Muxbirimiz Irade
2010-12-10
Bügün 10- Dékabir küni dunya kishilik hoquq küni we shundaqla lyu shawbogha nobél mukapati tarqitish murasimi munasiwiti bilen amérikining paytexti washingtonda bir paaliyet ötküzüldi. Paaliyetni kommunizmning ziyankeshlikige uchrighuchilarni xatirilesh fondi jemiyiti bilen puqralar küchi teshkilati birlikte uyushturghan bolup, paaliyetke dunya uyghur qurultiyimu teklip bilen qatnashqan.
RFA
Dunya kishilik hoquq küni kommunizmning ziyankeshlikige uchrighanlarni xatirilesh heykili astida xatirilendi
Hörmetlik radio anglighuchilar, bügün 10- Dékabir dunya kishilik hoquq küni. Birleshken döletler teshkilati 1948- Yili 12- Ayning 10- Küni " dunya kishilik hoquq xitabnamisi " ni élan qilghan bolup, mushu kün her yili kishilik hoquq küni dep belgilinip xatirilinip kelmekte.
Bügün hem nobél tinchliq mukapatigha érishken xitay yazghuchi lyu shawbogha mukapat tarqitish murasimi échilidighan kün bolup, bu munasiwet bilen bu künning ehmiyiti téximu yuqiri boldi. Bügün merkizi amérikidiki kommunizmning ziyankeshlikige uchrighuchilarni xatirilesh fondi jemiyiti bilen puqralar küchi teshkilati birlikte paaliyet uyushturup, kishilik hoquq künini xatirilidi. Paaliyetke amérika dölet mejlisining ezaliri we herqaysi kishilik hoquq organlirining reis we wekilliridin bolup nurghun kishiler qatnashti. Paaliyetke qatnashqan axbarat organlirining alahide jiqliqimu diqqet tartti.
Bu paaliyet paytext washingtondiki kommunizmning ziyankeshlikige uchrighuchilarni xatirilesh üchün 2007 - Yili bina qilinghan heykel tiklengen meydanda élip bérildi. Paaliyetke kommunizmning ziyankeshlikige uchrighuchilarni xatirilesh fondi jemiyitining reisi li édward, hayatliqida uyghurlarning mesilisige yéqindin köngül bölüp kelgen sabiq dölet mejlisi ezasi tom lentos ependining ayali anétti lentos xanim, dölet mejlisi ezasi dénnis kusnik we saddus makkottér we dunya uyghur qurultiyining muawin reisi ömer qanat ependiler qatnashti we söz qildi. Paaliyetke nyuyorkta turushluq xitay démokrat partiyisining reisi we ezaliridin bolup, nurghun kishi ishtirak qildi.
Amérika dölet mejlisining sabiq ezasi, hayat mezgilide uyghurlarning kishilik hoquq weziyitige alahide köngül bölüp kelgen tom lentos ependining ayali anétti lentos xanim qilghan sözide nobél tinchliq mukapatini tapshurup élishqa hökümet teripidin ruxset qilmasliqtek weqening 1936- Yili natsést hakimiyiti mezgilide gérmaniyide yüz bergenlikini eslitip ötüp, dunyaning xitaygha oxshash iqtisadiy jehettin küchlük bolghan bir kommunist hakimiyitige yéngilip qalmasliqi kéreklikini tekitlep, dunya jamaetchilikini xitay hakimiyitining xitay xelqi we shundaqla uyghur, tibet xelqlirining üstidin yürgüzüwatqan insan heqliri depsendichiliki, pikir we chüshenche erkinliki depsendichilikige qarap turmasliqqa chaqirdi.
Paaliyette söz qilghan bashqa wekillermu öz sözliride xitay kommunist hakimiyitining kishilerning erkin sözlesh, özini ipadilesh erkinlikini boghuwatqanliqini, lyu shawbogha oxshash nurghun kishilerning insanlargha bérilgen eng asasiy hoquqni qoghdighanliqi üchün, erkin pikir qilghanliqi üchünla türmilerde azab chékiwatqanliqini éytti. Ular sözliride yene, uyghur we tibet xelqlirining mesililirinimu alahide tilgha élip, bu milletlerningmu xitay zulumi astida yashawatqanliqini alahide tekitlidi.
Yighinda teklipke binaen uyghurlarning weziyiti heqqide söz qilghan dunya uyghur qurultiyining muawin reisi ömer qanat ependi bu yilliq nobél mukapatining lyu shawbogha bérilishining intayin ehmiyetlik bolghanliqini, xuddi lyu shawbo éytqandek xitayda démokratik bir tüzüm ornitilghandila we bu démokratiyidin uyghur, tibet we mongghul xelqimu ortaq behrimen bolghandila rayonda heqiqiy tinchliqning berpa bolidighanliqini éytti.
Hörmetlik radio anglighuchilar, biz paaliyet dawamida kommunizmning ziyankeshlikige uchrighuchilarni xatirilesh fondi jemiyitining reisi li édward ependini ziyaret qilduq. U ziyaritimizni qobul qilip bügün kishilik hoquq küni munasiwiti we shundaqla lyu shawboning türmide bolghanliqi tüpeyli murasimgha qatnishalmighanliqi seweblik bu paaliyetni uyushturghanliqini éytip mundaq dédi:
Biz bu arqiliq xitayda yashawatqan barliq xelqlerge, biz siler bilen birge démekchimiz. Biz bir küni choqum xitayning erkinlikke érishidighanliqigha ishinimiz. Biz shundaqla xitay kommunist hakimiyitige deymizki, ular choqum öz xelqining eng asasiy kishilik hoquqlirigha, erkinlikige hörmet qilishi, ularning erkin sözlesh, pikir qilish erkinlikige, diniy erkinlikige, sayahet qilish erkinlikige hörmet qilishi kérek. Biz bir küni choqum bularning emelge ashidighanliqigha ishinimiz.
U sözining dawamida yene, bundaq paaliyetler arqiliq uyghur we tibet xelqlirining öz mesililirini anglitishqa purset yaritip bériliwatqanliqini, hemme birliship ortaq tirishqandila xitaydiki az sanliq milletlerning heqlirining depsende bolush ehwalida özgirish hasil qilghili bolidighanliqini éytti.
Biz axirida yene, dunya uyghur qurultiyining muawin reisi ömer qanat ependi bilenmu söhbet élip barduq. Ömer qanat ependi bu paaliyetke qatnishishtiki sewebining uyghur xelqining lyu shawboning nobélgha érishkenlikini qollaydighanliqini körsitish we shundaqla uyghurlarning nöwettiki weziyitini tonutup ötüsh ikenlikini éytti. U yene uyghur mesilisining bundin kéyinki tereqqiyati üstide toxtaldi.
http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/heykili-astida-12102010172328.html/story_main?encoding=latin
