Uyghurlar Insanperwer Bolush Üchün Turmush Aditidin, Diniy Köz Qarishidin Waz Kéchishi Kérekmu?

Muxbirimiz Irade
2010-12-24

Yéqinda tengritagh torida "shinjangda insanperwerlik rohini yétildürüp, insanperwer bir shinjang berpa qilayli" mawzuluq bir parche obzor élan qilinghan bolup, obzorda uyghur rayonida insanperwer bir jemiyet berpa qilishning uyghur rayonida halqima tereqqiyatni berpa qilishning muhim shertlirining biri ikenliki yézilghan.

Obzorda uyghur rayonida insanperwerlik rohi berpa qilishning bir qanche xil shertliri otturigha qoyulghan bolup, oxshimighan milletlerning özining turmush alahidiliki, diniy qarishi qatarliqlarni tüzitishi we uningdin waz kéchishi buning shertlirining biri déyilgen. Chetellerdiki uyghur ziyaliyliri we paaliyetchiliri bolsa insanperwer jemiyet berpa qilishning shertlirige qarita oxshimighan köz qarashlarni ipade qildi.

Yéqinda uyghur aptonom rayonning reisi jang chünshyen uyghur aptonom rayonluq partkomning kéngeytilgen yighinida qilghan sözide uyghur rayonida yétildürüshke tégishlik bolghan roh heqqide qilghan sözide " idiyide azad bolush, keng qorsaq we minnetdar bolush, bir niyet bir meqsette güzel shinjang rohini yétildürüsh kérek" dégen. Yeni jang chünshyen sözide keng qorsaq we minnetdar bolushning rayonning iqtisadiy tereqqiyatini ilgiri sürüshte muhimliqini tekitligen.

Xitay dairiliri hazir uyghur rayonida idiyide azad bolush, keng qorsaq bolush, insanperwer bir jemiyet berpa qilish dégenge oxshash shoarlarni qattiq teshwiqat qiliwatqanliqi melum bolmaqta. Bu heqte tengritagh torida bir parche obzor élan qilinghan bolup, uningda qandaq qilghanda uyghur rayonida insanperwerlik rohi berpa qilghili bolidu, dégen mesile heqqide bezi pikirler otturigha qoyulghan. Obzorda bir jemiyette insanperwer lik rohini berpa qilishning töwendiki maddilarda öz ipadisini tapidighanliqi, yeni dölet we jemiyet tüzümlirige hörmet qilishta, tereqqiyatta, axirida bolsa oxshimighan turmush aditi, tar millet qarishi, diniy qarash, féodal xurapatliq idiyisini tüzitish we uningdin waz kéchishte ipadisini tapidighanliqi bayan qilinghan.

Undaqta, heqiqeten déyilgendek saghlam jemiyet berpa qilish yuqiridiki shertlerdin ibaretmu? biz uyghur jemiyitide insanperwerlik rohini berpa qilip, saghlam bir jemiyet yaritishning shertliri toghriisda aldi bilen türkiyidiki diniy penler doktori atawullah shahyar ependining köz qarishini alduq. Atawullah shahyar ependi sözide bir jemiyette insanperwerlik rohini yétildürüshte aldi bilen dinning intayin muhim rol oynaydighanliqini, saghlam jemiyet berpa qilishta din we exlaq éngining insanlarning öz - Ara munasiwetliri we uning dölet bilen bolghan munasiwetlirini yürgüzüshide muhim ehmiyetke ige ikenlikini éytti. U sözide yene, uyghur rayonida yuqirida éytilghandek jemiyet berpa qilishta iqtisadiy tereqqiyatning muhimliqigha qoshulsimu, emma aldi bilen yenila xitay hökümitining bashqa milletlerge hörmet qilishida öz ipadisini tapidighanliqini bildürdi.

Biz yene bu heqtiki köz qarashlirini élish üchün türkiyide turushluq uyghur paaliyetchi we jamaet erbabliridin abdukérim ependi bilen söhbet élip barduq. Abdukérim ependi sözide bir saghlam jemiyet berpa qilishta, bir jemiyette insanperwerlik rohini yétildürüshte shu jemiyetni teshkilligüchi bolghan hökümetning qanuniy bolushining aldinqi shert ikenlikini éytti.

U yene iqtisadiy tereqqiyat üstide toxtilip, xitay hökümiti otturigha qoyuwatqan iqtisadiy tereqqiyat bilen uyghurlarning neziridiki iqtisadiy tereqqiyatning mahiyitining perqliq ikenlikini éytti.

Abdukérim ependi sözining dawamida yene, "oxshimighan milletler oxshimighan turmush alahidiliki, diniy qarishi qatarliqlardin waz kéchishi kérek" dégen sözge qarita öz köz qarishini ipadilidi.

http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/insanperwer-uyghur-12242010153521.html/story_main?encoding=latin