitabname' de hökümetni omum saylam ötküzüp saylash, dégen madda bar, buni déng shawping 'tötte ching turush dégenni' otturigha qoyush arqiliq yoqqa chiqardi. Hazirqi rehberler hetta 89‏ - Yildiki qanliq basturushtin ibaret bir tarixiy mesilisini hel qilmay turup, yene 60 yilni chong tebriklep xataliqlargha hayajanliniwatidu' dep körsetti.


60 Yilliq chong tebrikning sheklide ‏héchqandaq 'junggoche' nerse yoq
Radiomizning atmish yilliq tarix dégen témidiki ziyaritini qobul qilghan 'xitay ishliri tor béti' ning bash muherriri wu fenning bayan qilishiche, xitay rehberliri özining qiliwatqanliqini 'junggoche' deydu, emma bu qétim xitayda ötküzülgen chong paratta zembirek, tanka, bashqurulidighan bombilarnila körsetkenliki xuddi rusiye qizil meydanda ötküzgen paratqa oxshaptu. Paratta xotun - Qizlarni körsetkenliki shimali koriyige oxshaptu. Démek, 60 yilliq chong tebrikning sheklide ‏héchqandaq 'junggoche' nerse yoq. Mezmuni jehettin éytqanda, zor chiqim bilen bundaq chong heshemet qilishning xelqqe héchqandaq paydisi yoq, bundaq heshemetchilik kimning éhtiyaji? shunisi éniqki, bu peqet kommunist partiyining éhtiyaji, uchuqini éytqanda, xu jintawning dölet ichidiki ziddiyetlerning nishanini burash éhtiyaji' dep körsetti.


Bundaq chong paratni gitlér deslepte taza tereqqiy qiliwatqanda körenglep, kéyin rawanliqqa yüzlengende jasaretlinish üchün ötküzgen
89‏ - Yilidiki tiyenenmén shirlirining aptori wéy jinshéng radiomiz arqiliq élan qilghan obzorida 'bundaq chong paratni gitlér ötküzgen, u deslepte taza tereqqiy qiliwatqanda körenglep ötküzgen, kéyin rawanliqqa yüzlengende jasaretlinish üchün ötküzgen. Xitay hakimiyet qurghanliqining 60 yilliqida ötküzülgen bu chong parat kéyinkisige oxshaydu. Bu xelqtin qorqup kétip qiliwatqan herbiy parat. Bu qétimqi chong paratta 'yashisun mawzédong idiyisi' dep shoar towlash arqiliq, hökümet özige 'yürekni küchlendürüsh okuli' séliwatidu. Emeliyette, ottuz nechche yildin buyanqi iqtisadiy tereqqiyatta, mawzédongning héchqandaq idiyiwi mülki yoq. Emdi xelq shu zulum dewrige qaytishni oylamdu? bu kimning éhtiyaji? bu hazir zawalliqqa yüzlengen kommunist hakimiyitining éhtiyaji. Xitay chong parat ötküzüwatqanda, men amérikida, xitayning 60 yildin buyanqi jinayetlirini pash qilidighan köchme körgezme achtim' dep bayan qildi.


Dölet qurulghandin kéyin namratlar tügeydu, dep qarayttuq, hazir 60 yil bolghanda qarisaq dölet bay, emma xelq yenila shundaq namrat
1949‏ - Yili dölet qurush murasimida muxbirliq qilghan, eyni waqittiki shinxua agéntliqining muawin bashliqi li pu ning bayan qilishiche, dölet qurulghandiki herbiy parat chong ötküzülmigen, u chaghda dölet namrat idi, dölet qurulghandin kéyin namratlar tügeydu, dep qarayttuq. Hazir 60 yil bolghanda qarisaq dölet bay, emma xelq yenila shundaq namrat, bundaq namratlarni körkem sheherlerde körgili bolmaydu, ular derdini éytqili sheherlerge kérelmeydu, uning üstige bu dölette hazir yuqumluq késel tarqiliwatidu, shundaq turuqluq yene shunche köp iqtisad serp qilip, shunche köp ademni nechche yil meshiq qildurup, bundaq chong heshemetchilik qilish xelqqe üstilep séliq salghanliq.


60 Yilliq chong tebriktin bu döletning bash kötürülüp chiqqanliqining belgisini körgili bolmaydu
Xongkongda chiqidighan dagongbaw gézitining bash muherriri lo fu xitayda dölet qurulghanliqini körgen erbab, uning bayan qilishiche, dölet qurulghanda men hayajanlanghan, eyni waqitta qurulghan hökümetni 'birleshme hökümet' dep élan qilghan idi, kéyin undaq bolmay chiqti. Bu qétim 60 yilni xatirilesh nahayiti chong boldi, emma bekla ghelite. Uningdin bu döletning bash kötürülüp chiqqanliqining belgisini körgili bolmaydu. Iqtisadiy jehettin kötürülgen bolushi, siyasiy jehette démokratiye we qanun buyiche idare qilinidighan bolushi, bu ikki jehettin teng - Barawer tereqqiy qilghan bolushi, héch bolmighanda saylam ötküzülidighan bolushi kérek idi. Emma buningdin eser yoq.

Menbe: http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/xitay-heqqide-obzorlar-10022009193028.html/story_main?encoding=latin