Wang lochüwen we “Terorist millet”
                                             
Aptori: Yarqin


Wang lochüwen Sherqi Türkistandiki 17 yilliq xandanlighidin ayrilip,Beyjinggha elip ketilginige bugün bir ay boldi.

Wang lochüwen zalim idi,rehimsiz idi.qolidiki armiye,saqchi,Bingtüwen we bashqa dölet mixaynizimini,Uyghur millitini izidighan zulum wastisi qilip ishletti.


Wang lochüwen ,Sherqi Türkistangha ayaq basqan kündin bashlap Uyghurlarni “terorist”, “bölgünchi” dep tekrarlawerdi .her küni 40 qetim tekrarlidi. “terorist”lar yoq idi. Wang lochüwen,Shehermu-sheher,yezimu-yeza Uyghur “terosit”lar owlashqa quralliq owchilarni ewetti. Birni “quran oquydu” dep tutsa,birsini “axshamliri meschitte uzun olturidu” dep tutti. Birsini “qapighi yaman “dep solisa,birsini “jemiyette inawiti bar xeterlik unsur”dep tutti. “siyasi jehettin gumanliq”, “chetelde tuqqini bar”, hikaye yezip qutratquluq qilghan”…. Wahakaza.

Uyghur millitini yezilarda nadan,yuqsul halda qorshap tutp turupla qalmastin 110 xildin artuq alwang-yasaq bilen qiynidi.

Yashan’ghanlar doxturxana körelmey,quramigha yetkenler charchap,yash hamildar chokanlar qarnidiki bowaqni elish bahanisda,ösmür-buwaqlar uzuq yetishmey…. Öldi.meyip boldi.Turma derwaziliri aldida közlirining yeshi qurup kenken ata-anilar arisida derttin,nahaqchilqtin azaplinip ölüp kektenler az emes.

Yoqsulluqtin,nahaqchiliqtin,charisizliqtin yurtni tashlap chiqip kektenler yaqa yurtlarda sersen-perishan bolup ketti.

Uyghur milliti üstidiki zulum,xarliq,nahaqchiliqning xilliri,usulliri dunyadiki zulum rekortchiligha ölge taratmaqta idi.yenila,Wang lochüwen arzu qilghandek yiterlik sandiki “Uyghur teroristlar” chiqmidi.

Wanglochüwen 1997.yili “Ghuljida meshrep oynaydighan,meshreptin keyin milliy kamanda bolup putbol oynaydighan Uyghurlar peyda bolup qaldi” digen xewerni anglidi.
U,soridi “meshrep digen nime? Umu topqa oxshash oynaydighan bir nersimu?”
Taktatkchiliri derhal izhatlidi “ undaq emes wang shuji.bu Uyghur yashliri toplushup olturup saz chelip,naxsha eytip,haraq ichip köngül achidighan olturush idi. hazir,haraq ichmeydighan,milliy exlaq,milliy örpe-adetni saqlap qalimiz deydighan,hetta,beziliri diniy tebligler bilen shughullinidighan bir sorun'gha aylinip qaldi”

Wang lochüwenning öpkidek qan tepchirep turghan qorqunuchluq chirayida birdin külke parlidi “mana,biz izdewatqan teroristlar mushughu!” didi we derhal hemmisini tutup turmigha tashlashqa buyruq qildi.

Ghuljining sheher we yeziliridin bir hepte ichide 500 din artuq yash yigit tutup ketildi.
Wang lochüwen tutulghan Uyghurlarning sanidin xewer tepip “bu bek az”dep kayidi.

Ghuljida adem tutush ewjige chiqti.meshrep oynashqa,putbol oynashqa qoshulup qalghan birmu kishi tordin chüshüp qalmidi.

Meshrep oynighan erler tügigen idi.amma,tutulghan san Wang lochüwenni razi qilghudek köp emes idi.

Nöwet qatar chay oynighan ayallargha keldi. del ramizan eyi idi.iptar waxtida iptargha chaqirilghan ayallar kölliktip tutup solinishqa bashlidi.

Xotun-qizlar Uyghurlarning sheripidur.ippet-nomusidur.

Sheher we yeza ahalisi qozghulup ketti.namayish bashlandi.Uyghurlar kochida deryadek aqti.

Wang lochüwenning kütken küni kelgen idi.
1997.yili 2.ayning 5.küni 200 din artuq Uyghurning jesidi Ghulja kochilirida qaldi.hemmisi oq bilen etip öltürlgen idi.
Tutup turmigha sulan’ghanlar yalingachlinip,üstige soghuq su chechip tonglutup öltürüldi.

Hayatta qalghanliridin bir nechchisini ibret qilish üchün kocha aylandurup sazayi qilip ölümge höküm qildi. Ölümge elip titiwatqanda kochilarning ikki teripi charisiz,közliri yash Uyghur ahalisi bilen toldi.ölümge ketiwatqanlargha qol ishariti qilip xoshlashqan 3 neper yegitni nex meydanda etip öltüriwetti.

Wang lochüwen “teroristlar”ni “qehrimanlarche” basturghanlighi üchün 2001.yili merkizi komitit siyasi birosining ezalighigha östürüldi.

Wang lochüwen,Uniwersititte oqumighan birdin bir siaysi biro ezasi bolishigha,qara qosaq bolishigha qarimay, özini dölet reisi,hech bolmisa bash ministir bolushqa layiq dep oylatti.

Shunga u,Xitay xelqige we mrkizi komititqa teximu köp ish qilip berishi lazim idi.

Pütün xitay teritoriyesining 6din bir qismini tutup turghan adem,nime üchün qalghan 5nimu bashquralmaydiken?


