Muxbirimiz Shohret Hoshur
2009-10-02
Amérika dölet mejlisi 1 - Öktebir peyshenbe küni mexsus qarar maqullap, xitay hökümitini öktichi zat Liu Shaobo ni qoyup bérishke we démokratiye jehette algha qarap qedem bésishqa chaqirdi. Qarar dölet mejliside 410 awaz bilen maqulluqtin ötti.
www.house.gov Din élindi.
Amérika parlamént binasining sirtqi körünüshi.
Tünügün yene, amérika tashqi ishlar ministiri hilariy klinton, xitaygha dölet bayrimi munasiwiti bilen tebrik yollighan. Tebriknamide, xitayning yéqinqi 30 yildin béri iqtisadiy jehettin zor derijide tereqqiy qilghanliqi, milyonlighan kishilerning namratliqtin qutulghanliqi, buning tarixiy bir utuq ikenliki bayan qilinghan.
Amérika dölet mejlisi, xitay iqtisadiy jehettin tereqqiy qilghan bolsimu, bu tereqqiyattin az sandiki kishilerning behrimen boluwatqanliqini, xitaydiki iqtisadiy ilgirileshning xitayning insan heqliri weziyitige tesir körsitilmigenlikini, bezi sahelerde arqigha qarap chékinish boluwatqanliqini ilgiri sürmekte.
Tünügün jumhuriyetchi palata ezaliridin Christopher Smith, xitay hökümitining tibetler we uyghurlarni qanliq basturuwatqanliqini, xitay démokratchiliri we falungongchilarghimu zulum séliwatqanliqini shunga xitaydiki bayram keypiyatini saxta keypiyat dep qaraydighanliqini bildürdi.
Xitay tashqi ishlar bayanatchisi bayram harpisida, xitayning insan heqliri saheside közge körünerlik ilgiriligenlikini, xitayning hazirgha qeder insan heqliri sahesi boyiche 25 türlük xelqara kélishimge qol qoyghanliqini, 20 dölet bilen insan heqliri mesiliside söhbet élip bériwatqanliqini bildürgen.
Amérika dölet mejliside aldinqi küni échilghan ispat bérish yighinida, xitayning özi qol qoyghan xelqara kélishimlerge emel qilmaywatqanliqi otturigha qoyulghan. Bolupmu, xitayning jinayetchilerni emgek bilen özgertish qanuni tenqid qilinghan.
Yighinda otturigha qoyulushiche, amérikining béyjingdiki alaqidar organliri, bir qisim türmilerde tekshürüsh élip barghan we tekshürüsh netijisige asasen 13 délo turghuzup, xitay hökümitining bir terep qilishigha sunghan, emma mesile hazirghiche bir terep qilinmighan.
Awam palata tashqi ishlar komitétining bashliqi, Howard Berman xitayning insan heqliri témisidiki bayanat we ijrasining külkilik derijide bir - Birige zit ikenlikini bildürdi. U, öktichi zat lyu shawbuning qolgha élinishini buning bir ispati dep körsetti.
Öktichi zat lyu shyawbo, ötken yili, xitayda nizamname herikiti bashlighan."2008 Nizamnamisi" dep atalghan bu démokratik islahat telepnamisige, birqanche ming kishi imza qoyghan. Lyu shyawbo nizamnamini layihiligen we imza toplashqa yétekchilik qilghini üchün, bu yil 6 - Ayda qolgha élinghan.
Xitayning iqtisadiy tereqqiyati bilen insan heqliri weziyiti, nöwette xongkongdimu jiddiy talash - Tartish qilinmaqta. Xongkongning sabiq parlamént ezasi Si Tuhua bügün bu heqte mundaq dégen:" insanning éghizi yalghuz yéyish üchün yaritilghan emes, belki yene sözlesh üchün. Eger bir jemiyet kishiliri yéyish pursitige ige bolup, sözlesh pursitige érishelmise, bu jemiyetni qandaqmu tereqqiy qildi dégini bolsun?"
Menbe: http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/amerika-xitay-qarari-10022009193033.html/story_main?encoding=latin
Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.
