Sherqiy Türkistan Muhim Emesmu?
Muxbirimiz Erkin Tarim
2009-02-16

Israiliye ghazze rayonigha hujum bashlatqandin béri, pelestin mesilisi türkiyining kün tertipidiki birinchi mesilige aylandi.



Türkiye bash ministiri rejep tayip erdoghan shwétsariyining dawosta échiliwatqan dunya iqtisad yighinida, israiliye dölet reisi pereske achchiqlinip sözlewatqan körünüsh.


Türkiye bash ministiri rejep tayyip erdoghanning dawosta échilghan dunya iqtisadiy munbiri yighinida israiliye dölet bashliqi shimon pereske bildürgen naraziliqi, türk xelqining kallisida xitaylarning sherqiy türkistanliqlargha qiliwatqini israiliiening pelestinliklerge qiliwatqinidin qélishmaydu, türk rehberliri pelestinliklerge bunchiliwala ige chiqiwatiduyu, musulman sherqiy türkistan xelqighe néme üchün ige chiqmaydu? dégen soalni peyda qildi.

Ötken hepte türkiyidiki anayurt gézitide obzorchi orxan erdil yazghan sherqiy türkistan muhim emesmu? mawzuluq maqale élan qilindi.

Orxan erdil ependi maqaliside türkiye bash ministiri rejep tayyip erdoghanning pelestin mesilisige bergen ehmiyitige qarshi emeslikini, emma irqiy qirghinchiliqqa uchrawatqan sherqiy türkistan xelqighe türk rehberlirining ige chiqmaywatqanliqigha naraziliq bildüridighanliqini yazghan. U maqaliside pelestin mesilisi bilen sherqiy türkistan mesilisini sélishturush arqiliq. Uyghurlar duchar boluwatqan bésimning pelestin xelqi duchar boliwatqan bésimdin qélishmaydighanliqini otturigha qoyghan.

Orxan erdil ependi obzorini mundaq bashlaydu:

Türkiye jamaetchiliki arisida bash ministir rejep tayyip erdoghanning dawostiki yighinda israiliye dölet bashliqi shimon pereske qilghan sözi heqqidiki munaziriler dawam qilmaqta.

Awam xelq bash ministir rejep tayyip erdoghanning némige unchiliwala réaksiye bildürgenlikini éniq bilmeydu. Peqetla bashministirimizning shimon pereske körsetken réaksiyisi heqqide munazire élip barmaqta.

Eslide bu adalet we tereqqiyat partiyisining xamasqa bolghan köz qarishining éniq ipadisidur. Chünki bashministir rejep tayyip erdoghan burunmu köp qétim pelestin xelqidin bekrek xamasni yaqlighan idi. Bolupmu u israiliye bilen gherb döletlirini xamasni resmi tonushqa chaqirghan idi. Toghra yaki xata, xamas israiliyige qarshi mujadle élip bériwatidu. Saylamda xelqning köpining rayini alghan bolsimu, bezi döletler xamasni téxighiche térrorist dep kelmekte. Biz bu heqte munazire élip barmaqchi emesmiz. Munazire qilishningmu hajiti yoq, chünki xamasni asas qilghan pelestin mesilisi alla burun türkiyining kün tertipige kirdi.

Hazir dunyawi iqtisadiy krizis bar, ishsizliq bar, yéqinda omumiy saylam bar, bularning hich birsi pelestin mesilisidek muhim emes. Buninggha asasiy jehettin naraziliqimiz yoq. Sherqiy türkistanda boluwatqanlar türk rehberliri, türk jamaetchiliki üchün pelestin mesilisichilik muhim emesmu? eslide naraziliqimiz buninggha. Bundaq désem israiliyining pelestinlikke qiliwatqan zulmigha sel qaraydiken dep qalmanglar.

Xitaylarning sherqiy türkistanliqlargha qiliwatqan zulumi israiliyining pelestinliklerge qiliwatqan zulmidin qélishmaydu
Orxan erdil ependi maqaliside xitaylarning sherqiy türkistanliqlargha qiliwatqan zulumining israiliyining pelestinliklerge qiliwatqan zulmidin qélishmaydighanliqini anglitip mundaq dep yazghan:

Xitaylarning sherqiy türkistanliqlargha qiliwatqan zulumi israiliyining pelestinliklerge qiliwatqan zulmidin qélishmaydu. Hetta uyghurlar uchrawatqan zulumni pelestinlikler uchrawatqan zulumdinmu éghir déyishke bolidu. Sherqiy türkistanliqlar uzun yillardin béri özliri duchar boliwatqan irqi qirghinchiliqni dunyagha anglitishqa, bezi döletlerning diqqet étibarini bu mesilige tartishqa tirishmaqta. Emma bularning peryadigha qulaq salidighanlar yoq. Sherqiy türkistanliqlarning heqqani dawasini qollap quwwetleydighanlar yoq, dawostikige oxshash xelqaraliq yighinlarda sherqiy türkistan mesilisi heqqide yighin achidighanlar we yighin échishni telep qilidighanlarmu yoq.

Yéqinqi yillarda xitay zulmidin qéchip dunyaning her qaysi döletliride yashawatqan bezi sherqiy türkistanliq musapirlar xitaygha qayturup bérildi. Bularning aqiwitining néme bolghanliqini bilishni xalamsiz? bularning köpi uzun waqit ten jazasigha uchrighandin kéyin xitaylar teripidin étip öltürüldi.

Sherqiy türkistanliqlarning türkiye bash ministirige qilghan chaqiriqi
Jurnalist obzorchi orxan erdil ependi maqaliside ghulja weqesi munasiwiti bilen istanbuldiki xitay konsolxanisining aldida ötküzülgen namayishta sherqiy türkistanliqlarning türkiye bash ministirige qilghan chaqiriqi üstide tehlil yürgüzüp mundaq dep yazidu:

Hürriyet gézitide élan qilinghan bir xewerde yézilishiche, 12 yil burun sherqiy türkistanning ghulja shehride meydangha kelgen bir weqeni xatirilesh we xitaylarning sherqiy türkistanliqlargha qiliwatqan zulmigha naraziliq bildürüsh üchün xitayning istanbulda turushluq konsolxanisining aldida namayish qilghan sherqiy türkistanliqlar türkiye bash ministiri rejep tayyip erdoghanni sherqiy türkistan mesilisige ige chiqishqa chaqirghan. Bu namayishchilar israiliyining pelestinliklerge qiliwatqan zulmigha qarshi ochuq pozitsiye bildürgen bash ministir rejep tayyip erdoghan we bashqa herqaysi siyasi partiye rehberlirini, türk we islam dunyasini xitay hökümitining sherqiy türkistanliqlargha qarshi élip bériwatqan irqiy qirghinchiliq we assimilyatsiye siyasitige qarshi éniq pozitsiye bildürüshke, musulman sherqiy türkistan xelqighe ige qilishqa chaqirghan.

Qéni saqlap köreyli türklerning qedimiy yurtliridin biri bolghan sherqiy türkistandiki irqiy qirghinchiliqqa qarshi turushqa qilinghan bu chaqiriq türk rehberlirining we türk jamaetchilikining diqqet étibarini qozghiyalarmu?

Menbe:http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/turkiye-sherqi-turkistan-02172009040339.html/story_main?encoding=latin