Wang lochüwenning, 1 milyart 350 milyon xen millitining qelbide “ebidiy qahrimanliq obrazini teiklesh”üchün köp sandiki “Uyghur teroristlar”gha ihtiyaji bar idi.”terorist” bolmisa u,qabiliyitini qandaq körsiteleydu?düshmen üstidin ghelibe qilip,xelqni qutquzmighan qehriman qandaq qilip xelqning qelbide ebidiy yer alalaydu?

Uning bextige yengi bir siyaset chiqqan idi – “shagang”.
Sheherlerde “shagang” dep hemme Uyghur ishchi-xizmetchilerni xizmettin boshatti.
Sheher-yezilardiki bashlanghuch,ottora mekteplerde “qosh tilliq maarip” dep Uyghur oqutquchilarni xizmettin qoghlidi.

Ata-anilarni ghezeplendürüp ,yeslidiki balilarnimu elip ketip xenche tilini chiqirip,ata-ana bilen balilarning hissiyetigha,eqliy yitilishige eghir buzghunchiliqlarni qildi.
Uyghurlar yenila jim-jit yüriwerdi. Qarshi chiqmidi.

Wang lochüwen,Uyghurlarning “wijdansizlighi”gha ,zulumgha qarshi inkas bildürelmigenligige heyran idi.

Uyghurlarni qozghutup,andin qanliq basturup,merkezge özining “shinjangni qandaq tutup turghanlighi”ni ispatlishi kerek idi. “bu “rohi ölgen Uyghurlar” qandaq qilghanda qozghilidu?”. terroristlar”ni qandaq qilip otturigha chiqarghili bolidu? Wang lochüwen köp eqil serip qildi.


Nur Bekri,Wang lochüwen’ge yengi eqil berdi. “Uyghurlar, xotun-qizlirining ippitige tegkendila qozghulidighan xelq. 1931.yilidiki Qomul inqilawimu shundaq qozghalghan” . “2.7” Ghulja weqesidimu ayallarni kolliktip tutup turmigha sulimighan bosingiz,sizning ghelibingiz qandaq meydangha kiletti?dedi.
Wang lochüwen xoshalliqtin yayrap ketti we derhal “eshinchi emgek kuchi” digen bir siyasetni yasap chiqti.

Uyghur dihqanlirining mehelliside quruliwatqan nefitliklerge, ichkiridin xen ishchilarni ekilip yetishtürelmeywatqan Wang lochüwen,Uyghur qizlirini mehelle-mehelldin toplatquzup,aptoboslar bilen,poyizlar bilen ichkiri ölkilerge yollashqa bashlidi.

Uyghurche torlarda anda-sanda yeziliwatqan ajiz naraziliqlardin bashqa,yenila Uyghur erlirining beshini sanggilitip,etizda ketminini chepiwerishi,hetta bezide naxsha eytip,usul oynap qoyushliri,Wang lochüwenning qehri-gheziwini qozghidi.


Axiri Qeshqer,Xoten’ge oxshash,diniy itiqadi küchlük,örpe-aditige sadiq wilayetlerde,qizil bashliqliq höjjet chüshürüp,Anilarning beshigha yaghliq artishni, erlerning saqal-burut qoyishini chekleshke bashlidi.hetta doppa keygenlernimu shöhbilik unsur dep tizimlatquzushqa bashlidi. Yene bu “lamzelle Uyghurlarda ghing yoq”

Xotende 600 neperdek Uyghur ayal 2008.yili 5.ayda “yaghliq bizning ippitimiz” dep nazrazilighini bildürüp kochigha chiqiwidi,Wang lochüwen yayrap ketti. 600 ayalning hemmisini tutup solatquzdi.

Wang lochüwen “endi pütün xoten qozghulidu.bu qorghaq ziminni qan bilen sughurimen”dep oylighan idi.xotun-qizlirini izdep 5-6 neper erningmu kochigha chiqip waqirap baqqinini körmidi.

Wang lo chüwen chichangshimaqta idi.

2008.yili 7.ayda Qeshqerde ochuq sot achquzdi. 15-20 ming Uyghur ahalisini meyden’gha mejburi yiqquzdi.nex meydanda bir nechche Uyghurgha ölüm jazasi berdi.bir nechche Uyghurni ömür boyi qamaq jazasigha höküm qildi.
Del bu küni Ürümchide olturushta söhbet qiliwatqan bir öyge saqchi ewetip 8 neper Uyghur oghul iqzni oqqa tutup öltüriwetti.

Uyghurlar yene jimjit,yene sükütte idi.

Wang lochüwen, “bir milletning rohining ölüsh tarixi” isimliq bir kitap yezish üchün bir qanche xen ediplerni yenigha toplap,”Uyghur milliy rohining ölüsh tarixi”ni yezishqa hazirliniwatqan künlerde,Qeshqerde bir möjie yüz berdi.

2008.yili 8.ayning 4.küni tang seherde Aburaxman Azat,Qurbanjan Himit isimliq ikki Uyghur yigiti Qesherqerning semende özlirining hayatini halak qilish bedilige 17 neper Xen eskirini öltürdi 16 neperini yaridarlandurdi.

Wang lochüwenning charchighan solghun közliride nur,maylashqan lewliride tebessum peyda boldi.

Bu weqe “ döletning her waqit parchilinish xewipi barlighining plattek pakiti” idi. “Uyghur teroristlar”ning wehshiligining ispati idi.biraq,ikki Uyghurning 16 xen eskirini öltürüp qoyushtek jasaritidin heyran qaldi.hetta deslepte “bu ishni qilghanlar Uyghur emes” digen bolsimu,pakitni itirap qilishqa mejbur boldi.

