Qeshqer Konasheher Rayonini Qoghdap Qalayli!
Obzorchimiz Sidiq Haji Rozi
2009-02-03

Qeshqer xelqi yaki pütün uyghuristan xelqi weten ichige, weten sirtigha we pütün dunyagha chaqiriq chiqardi. Bir weten, bir milletning ghururi, bir sheher qeshqer - Konasheher yoquliwatidu yaki yoqulush tehditige duch kéliwatidu.


Yazghuchilar we xelq birlikte shundaq yazdi we shundaq chaqiriq qildi " qeshqer konasheher rayoni hazirqi qeshqer shehirining merkizi qismi bolup, bu jay uzaq yilliq tarixqa, shanliq medeniyetke ige qehriman makan. Tarix we riwayetlerge asaslanghanda, qeshqer 4 ming yilliq tarixqa ige...", " qeshqer konasheher islam maaripi, medeniyiti üchün köp kuch chiqarghan abduqadir damollam, qutluq shewqi, ependi mexsum, abduqadir qazi kalan, mollaxun qazi kalan, molla islam damollam, sheyx hezritim, obulqasim qazi kalan, ziyawudun mexsum, hamit damollam, memtimin hezritim qatarliq uyghur ziyaliyliri, meshhur maaripchilar yashap ötken sheher. "Uyghur jemiyitide kapitalizmning bixliri bolup yétishken" ömer bay, bahawidin bay, hékim hajim, ittipaq imin hajim, hesenjan hajim, qadir beg hajim, metniyaz mexsum, ibrahim lozung, toxti molla hajim, téliwaldi mollam, qadir sheytan, abduraxman ücheychi we uyghurning meshhur zatliridin abdukerimixan mexsum, hüseyin bay, yaqup haji... Qatarliqlarning olturup - Qopqan öy - Zéminliri konasheher rayonigha jaylashqan. Bu zéminlarning hemmisi asare - Etiqe ornida qoghdilishqa tigishlik." Murajiet namida yene :"qeshqer konasheher rayonini özgertish bahanisida bu asare ‏ - Etiqiler buziwétilse, pütün uyghur medeniyiti weyran qilinghangha barawer bolup, uyghurlarning héssiyatigha éghir zerbe bolidu" déyildi.

Qeshqer shehiri bir medeniyetning qorghini, bir xil medeniyetning bashlinish, tarilish, tereqqi qilish we yene saqlinish menbei. Qeshqer shehiri u adettiki sheher menisidiki sheherla emes. Bir xil medeniyet rohining yaki bir xil milli rohning, gégilning tili bilen éytqanda " tinim tapmay,tiriship - Tirmiship turghuchi" we hayatliqning meqsetlirige qan we köz yash bilen izdengüchi milli rohqa menbee bolghan qeshqer, bu sheherni özgertish sheherni maddi shekil süpitide yoq qiliwétishla emes, belki milliy angning mewjut bolup turush xasliqini özgertish we yoqitish dégenliktur.

Qeshqer bir medeniyetning bashlinish menbei, belki yuqiri derijilik bir xil medeniyetning bashlinish menbesidur. Yuqiri derijilik medeniyet yekke we büyük angliqliqning mewjutliqidur. Örp - Adetler, diniy étiqad, epsane ‏ - Riwayetler, téxnika ‏,senet hemmisi shu medeniyetke mensup bolupla qalmay, belki shu medeniyetke tayinip turghan milletmu shu medeniyetke taliqtur.

Bügünki qeshqer, bügünki uyghur medeniyiti, bügünki uyghur xelqi qan bilen göshtek bir gewdileshken alahide mewjutluqtur. Bügün bu sheherni kim chaqmaqchi? kim özgertmekchi boluwatidu? bügün bu sheherni kim yoqatmaqchi boluwatidu? elwette xitay mustemlikichiliri yoqatmaqchi boluwatidu.

Uyghurning bir qanchilighan siyasiy aktipliri qeshqer shehirini qoghdap qélish toghrisida mundaq pikirge kélishti. Etrapliq matériyal retlep chiqip, uni yawropa parlaméntigha, birleshken döletler teshkilatining maarip - Pen - Medeniyet komitétigha yollash, amérika kongirisige yollash arqiliq gherb dunyasining köngül bölüshini qolgha keltürüp uyghur medeniyitini qoghdash herikitini otturigha chiqirish kérek.

Uyghuristan, gomindang xitayliridin qutulup, kommunist xitaylargha mustemlike bolup qalghan kündin bashlap, yuqirida tilgha élinghan maaripchi, wetenperwer ziyaliylirimizgha mazar - Tekche, mazar - Gümbez qaturalmiduq, uyghur jemiyitini kapitalistik jemiyet munasiwetliri jemiyitige élip kirmekchi bolghan bay - Mötiwerlirimizge abide tikliyelmiduq.

Bu zatlirimiz yatqan qebriler, bu zatlirimiz olturup qopqan jayi - Mubarekler emdi hazir chéqilish, özgertish tehditige duch keldi. Uyghur xelqi ittipaqliship medeniyitimizni, qeshqer shehirini qoghdayli déyishiwatqan mushundaq peytte, xitay köchmenliri hakimiyiti qandaq pozitsiye qollinishi mumkin ?!

Menbe:http://www.rfa.org/uyghur/obzor/obzor-sidik-02042009081027.html?encoding=latin