Chégrisiz Muxbirlar Teshkilati: 'Axbarat Erkinlikini Boghuwatqan 40 Küshendining Biri ‏- Xu Jintaw'

Muxbirimiz Erkin
2010-05-03

Merkizi parizhdiki chégrisiz muxbirlar teshkilati doklat élan qilip, dunyadiki axbarat erkinlikini boghudighan siyasetchiler, hökümet emeldarliri, diniy rehberler, qoralliq guruhlar we jinayi teshkilatlardin 40 shexs we guruhning tizimlikini turghuzup chiqqan idi. Bu tizimliktiki shexslerning biri, xitay dölet reisi xu jintaw.


http://www.wan-press.org Din élindi.

Süret, xelqara gézit - Axbaratchilar teshkilatining 3 - May dunya axbarat erkinlik küni üchün chiqarghan logosidin körünüsh.

Doklatta tizimliktiki kishi we guruhlarning qudretlik, xeterlik, jidelxor we qanunning üstidiki shexs we guruhlar ikenlikini ilgiri sürgen. Chégrisiz muxbirlar teshkilati xu jintawning mezkur tizimlikke kirgüzülüshidiki seweblerni chüshendürüp, uning uyghur tor betlirining weyran qilinishida mesuliyiti barliqini bildürdi.

Chégrisiz muxbirlar teshkilatining doklatida axbarat erkinlikini boghuwatqan siyasetchi, hökümet emeldari, diniy rehberler, qoralliq guruhlar we jinayi teshkilatlardin bolup 40 shexs we guruhning tizimliki turghuzulup, uninggha "axbarat erkinlikining 40 küshendisi" dep nam bérilgen. Tizimliktiki bu shexs we guruhlarning axbaratni qollimaydighanliqini, ularning axbaratni düshmen ornida hésablap, muxbirlargha zerbe béridighanliqini ilgiri sürgen.

Tizimliktiki axbarat erkinlikige qarshi 40" küshende"ning biri xitay dölet reisi xu jintaw bolup, uningda yene rusiye bash ministiri putin, chéchenistan prézidénti qadirof, özbékistan prézidénti kérimof, qazaqistan prézidénti nezerbayéf, seudi erebistan padishahi abdulla, iran diniy rehbiri hameniy, taliban rehbiri molla ömerge oxshash siyasiy we diniy shexsler, somali islamchi guruhi, ispaniyidiki bask weten - Erkinlik teshkilatigha oxshash qoralliq guruhlar bar idi. Doklatta bu shexs we guruhlarning "qudretlik, lékin xeterlik, jidelxor we qanunning üstidiki shexs we guruhlar" ikenlikini tekitligen.

Merkizi parizhdiki chégrisiz muxbirlar teshkilatining asiya ishliri mesuli wénsént brussél muxbirimizning ziyaritini qobul qilip, xu jintawning mezkur tizimlikke kirgüzülüsh sewebi üstide toxtaldi. U axbarat erkinlikining bolushida xu jintawning mesuliyiti barliqini eskertidu. U " buningda nurghun sewebler bar. Birinchidin, metbuat hökümet we prézidént teripidin kompartiye teshwiqat bölümi arqiliq biwaste kontrol qilinidu. Teshwiqat bölimi bolsa xu jintawning hoquq dairisidiki organ. Sizgimu melum bolghinidek, ular bezide her küni dégüdek xewerlerning konkrét mezmunini xewer qilmay, bezi gézitlerge cheklime qoyup, xewerning mezmunidin chetneydu. Yene bir seweb bolsa, xitayda nurghun muxbirlar türmige tashlanghan. Xu jintaw bolsa ularni qoyup bérishke küch chiqarmidi. Tibet we xitay chong quruqluqidiki kishiler yazghan xewiri üchün qolgha élindi. Üchinchidin, intérnét kontrolluqi nahayiti éghir. Intérnét xewerchiliki nahayiti éghir cheklime astida bolup, buning jawabkarliqi xu jintawdidur", dep körsetti.

2009‏ - Yili yüz bergen ürümchidiki 5"‏ - Iyul weqesi"ning tesiride eng éghir zerbe yégen sahelerning biri uyghur xususy tor igiliki bolup, xitay hökümiti weqede uyghur tor bet igilirini we tor bashqurghuchilirini tutqun qilipla qalmay, uyghur tor betlirige qaratqan cheklimini asasen hazirgha qeder bikar qilmighan idi. Chégrisiz muxbirlar teshkilati doklatta xu jintawning bu weqediki pozitsiyisini eyiblep, "xu jintaw 2009‏ - Yili 7‏ - Ayda qarshilashqan uyghurlarni shepqetsiz basturdi. Hökümet metbuatida 'bölgünchiler'ge qarshi seperwerlik élip bérilghan mezgilde intérnét bir qanche ay üzüp tashlanghan"liqini tenqid qilghan.

Chégrisiz muxbirlar teshkilatidiki wénsént brussél xitayning uyghur tor betlirini uzun waqit taqiwélishini "iptidaiyliqtur" dep eyiblidi. U mundaq deydu ": biz hazir shinjangni baza qilghan tor betlirige kirelmeyla qalmay, uyghur mesilisi, uyghur medeniyiti we uyghur senitige munasiwetlik tor betlirige kirelmeymiz. Biz 5‏ - Iyul weqesidin kéyin tekshürüsh élip bérip, shinjang we uyghur medeniyitige munasiwetlik pütün tor betlirining asasen pütünley taqiwétilgenliki, tosuwétilgen yaki pichetlengenlikini bayqighan iduq. Bu dégenlik, dairilerning bu jehettiki tedbiri nahayiti iptidaiy bolup, shinjang we uyghurlargha munasiwetlik tor betlirining 90 % i xitay hökümitining bu qararining tesirige uchridi. "

Chégrisiz muxbirlar teshkilati xitay dairilirining 5" - Iyul weqesi"de axbarat wastilirini ishlitip, shepqetsiz teshwiqat élip barghanliqini we buningda xu jintawning mesuliyiti barliqini bildürdi. U " shundaqla biz yene, teshwiqat qorallirining seperwer qilinghanliqini bilimiz. Shinjangdiki gézit, radio - Téléwiziye qanalliri burun körülüp baqmighan derijide shepqetsiz teshwiqatni qanat yaydurup, rayondiki nurghun kishiler qabahetlik eyibleshke uchridi. Shunga bizningche, bu qarar xu jintaw teripidin chiqirilghan yuqiri derijilik qarar bolup, rayonda yüz bergen pütün hadisilerde uning mesuliyiti bar" dep körsetti.

Lékin xu jintawning uyghur tor betlirini taqap, tor bashqurghuchilirini tutqun qilishi uning intérnétke "küshende" dep élan qilinishidiki yigane seweb emes. Chégrisiz muxbirlar teshkilati yene xu jintawning 2008‏ - Yili tibettiki isyanni basturup, tibet weziyitige dair sinalghu, resim we xewer yollighan 50 nechche tibetni qolgha alghanliqini ilgiri sürgen.

Shuning bilen birge, uning xitayda libéral metbuatning tereqqiyati we öktichilerni cheklep, 2008 ‏ - Asasiy qanun nizamnamisigha imza qoyghan démokratik zatlarni basturghanliqini, bu heriketning bash qozghighuchisi li shawboning qamaq jazasigha höküm qilinghanliqini, nizamnamige imza qoyghuchilarning ighwagerchilikke uchrighanliqini tekitligen.

http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/xitayda-axbarat-erkinliki-05032010203444.html?encoding=latin
Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.