8.ayning 8.küni kuchada bir gürüppa Uyghur yashliri saqchi idarisi we nahiyelik hökümetke hujum qilip özlirining ölimi bedilige milletning ghururini qoghjdashqa tirishti.
8.ayning 11-kinidin bashlap 26.künigiche Qeshqer yengi sheher we etirapidiki yezilarda 8 neper Uyghur qiz-yigit 1500 din artuq Xitay eskiri bilen jeng qilip hemmisi shehit boldi.

Wang lochüwen,ejirining bikargha ketmigenligidin memnun idi.

Sherqi Türkistanning hemme yerida Uyghurlarni tutqun qilish quralliq ammiwiy herkiti bashlinip ketti.

Tarixta Wang lochüwen bir rekortni bozup tashlidi.u bolsimu,Uyghurlarda dölet orunliridin maash elip ishlewatqanlarning sanidin,dölet turmisida yetiwatqanlarning sanini ashuriwetken idi.

Wang lochüwenning Uyghurlardin intiqam elish hewisi hech peseymidi we pesmeydighan bir kisellikke aylan'ghan idi.

“terorisliq herketler”ning dawami toxtap qaldi.
gerche Wang lochüwen merkizi hökümet aldida özing “muqimliq hemmidin ala” neziryisining “toghra”lighini ispatlighan bolsimu,u, 1 miyart 350 milyon Xen millitining “jenining bixeterligi” üchün özining qanchilik muhim ehmiyetke ige ikenligini toluq his qildurishi kerek.buning üchün”Uyghur teroristlar” lazim. Yaki bu milletning ölümining tizlitilishi kerek.

Uyghurlarning turmilarda,qeyin-qistaqtin,achliqtin,yezilarda alwang-yasqlardin, azaptin ölüsh nispiti yiterlik emes idi.
eydiz,tübürkiloz.. qatarliq keselliklerni yuqturush arqiliq,hawa,su bolghunishi,uzuqluq yetishmeslik tüpeylidin ölüsh nispitidinmu Wang lochüwen razi emes idi.

21.esirning axirighiche Uyghurlarning bu zimindiki izlirini tamamen süpürüp tazilash kerek.

22.esirdin bashlap bu ziminlarda tarixta Uyghur digen bir milletmu yashighanlighini cheteldin kelgen sayahetchiler,peqetla tarixi muzidinla ögünishi kerek.
Bu tarixi milliy wezipini orunlashta bixutluq qilishqa bolmaydu.

Bu”muqeddes wezipe”ni waxtida orunlap ghelibilik axirlashturush üchün türküm-türkümlep “Uyghur teroistlar” ottorgha chiqishi kerek.
Armiye bikar nan yep yetiwirishi kirekmu?qan körmigen,düshmen bilen uchirashmighan armiyeni armiye digili bolamdu?...

Wang lochüwen oylighansiri,tarixi pursetning bir minutinimu boshqa ötküziwetmeslik kerekligini chongqur his qilmaqta idi.

Wang lochüwenning “ulughwar ghaye”si Uyghurlarning neslini bu zimndin tamamen yoq qilishla emes idi.Qazaqistan,Öbekistan,Türkmenistanlarmu Uyghurlargha oxshashla loq gosh emesmu?!

Tarixta Gherbiy diyarni boysundurghan Zo zungtangningla ismi qalamdu?nimishke kaspi dengizighiche ilgirleshke asas salghan Wang lochüwenning nami qalmaydiken?

Wang lochüwen kelechektiki yenxuwang ewlatlirining özining heykellirini Ürümchi,Qeshqer,Ghulja,Almata,Tashkent,Aktaw,Ashiqabat…larghiche tiklen’genligini xiyal qilip hayajanlandi.

“17 yil bu ziminni Polat mushtum bilen bashqurdum.100 ewlat neslimghiche yetidighan baylighim bar.biraq yeshim 65 ke kirip qaldi. shiker kisili jenimni qiynawatidu…” uning rohi chüshti.arqidin birdinla yene yüzide tebessum peyda boldi. “… her ayda bir buwaq…her ayda bir Uyghur buwaqning qenini tomurumdin selip qoyushiwatidu.yengi toghulghan bir buwaq tuji 24 saet ichide barliq kiselliklerge qarshi özini qoghdiyalaydiken. Tughulup 24 saettin ashmighan buwaqlarning qeni yashan’ghan wujutlargha yashliq beghishlaydiken.bu ishni wang inmao bashlighan iken.bizge miras qaldi. her ayda bir Uyghur bowaq men üchün ölse nime bolatti?Uyghurlarning buwaqliri,hetta bezi qizliri bek ziyanliq emes…”Wang lochüwen öziche kölüp ketti.

U,yene “100 künlük herket” bashlashni qarar qildi.katipigha,aptonom raonning nahiye derijiliktin yuqiri hemme gung’en juy janglirini yeghin’gha chqirish uxturishini yezishni tapshurdi.

“100 künlük saysi herket” bilen ish pütmeydu.qoshumche herketlernimu elip berish kerek.

Wang lochüwen “doppisini ekel” dise,kallisini ekilidighanlar jeq.,ormanni kesidighan paltining sepimu Wan lochüwen üchün köp.

Wang lochüwen “nime digen axmaq millet” dep oylaytti miyighida külüp. “aziraq hoquq,aziraq pul üchün öz millitini satidighan adem san-sanaqsiz.bundaq milletning nime üchün yashash heqqi bolsun?”

