Xitay Dairiliri Uyghur Ösmürlerning Dessilish Weqesini Kichiklitishke Urunmaqta
Muxbirimiz Gülchéhre
2010-11-30

Oqughuchilarning dessilip yarilinish weqesidin kéyin, xitay dairiliri weqege dair uchurlarni barliq amal bilen kontrol qilip we weqeni kichiklitip körsitip, mezkur weqening ghulghula qozghishining aldini almaqta


- Noyabir aqsu sheherlik 5 - Bashlanghuch mektepte yüz bergen, oqughuchilarning dessilip yarilinish weqesidin kéyin, xitay dairiliri weqege dair uchurlarni barliq amal bilen kontrol qilip, mezkur weqening ghulghula qozghishining aldini élishta qattiq tedbirlerni qollanmaqta. Shundaqla cheklik dairide axbarat élan qilish bilenla cheklinip weqeni kichiklitip körsitishke urunmaqta. Halbuki xitay dairilirining mezkur weqedin kéyinki jiddiychilikliri, weqening xitay dairiliri körsetkendek addiy emeslikini ashkarilap turmaqta. Bu heqte muxbirimiz gülchéhrening aqsudiki munasiwetlik dairilerdin igiligen yéngi melumatliri diqqitinglarda bolsun.


Ziyaret cheklendi


Aqsu sheherlik - 5 Bashlanghuch mektepte dessilish weqesi yüz bergenliki heqqidiki tunji xewer shinxua axbaratida tarqitilghan idi, uningda 100ge yéqin oqughuchining yarilanghanliqi xewer qilinghan. Epsus bu xewer tarqitilip bir nechche saettin kéyinla tordin öchürüldi we xitay dairilirining dessilish weqesi heqqide qaytidin bir tutash tarqatqan xewerliri metbuatta asasliq orunni igilidi.


Hökümetning bir tutash tarqatqan xewerliride yarilinip doxturxanilargha apirilghan oqughuchilar 41neper, arisida 6 sining yarilinishi éghirraq, qalghan 34 nepirining bir qeder yénik, 9 yashliq bir qizning hayati xewp astida, jiddiy qutquziliwatidu dep körsitildi.


Xitay dairilirining mezkur dessilish weqesi heqqide élan qilghan axbaratlirida weqening qandaq yüz bergenliki, qanchilik oqughuchining yarilanghanliqi hetta yarilanghanlarning hemmisining uyghur baliliri ikenlikliri yoshurup qilinghan. Bizning mezkur weqe hemde weqede yarilanghan oqughuchilarning ehwalini igilesh üchün aqsugha qilghan téléfon ziyaretlirimizmu qatmu qat tosqunluqqa uchridi.


Weqe yüz bergendin kéyin yarilanghan balilar aqsu sheherlik 1- Doxturxanigha élip bérilghan. Biz doxturxanining bir qanche bölümige téléfon échip, dessilish weqeside yarilanghan balilarning ehwalini igileshke tirishtuq, téléfon qobul qilghan doxturxana xadimliri hemmisi "yuqiridin" bu weqe toghrisida muxbirlarning ziyaritini qobul qilmasliq uqturushi chüshkenlikini bildürdi.


Biz weqening tepsilati heqqide yenimu toluq melumat élish üchün aqsu wilayetlik maarip idarisining mezkur weqeni bir terep qilishqa mesul ishxanisi bilen alaqilashtuq.
Ishxana mudirining jawabliri dessilish weqesi yüz bergen mektepning uyghur bashlanghuch mekteplikini yarilanghanlarning hemmisining uyghur oqughuchilar ikenlikini delillidi. U yene bizning mezkur weqe heqqide aqsu wilayetlik hökümetning élan qilghan axbaratini asas qilishimizni bashqa soallargha jawab bérelmeydighanliqini bildürdi.


Pat- Paraqchiliq?


Xitayning axbaratlirida weqege oqughuchilarning pat -Paraqchiliqdin kélip chiqqan yaki qistangchiliqtin kélip chiqqan dessilish weqesi dep tebir bérilip kelgen idi.
Emma aqsu 5 - Bashlanghuch mekteptin ismini ashkarilashni we awazini anglitishtin éhtiyat qilghan bir uyghur oqutquchi weqening pelempeyning rishatkisining ajrap kétishidin kélip chiqqanliqini bildürdi. Uning chüshendürüshiche bu mektep 1965 - Yili qurulghan uyghur bashlanghuch mektipi bolup, 32 sinipta jemiy 1892 neper uyghur oqughuchi oquydiken. Bir yüz 20 din artuq uyghur oqutquchi xizmetchiler bar iken.


