Asangi Qolgha Élinghandin Kéyinmu, Uning Tor Bétide Sir Ashkarilash Toxtap Qalmidi

Muxbirimiz Weli
2010-12-07

Amérikining diplomatiye sahesidiki 250 ming parche mexpiy höjjitini ashkariliwetken awstraliyilik zhurnalist, neshriyatchi juliyan assangi bügün londonda qolgha élindi. Emma asangi qurghan tor bétide sir ashkarilash yenila dawamlashmaqta. Töwende muxbirimiz weli bu heqtiki yéngi uchurlarni tonushturid


AFP

Wikiliksning qurghuchisi juliyan assangining 2010 – yili 7 – dékabir küni londonda qolgha élinip, belgisiz saqchi mashinisigha ittirip kétiliwatqan körünüsh.

B b s ning bayan qilishiche, bügün london saqchi dairiliri amérikining diplomatiye sahesidiki 250 ming parche mexpiy höjjetni türkümlep ashkarilashqa bashlighan awstraliyilik zhurnalist, neshriyatchi juliyan assangini, shwétsiyining tutush buyruqigha asasen londonda qolgha aldi. Shwétsiyining tutush buyruqi ikki xanimning bu yil 8‏- Ayda asangi üstide yollighan shikayetnamisigha asasen chiqirilghan. Juliyan asangi shwétsiyining tutush buyruqida basqunchiliq we jinsi parakendichilik sélish jinayiti ötküzgen dep eyiblengen.

Sotchi assangini dawamliq tutup turush buyruqi chiqarghan

Xewerde éytilishiche, xelqarada keng qolliniliwatqan 'wiki énsiklopédiyisining terkibige kirgüzüp 'wikiliks' yeni sir ashkarilash dep nam qoyup qurulghan bir intérnét tor bétini qurghan juliyan assangi, bügün londondiki bir sot mehkimiside sotlanghanda eyibleshni ret qilghan. Sotchi assangini dawamliq tutup turup, delillerni éniqlash heqqide buyruq chüshürgen.

Xitay asangining tor bétini boghup tashlimaqchi

Amérikining shimaliy karolina shtatida turushluq musteqil mulahizichi ju shöyuenning tor gézitide bayan qilinishiche, xitay hökümiti chetellerdiki agéntlirigha, asangi ashkarilighan sirlarning ichidiki xitaygha ait 16 uchurni retligüzüp chiqqan.

Asangining ashkarilishiche, xitayning yuqiri derijilik emeldarliri shwétsariye bankisida achqan hésab 5 ming. Uning üchtin 2 qismi xitay merkizi komitét emeldarlirining. Ularning xotun -Baliliriningmu ayrim- Achqan hésabliri bar. Yene 250 emeldar hésab achqanda ismini yoshurghan.

Asangining ashkarilishiche, xitay emeldarliri adette xiyanet qilghan pullirini xongkong arqiliq yuyidu. Xitaydiki eng chong emeldarlarning hemmisining xongkong bankichiliri ichide shériki bar, jang zémin bilen tang yingnyen, zéng chingxung bilen zéng yingchuen, wén jyabaw bilen li jyachéng, shi jinping bilen xo yindung shérik. Xitayning bulardin kéchik emeldarliri we ularning xotun-Baliliri xiyanet qilghan, para alghan pullirini, xongkongda zibuzinnet dokini achqan lyu famililik xanim arqiliq yuyup, awstraliye qatarliq döletlerge yötkeydu.

Asangining ashkarilishiche, xitayning muawin derijilik emeldarliri bolsa xitay merkizi komitétining cheteller bilen alaqilishish organliri, birliksep tarmaqliri shwétsariye bankisida achqan hésablar arqiliq chetellerde pul yuyidu.

Asangining ashkarilishiche, ju yüngkangning kanadada 20 milyon amérika dolliri meblighi bar. Bu mebleghni xitay kommunist partiyisining we xitay yashlar ittipaqining kanada mektepliridiki shöbiliri arqiliq yürüshtüridu.

Asangining ashkarilishiche, hkfb bankisining xongkongdiki, awstraliyidiki xitayche xüyféng dep atilidighan shöbilerdiki hésabatlardin melum bolushiche, chén shuybyen teywenning yadro qorallirini hazirqi teywen hökümitige ötküzüp bermigen.

Asangining ashkarilishiche, shimaliy koriyining özining yadro qoralliri yoq, u dölettiki yadro qorallarni xitay orunlashturghan, xitay gerche alte terep söhbitide, söhbetla qilip, qarar élishqa qarshi turup keldi, shimaliy koriyini urushqa ittirip qoyup özi tamasha körmekchi boldi.

Asangining ashkarilishiche, nyuyorkta xitay amérikidin sétiwalghan zayomning paydisi biwasite kirim bolup turidighan bir nechche yüz banka hésabati bar, buning ichide xitayning muawin bash ministiri wang chisen bilen xitay bankisining bashliqi ju shawchuenlerning xotun -Baliliri achqan hésabatlar bar.

Ju shöyuen ependining bayan qilishiche, xitay hazir, yillardin buyan dunyadin yoshurup kéliwatqan mexpiyetlikining üzül-Késil ashkarilinishidin saqlinish üchün, küch toplap asangining sir ashkarilash tor bétini pütünley boghup tashlimaqchi boluwatidu.

Asangi ashkarilighan xitay -Uyghur munasiwitige dair mexpiy doklatlar

Asangi yene amérikining xitayda turushluq bash elchixanisi yollighan xitay -Uyghur munasiwitige dair mexpiy melumatlarnimu ashkarilighan. Engliyide chiqidighan 'muhapizetchi' gézitining bayan qilishiche, 2008‏- Yili amérikining xitayda turushluq bash elchixanisi xitaydin alghan melumatlar asasida yollighan mexpiy doklatida 'béyjingda ötküzülidighan olimpik musabiqisi jeryanida, el-Qaidichiler amérika prézidénti bushqa we engliye rehberliridin brawn we milibandlargha tehdit salidiken؛ albaniye axbarat tarmaqlirining bildürüshiche, uyghurlar qeshqerde xitay saqchilirigha hujum qilidiken؛ xitay hökümiti sherqiy türkistanchilargha we tibetchilerge zerbe béridiken' dep bayan qilinghan.

Asangi qolgha élinghandin kéyinmu sir ashkarilash toxtap qalmidi

Amérika awazining bayan qilishiche, asangi bügün londonda qolgha élinghandin kéyinmu, asangi qurghan intérnét tor bétide sir ashkarilash toxtap qalmidi. Belki bu tor bet 'bügün kéchide yene téximu köp mexpiy höjjetning siri ashkarilinidu' dep aldin élan chiqardi. Buningdin burun, asangining sir ashkarilash tor bétide élan qilinghan uchurlarni engliyining 'muhapizetchi' géziti', amérikining 'nyu-York taymis géziti', gérmaniyining 'eynek géziti', ispaniyining 'dölet géziti' qatarliq besh chong gézit köchürüp bésiwergen idi.

http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/hojjet-ashkarilandi-12072010171852.html/story_main?encoding=latin