Wang lochüwen buyruq berdi.tüwendikiler yene ijira qilishqa bashlidi;

Ghuja sheheride qatar chay oynighan Uyghur ayallirini kolliktip halda turmilargha solidi. Yekende Nariside qizlirimizgha bashqunchiliq qilghan xen muellimni doxturning “sarang” ispati bilen erkin qoyiwetti.
yezilardiki munbet terilghu yerlirini ichkiridin kelgen aqqunlargha elip berdi. …
Yene Uyghurlarda “ghing” yoq.
Bu qandaq duzixi millettu? Wang lochüwen chüshinelmidi.




Wang lochüwen eng axirida özi yalghuz bir pilan tüzüp chiqti we bu pilanni Guwangdung ölkisining Shawgüwen shehride bir qolluq ijira qildi.

2009.yil 6.ayning 16. küni Sahwguwendiki we Guwangjudiki torlarda “ shewguwnede Uyghur ishchilarning xenzu qizlargha basqunciliq qlghan”lighi xewiri elan qilishqa bashlidi.bu “basqunchiliq weqesi” bir qanche qetim tekrarlarnghanlighi barliq xenzuche torlargha yeyildi.
(http://news.ifeng.com/mainland/200906/0628_17_1223502.shtml bu torgha qarang)

Wang lochüwen,Xen milliti arisida peyda qiliwatqan jamaet pikiridin memnun idi. u,6.ayning 26.küni qurallan’ghan,teshkillen’gen “basqunchiliq weqesi”ge ishendürülgen derghezeplik 5000 kishini Shawguwen uyunchaq pafirikisi aldigha toplatquzdi.
3 neper zawod derwaziwnliri tutup baghlandi. Zawod derwazisi echildi.

Ghaljir ishitqa aylan’ghan 5000 kishi zawodqa sel bolup aqti.Axsham saet 11 din ettigen saet 6 ghiche 600 dek Uyghur qiz-yigit ishchilar uruldi.uruldi.uruldi. beziliri öldi.beziliri hushidin ketti….

Wang lochüwen,pilanining adlin urunlashturghandek rawan kitiwatqanlighidin xoshal idi.endi u, bu weqening Uyghur jemiyitidiki inkasini kütishi kerek idi.
Cheteldiki Uyghurlarning namayishigha bek pisent qilip ketmidi.üsti ochuq tümür qepez ichidiki Uyghur jemiyitining inkasi muhim idi.dölet ichide “uyghurbiz” toridin bashqa hech bir tor “shawguwen weqesi” toghruluq hech bir xewer elan qilmidi.elan qildurulmidi.

Xarlan’ghan,sebri tashqan Uyghur jemiyiti tewrimekte idi.
Uyghur ziyaliliri taghdek eghir milliy we wijdani besim astida ezilmekte idi.

Uyghur ziyaliliri,Wang lochüwenning,hech bolmighanda Nur Bekrining teliwizorgha chiqip “ Shawgüwen weqesining qanun boyiche bir terep qilinishini nazaret qiliwatimiz” deydighan bir jumle sözni qilishni arzu qilishatti.
Amma Wang lochüwenning bundaq geplerni qilish niyiti yoq idi. chünki,uyunning birinji perdisila oynalghan idi.keyinki perdiliri oynilishi kerek idi.
Nur Bekiri bolsa,Wanglochüwenning yanchughidiki bir pichkidinla ibaret idi.

Her ihtimalgha qarshi Wang lochüwen,7.ayning 2.künidin bashlap Ürümchi,Sanji,Shixenze,Qaramay etirapidiki herbiy qisimdin Ürümchi shehirige ekser yötkeshke bashlidi.

7.ayning 3.künidin bashlap Ürümchidiki ali mektep oqughuchiliri oz-ara alaqe qiliship yekshenbe küni “Shawgüwen weqesi”ning qattillirini jazalash toghrisida tenich yamayish qilish niyitige keldi.

Wang lochüwen ishlarning köngüldikidek kitiwatqanlighidin memnun idi.
7.ayning 3.küni (jüme küni) Ürümchidiki herbiy,bingtüwen doxturxanilirigha we bir qisim yerlik doxturxanilargha mexpi uxturush chüshürüldi.oxturushta 7.ayning 5.küni alahide wezipe bolghanlighi üchün doxturxanilarning dem almaydighanlighi,doxturlarning we jiddi qutquzushqa kereklik dora-dermanlarning tex qilinishi telep qilinghan idi.

“shwgüwen weqesi” toghruluq xewer elan qilmighanlighi üchün,tor ehli teripidin qattiq besim astida qalghan bezi torlar 7.ayning 4.küni wejdani gunahkarliqtin qutulush üchün 7.ayning 5.küni tinich namayish bolidighanlighini elan qildi.

7.ayning 5.küni yekshenbe. Saet 2.

Ali mektep oqughuchiliri qollirida qizil bayraq,retlik halda kochigha chiqishqa bashlidi.baridighan yer xeliq meydani idi.
Oqughuchilar arisigha,bixeterlik tashkilatining shipiyinliri kiriwelip weqe peyda qilishtin alahide diqqet qilghanlighi üchün,sepke natonush kishilerning kiriwelishidin özlirini qoghdimaqta idi.

Wang lochüwen,Uyghur oqughuchilarning qizil bayraq kötürüp chiqqanlighini anglap külüp ketti.könglide bolsa “hey,axmaq bicherler.hazirmu qizil bayraqning silerni qutquzushigha ishiniwatamsiler?”dep oylidi.

Meydan’gha kelgen,keliwatqan oqughuchilargha oq chqirildi. Oqughuchilarning qan’gha milen’gen jesetliri kochilarni toldurushqa bashlidi.

Qorqunuchluq xewerler,Ürümchidiki Uyghur ahalisige chaqmaq tizligide tarqaldi.