Dessilish weqesi, oqughuchilar ikkinchi saettin kéyinki gimnastikigha chiqish waqtida yeni shu jay waqti chüshtin burun 10 da yüz bergen bolup, teneppus qoyup bérilishi bilen besh qewetlik oqutush binasidiki sinip -Siniplardin yügürüp chiqqan oqughuchilar pelempeydin chüshüwatqanda, ikkinchi qewet pelempeyining tutquchi ajrap, bir qanche sékunt arliqidila yüzdin artuq oqughuchilar arqa -Arqidin bir birining üstige yiqilip, pat- Paraqchiliqta astida qalghan oqughuchilar intayin xeterlik ehwalda qalghan. Bésilip ketken we dessilip ketken oqughuchilarning köp qismining bash we qorsaq qismi, bezilirining söngeklirini oxshimighan derijide yarilanghan. Weqe yüz bergende oqughuchilarning échinishliq chiqirighan awazliri we yigha awazliri mektepni bir qaplighan. Qattiq chöchüp, qorqup ketken bezi kichik oqughuchilar ishtanlirigha siyipmuwetken.


Bu oqutquchi zadi qanchilik oqughuchining yarilanghanliqini özimu éniq éytip bérelmidi, peqet ilgiri axir 120 din artuq balining doxturxanilargha élip kétilgenlikini dédi we yene metbuatlarda jiddiy qutquziliwatidu dégen oqughuchining 9 yashliq medine isimlik oqughuchi ikenlikini, uning bash qismi we kökrek qismining éghir zexmilengenlikini buningdin artuq uchur bilen teminliyelmeydighanliqini bildürdi.


Ibret


Biz 5 - Bashlanghuch mekteptiki dessilish weqesining sewebi heqqide yenimu éniq uchur élish meqsitide aqsu sheherlik jamaet xewpsizlik idarisigha téléfon qilduq, emma xitay saqchi bizni bu heqte ziyaret qilmasliqqa agahlandurup " aqsuda héchqandaq chong bir ish yüz bergini yoq, bularni soraydighangha kim sen? dep sorap qopalliq ishletti.


Gerche xitay dairiliri mushundaq erkin axbarat orunlirining bu weqe heqqide ziyaret élip bérishini qattiq cheklewatqan bolsimu, yene bir tereptin weqege qarita adettin tashqiri sezgürlük we jiddiylik ipadilimekte.


Tengritagh torining aqsudiki mezkur dessilish weqesige dair tarqitiwatqan xewerliridin ashkarlinishiche, 29 - Noyabir weqe yüz bergen küni özidila, aptonom rayonluq partkom we hökümette jiddiy yighin chaqirilip, aptonom rayon reisi nur bekri we partkom sékrétari jang chünshenlerning mexsus orunlashturushi bilen aqsugha weqeni tekshürüshke we yaridar balilarni dawalashqa ayrim ayrim ikki guruppa xadim ewetilgen.


Aqsu dairiliri bolsa weqe yüz bergen küni chüshtin kéyin 4 de munasiwetlik orunlargha weqe heqqide metbuat orunlirining ziyaritini ruxsetsiz qobul qilmasliq uqturushi chüshürgen we her bir yarilanghan oqughuchining ailisige bir oqutquchi we bir kadirni ewetip keypiyatini turaqlashturush üchün xizmet ishleshke bashlighan.


30 - Noyabir uyghur aptonom rayonluq hökümet we maarip nazariti jiddiy yighin chaqirip pütün aptonom rayon tewesidiki ottura we bashlanghuch mekteplerning bixeterlik bashqurushini tekshürüp chiqish heqqide xizmet orunlashturghan. Hemde bu heqte barliq mekteplerge uqturush tarqitilghan.

Mezkur oqturushta aqsu 5 - Bashlanghuch mektepte pat- Paraqchiliqtin kélip chiqqan dessilish weqesidin ibaret échinishliq weqedin intayin chong ibret élish kérek, bu weqe aptonom rayonimizdiki mekteplerning bixeterlikide éghir mesililerning barliqini körsitip béridighanliqini körsetti. Bu xil échinishliq weqelerning qayta yüz bérishning aldini élish, bixeterlikke munasiwetlik eng kichik we eng ajiz nuqtilarnimu bosh qoyuwetmey tüzitish élip bérish kérek" dep tekitlengen.


Xitay dairiliri bügünge qeder tarqatqan uchurlirida weqe sewebining yenimu inchike tekshürüliwatqanliqini ilgiri sürmekte.


http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/dessilish-weqesi%20-11302010183957.html/story_main?encoding=latin