Xelq meydanida,jenubi quwuqta,Sanshixangzida,Döng köwrükte… Uyghur oqughuchilarning jesetliri sayning teshidek yetip ketken idi.kochilarda qip-qizil qan eqiwatatti.
Texi 5 minut aldida bir-biri bilen sözliship ketiwatqan qiz-oghul oqughuchilar hazir ölük idi.yaki jan talishiwatatti.

İgiz binalardiki Öylirining balkonliridin,deriziliridin,kochilardiki menzirilerni,yiqiliwatqan Ouyghur oqughuchilarni,oqughuchilargha oq chiqiriwatqan eskerlirni,hetta ölüp bolghanlarning üstige diska-diska oqni boshaltiwetken xitay esklerlerni körgen Uyghurlar özini tutalmidi…

Dada qoligha pichaq aldi,balisi patla aldi tashqirgha etildi.
Ana qoligha chümüch aldi,qizi qoligha noghuch aldi pelempeylerdin yügirep chüshti.

Bir terepte miltiq,aptomat,pilimut..
Bir terepte pichaq,patla,chümüch,noghuch…

Yol-yol,kocha-kocha basturush we basturushqa qarshi intiqam jengi bashlinip ketti.

Axsham saet 9 da Ürümchi sheherning toki üchürüldi. Ettigen saet 6 ghiche oq awazi,giranit awazi peseymidi.

Bezi kochilarda “wayjan… adem barmu!” dep ingrighan awza anglansa,bezi kochilardin “ey-ya…jiyu ming-a!” digen awaz anglinatti.

Wang lochüwen axshamda bir toghulghan kün ziyapitige qatniship kech kelip uxlap qalghan idi.u, herbiylerning,saqchilarning ishlarni köngüldikidek bir terep qilishigha ishinetti.

Ettigen saet 6 de Wang lochüwenni oyghutushti.qol astidiki qumandanlar titriship turatti.
“jiddi bir ish barmidi?” sordi wang.
“1500-2000 etirapida Uyghurning jesidi bar”
“ adem yoq tagh baghrigha kömülsün”
“Wang shuji mesile bu emes.” Dedi qumandanning birsi.
“ mesile nime?”

“200 din artuq xenzu qerindishimizning jesidi bar”
“nime?”
Wang lochüwen ornidin chachrap turup ketti.
“ta-ma-di. Senler nime ish qilishting?”
“wiyzu rin tey shiungla”(uyghurlar nahiyiti qebihken)

Wang lochüwen qan besimi we shikiri birdinla örlidi. Hoshidin ketip yeqildi.

Wang lochüwen közini achqanda bolsa herbiy doxtyrxanisining jiddi qutquzush bölümide yatatti.
Uning etirapida doxturlar,ginirallar paypitek idi.

Wang lochüwen,1000 Uyghur ölsimu,10 ming Uyghur ölsimu,hetta 100 ming Uyghur ölsimu perwayi pelek idi. amma,200 xenzuning ölgenligini men partiyige,1 milyart 350 milyon xen millitige qandaq izhatlalaymen,dep oylidi.u,”men tügeshtim.men tügeshtim”dep tekrarlaytti öz-özige.

Wang lochüwen, shawgüwen weqesini özi pilanlap orunlashturghan idi.Ürümchide Uyghurlarning namayish qilip chiqishini arzu qilghan idi.
U, xelq meydanida eskerlerning,oqughuchilargha oq chiqirish buyrughini özi bergen idi.
Tiliwizor ikiranida biwaste körün’gen körünishlerde,qonaq shexidek arqa-arqidin yiqilghan oquchuchilar,saq qalghanlirining xuddi taghdiki yawa isheklerdek terep-terepke qechip kitiwatqanlighini öz közi bilen körgen idi.
Wang lochüwen xatirjem bolup bir yeqinining toghulghan küni ziyapitige ketken idi.

Mana emdi 27 ölkidin herbiy qisimlar arqa-arqidin kelip yerleshkili bashlidi.partiye ichide düshmenlrimmu az emes....

Wang lochüwen ,200 xenzuning Uyghurlar teripidin öltürüwetilgenligige ishenmidi.chünki,Uyghurlarda bunchilik yürekning barlighigha ishenmeytti.
“bu ishni meni aghduruwetish niyitide bolghan xenzular qighan bolishi mumkin”dep,mexsus mexpi tekshürüsh ümigi teshkillep iniqlap baqti. Hechqandaq yip uchchigha erishelmidi.

Sherqi Türkistanning hemme yeridin turmilarda bosh yer qalmighanlighi toghrisida xewerler kiletti. Shundaqtimu,xenzularning narazilighi besiqmighan idi.
7.ayning 7.künidik Xenzularning namayishighu wang lochüwenning riyasetchiligide elip berildi. Biraq 9.ayning 3.künidiki namayishta Xenzularning “Wang lochüwen texittin chüshsun!” dep towlap namayish qilishi,Wanglochüwenning gheziwini örletti
U,17 yilini Xenzularning bexit-saaditi üchün serip qilghan idi. bir neper xen ewladini ishqa orunlashturush üchün 1000 neper Uyghurni ishsiz qaldurushqa razi idi. bir neper xenning bayashat yashishi üchün, 1000 neper Uyghurning azap chikishige,hetta ölüshige razi idi.
U “tuzkor xenzular”ning kochigha chiqip “xiyanetchi wanglochüwen.”, “Wang lochüwen texittin chüshsün” digen shuarlarni towlighanlighini hezim qilalmidi.
Xiyanet qilsa,bu aqqunlarning maligha xiyanet qildimu?men bolmisam bu Uyghur digen yawayi millet her qaysingni bir kechide chanap tashlighan 200 xenzuni chanighandek parchiliwetmemti? hey tuzkorlar,hey tuzkorlar....

Merkez bolsa bir milletning hemmisini qisqila waqit ichide “3 xil küch” ke aylandurup qoyup,muqimliqni buzghan,xelqarada xitay dölitining yüzini chüshürüwetken Wang lochüwenni kechürmidi.


Wang lochüwen shuanda Beyjingde eti ulugh,suprisi quruq emelni tutup yatidu.belki 6 aydin keyin "pinissiye waxtingiz keldi" dep biraqla hemme ishtin uzaqlashturiwetishi mumkin.
Uyghurlarning neslini 21.esirde pak-pakize yoqutup tügütish istiratigiyelik pilaning dawamini oylashni unutqan weziyette.uning ughusini qaynitiwatqqini öz millitining wpasizlighi idi. U, “shinjanggha ach ishittek chiqqan qanche milyon xenning qosighini toyghuzdum.ish berdim.yurtum shendomgdin meni pana tartip kelge dos-buraderlirimni milyardar qildim.hoqoqdar qildim.endi ular mini unutti.jang chünshiyen’ge yalaqchiliq qilip yürüydu…” qoligha yene bir qetim hoquq-amet kelse hemmisidin qandaq intiqam elishni oylaytti.uning köz aldigha beshini gildingshitip “wang shuji,wangshuji.. sizning her bir sözingiz biz üchün qanun”dep her dayim külüp turidighan xoshametchilerning piri,munapiqlarning pishiwasi Nur Bekri keldi.Nur Bekiri bolsa,jangchünshiyenning arqisida küchüktek egiship yürgenligini tiliwizorda körüp sepirayi örlidi.

"Wang shujini qollaymiz”dep 10-15 ademning Ürümchi kochisida namayish qilmighanlighi,yaki chüydangwiyning derwazisi aldigha barmighanlighi uni bek echinduratti



Wang lochüwen “bir milletning rohining ölüsh tarixi” mawzuluq kitapni yezishtin alla burun waz kechti.chünki,u milletning ölüwatqan rohining tirilishide,janlinishida özining “hesse” qoshqanlighini sizip yetken idi.

Wang lochüwen,Uyghurlardin shunchilik nepret qiludiki, 17 yil Uyghurlarning tamighini yep,Uyghurlarning issiq qenini chay ornida ichip,Uyghurlarning yurtining hawasida nepes elip,hetta keyinki waqitlarda yengi toghulghan Uyghur buwaqlarning qenini tomurigha saldurush arqiliq wujudini yashartip... yene bir eghizmu Uyghurche ügüney dep oylimidi we ügenmidi.

Bir qetim chetellik bir muxbir "siz Uyghurche bilemsiz? dep sorighanda.
"Xizmet aldirash!"dep soghuq jawap bergen idi.
Muxbir chiqip ketkendin keyin qizi Wangdin soridi.
"Dada siz bir qanche jumle Uyghurche ügünip qoysingiz yaxshi emesmu?"

Wang lochüwen" qizim! Dunyada padining tilini ügen'gen padichi barmu?"dep soalgha soal bilen jawap berdi we küldi. shuningdin keyin uning Uyghurche üginish-ügenmesligi toghrisida sorighan adem bolmighan idi.

Wang lochüwen “bir milletning teroristqa aylinishi” mawzuluq bir kitap yazaymu-ya. Dep pichirlidi öz-özige.arqidin qapaqliri türüldi “yaq,undaq kitap yazsam ,özemni-özem rezil qilghan bolmamdimen…”

Uning kallisigha yene wapasiz orda emeldarliri kiriwaldi.
Wang lochüwen “xep…”didi,amma amet ebidiy qolidin ketkenligini yaxshi biletti.


2010.5.24

http://www.wetinim.org/forum/vie ... &extra=page%3D1
http://www.uighurbiz.net/html/2010/0413/13435.html
http://www.uighurbiz.net/html/2010/0413/13434.html
http://news.bbc.co.uk/chinese/si ... 8122100/8122109.stm
http://news.ifeng.com/mainland/200906/0628_17_1223502.shtml
http://www.wetinim.org/forum/vie ... amp;extra=page%3D23
http://news.bbc.co.uk/chinese/si ... 8137500/8137514.stm
http://news.bbc.co.uk/chinese/si ... 8135500/8135531.stm
http://news.bbc.co.uk/chinese/si ... 8137600/8137646.stm
http://www.telegraph.co.uk/news/ ... test-in-Urumqi.html
http://epochtimes.com/gb/9/7/7/n2581426.htm
http://www.wetinim.org/forum/vie ... &extra=page%3D1
http://www.wetinim.org/forum/vie ... &extra=page%3D1
http://www.wetinim.org/forum/vie ... &extra=page%3D1
http://epochtimes.com/gb/9/7/7/n2581535.htm
http://www.peacehall.com/news/gb/china/2009/07/200907071456.shtml 

http://news.bbc.co.uk/chinese/si ... 8138400/8138463.stm

http://news.bbc.co.uk/chinese/si ... 8138800/8138863.stm
http://www.zhongguo.ca/bbs/htm_data/5/0907/43523.html
http://www.wetinim.org/forum/vie ... amp;extra=page%3D22
http://news.bbc.co.uk/chinese/si ... 8139600/8139698.stm
http://news.bbc.co.uk/chinese/si ... 8146100/8146134.stm
http://www.peacehall.com/news/gb/china/2009/07/200907122240.shtml
http://news.bbc.co.uk/chinese/si ... 8147800/8147893.stm
http://www.peacehall.com/news/gb/china/2009/07/200907132133.shtml
http://www.wetinim.org/forum/vie ... amp;extra=page%3D21
http://news.xinhuanet.com/politi ... ontent_11792931.htm
http://www.peacehall.com/news/gb/china/2009/07/200907300506.shtml
http://news.bbc.co.uk/chinese/si ... 8180400/8180485.stm
http://news.xinhuanet.com/politi ... ontent_11825498.htm
http://www.bbc.co.uk/zhongwen/si ... quan_xinjiang.shtml  
http://www.bingtuannet.com/2010-04/26/content_19623354.htm

http://www.wetinim.org/forum/viewthread.php?tid=8468

Kompartiye Qanchilik Yashishi Mumkin?


Aptori: Yarqin


Keyinki 30 yil ichide xitaygha kelgen chetel meblighi 3 tirilyon dolar.

2009.yili axirghiche Xitay soda ministirligide resmi tizimlitilghan chetel shirketlirining sani 600.0000.
Peqetla Shangxeyde 2006.yilila 20.000 chetellik shirket bar ikenligi elan qilinghan idi.

Dunyadiki eng chong 500 xelqaraliq shirkettin 450 ning xitayda zawodi,yaki shirket shöbisi bar.

Xitay istastika idarisining sanliq melumatida 1990.yili Xitayning chetelge satqan mal qimmiti 62 milyart dolar idi.
2009.yili chetelge satqan mal miqtari 1 tirilyon 200 milyart dolar.

1976.yili 9.ayda mawzedong ölgende ,dukkanlarning pokeyliride mal yoq idi.yaki nahiyiti az mal bar idi.

Yezilarda ölüm-yetimlerde 4 mitir kepenlik daka elish üchün yeziliq hökümet bashlighi shangjanning testiqi lazim idi.testiq bolmastin pul we rex bilitige rex elish mumkin emes idi.

Gosh biliti kötürüp yürüp gosh alalmighan,rex biliti bar turup rex alalmighan ahalilar her yerde perishan idi.

Halsizlinip ölüwatqan bir partiye,bir hökümet 1 milyarttin ashqan mihnetkesh xelqning möriside tirildi we zoraydi.

1978.yili.3. umumi yeghin echilghanda Deng shawpingning ,xitay we chetelliktin terkip tapqan 35000 neper meslehetchisi bar idi.

30 yil kapitalizimni pipen qilip charchighan xitay,kapitalizimgha derwazisini keng achti.
Kapital,texnilogiye,yengi ishlep chiqirish üskünliri,igilik bashqurush metodi,setish istiratigiyeliri….ni Gherip kapitalizimi elip keldi.
Xitay hökümiti yer-zimin,ishchi küchini chiqardi we shert-sharayit hazirlap berdi.

Bugün,Xitay döliti,Dunyaning mal ishlepchiqirish zawodigha aylandi.

Xitayning tereqqiyati,tashqi dunyagha mal setishni asasliq linye qilghan tereqqiyattur.
Xitaydin tashqi dunyagha setiliwatqan mallarning 60% ni,Xitaydiki chetellik shirketler we chetellik ortaqliri bolghan xitay shirketliri emilileshtüriwatidu.


Jilghilardin deryalar hasil bolup aqqandek,xitay ixtisadi tebii halda ulghuyup eqishqa,zoriyishqa bashlidi.

Bugünki Xitay koministik partiyesi,Mawzedong dewridikige oxshash,purultariyat-ishchilar sinipigha wekillik qilidighan partiye emes.
Xitay koministik partiyesi qurulush mexsidi we pirinsiplirigha tamamen zit bir siyasi partiye haligha keldi.

Xitayda,mal-mülük we ishlepchqirish,mulazimet organlirining 75%ni xususliship boldi.
Xususlishishta Türkiyedin,Firansiyedin hetta En’giliedin mu yuqiri nispetke ige.(En’giliyede we Girmaniyede dölet igidarchilighidiki mülük 44%-45% igelleydu)
Xitay koministik partiyesining qolida qalghan dölekte ait mülük 25%.

Gungchendang digen sözning Uyghurche menisi- umumi mülük partiyesidur.

Xitay we Gherip ixtisadshunaslarning tetqiqatigha qarighanda,Xitaydiki 70% ixtisad 0.4% kishing qolida.

Xitayda 70 milyon koministik partiye ezasi bar.bu 70 milyon komistik partiye ezasi arisida xiyanet,parixorluq,chiriklik patqighigha patmighanlar intayin az.

Bugün xitayda bay bolghan chong we ottora derijilik soda guruhliringing,shirketlerning xujayinlirining yltizini sürüshte qilsingiz mutlaq yuqirida bir emeldargha tutishidu.

Xitay koministik partiyesining merkezdin tartip her derijilik partiye teshkilati,chiriklik,parixorluq,xiyanetchilik zenjiridin ibarettur.

Ökten ayning 24.küni Uyghur aptonom rayonluq partikomning shujilighidin uzaqlashturulghan Wang lochüwen,shu künila,Mrmliketlik (中央政法委) merkizi siyasi qanun komititining muawin shujilighigha östürüldi.
Bu ehwal, oghrini ambargha qarawulluqqa belgiligendek ish mesmu?

Wang lochüwen bashliq bolup tayinlen’gen orun Xitayning qanun orunlirini kontirol qilidighan merkez.
Wang lochüwen “7.5” Ürümchi weqeside,200 Xen millitini öz ichige alghan 1000 din artuq gunasiz kishining ölümidin jawapkar bolghan qatil.uningdin bashqa Wang lochüwenning,Xitay dölitidiki eng chong xiyanetchi ikenligini ispatlaydighan,10 yildin beri toplan’ghan arxiplar,”merkizi siyasi qanun komititi”da.Wang lochüwen bolsa bu merkezning beshigha kelip olturdi.
Xitayda yolsuzluq we xiyanetchilikning tüzilishidin ümit kütüsh mumkinmu?


Armiye ichide,qanun,soda,bankichiliq,kanchiliq,nefit-gaz,tiransiport,qurulush- binakarliq,ormanchiliq,yeza igilik…. Qaysi sahege baqsingiz semirip ketken, eyshi-ishret ichide ,ghemsiz yashwatqan Xitay koministik partiyesining kibirlik emeldarlirini körisiz.

Xitay koministik partiyesi ezaliri arisida Markisizim,Lininizim,Mawzedong idiyisige choqunidighan birmu adem barmidu? ularning choqunidighini pul.
Ular,peqetla Mawzedongning “hoquq bolsa hemme bolidu” digen sözinila esta saqlighanlar.

Koministik partiye ichide partiyege sadaqet yoq.menpetke bolghan sadaqet bar.

Bunchiwala chirip ketken bu partiye nimishke aghdurulup ketmeydu?

Jawap; her bir partiye ezasi,her bir emeldar özini qoghdash üchün partiyeni qoghdashqa mejbur.

Eger,Xitay koministik partiyesi aghdurulup ketse,barliq zalim xiyanetchi emeldarlar dargha esilidu.qanunsiz qolgha kirgüziwalghan bayliqliri musadire qilinidu.

Xitay koministik partiyesining her derijilik emeldarliri özini qoghdash üchün partiyeni jan-jehli bilen qoghdashqa mejbur.

Armiye,saqchi,qanun,teshkili,ixtisadi,teshwiqat organliri,birdek halda Xitay koministik partiyesini qoghdiyalghandila özlirini,imtiyazlirini we ailisini qoghdap qalalaydu.

Xitay komintik partiyesini qoghdaydighan yene bir yimirilmes tashqi küch bar.u bolsimu,Xitaygha meblex salghan chetel kapitalisliri.

Xitaygha 3 tirilyon dolar meblex salghan kapitalistar tashtin yagh chiqirishni ügen’gen,yüzi yumshaq yürigi tash insanlardur.

Shangxeyge keyinki 15 yil ichide selin’ghan meblex 200 milyart dolar bolup,buning ichide chetel meblighi 46 milyart dolardur.40 milyart dolar paydini elip chiqip ketip boldi.ana desmi texiche Shangxeyde.

Bugün Shangxey Saqchi idasrisining tizimligide,Shangxeyde muqim olturwatqan 200 ming Teywenlik,100 ming Shanggangliq,25000 ming gheriplik ,jemii 325000 ming kapital igisi bar.

Kona shangxeydin,yengi sheher Pudunggha 15 yil ichide 3 milyon adem köchürüldi.
Bu 3 milyon adem olturghan eski binalar tamamen yiqilip yengi binalar yasaldi.
Bir chetellik muxbirning bu toghruluq yezip kelip “eger,Londunda 3 milyon ahalini bashqa bir yerge köchüridighan bundaq bir zor qurulush pilani bolsa 100- 150 yilda tamamlinip bolishi mumkin idi.bundaq tiz möjiziwiy muwapiqiyet peqetla kishilik hoquqni tonimaydighan xitay koministik partiyesining rehberligidila emelge ashalaydu”dep yazghanlighini oqudum.

Ökten ay echilghan we 6 ay uchuq turidighan Xangxey xelqara soda yermenke binasi 5 kuwadirat kilomitir yer üstige selin’ghan bolup, 18000 shangxeylik ahalini köchüriwetish bedilige selin’ghan.Gherip mutixessisliri teripidin lahiyelinip selin’ghan bu heshemetlik binaning astida 18000 lawbeyshingning köz yeshi we xatiresi bar.

Uyghur xelqining qan we köz yashliri,nefit we gazgha aylinip turobba arqiliq Shangxeyge kelgen bolup,Shangxeydiki 8000 yengi heshemtlik binani öz ichige alghan 19 milyon 210 ming nopusluq Shangxeyni kechiliri yurutmaqta.keche we kündüz qanche yüz minglighan motur,istanuklarni herketlendürmekte.

Chetellikler ishlitiwatqan zawod-pafirikilarda,kanlarda ishlewatqan xitay ishchiliri her künige 14-16 saet ishlitilmekte.her küni ölüm,yaridarlinish wqesi bolup turidu.kan besiwelip her küni ottora hesap bilen ölüwatqan Xitay ishchining sani 50 din artuq.naraziliq namayishliri qilghanlar tutup orulidu.eghir jazalargha tartilidu. Xitay ishchilirining köp qismi ijtimai parawanliqtin mehrum.

Shanggangning arqa baghchisi,öz waxtida Ling zeyshüy En’giliyening epiyonlirini köydürüwetken yerning 100 kilomitir yeqinida bolghan Dong guwen asasen chetelliklerge ait 18000 shirketke tewe 100 mingdin artuq zawod-pafirikida 5 milyon aqqun ishchi ishleydu. Bu ishchilar,18.esirkiki amerikining qara qul ishchilirigha oxshash eghir shert-sharayit ichide ishlimekte.her küni ish qazasida ölgen yaki özini öltürüwalghan ishchilarning ölügü zawodlardin chiqip turidu.
Maash intayin tüwen,bezi ishchilar bir ay ishlep yataq,tamaq pulini ötep qeriz bolup qeliwatqanlar bar.

Guwangdung ölkisige kelip ishlewatqan dihqan aqqun ishchilar eghir kisel bolup qelip özini yaki ayalini dwalitish üchün puli yoq, oghul yaki qiz balisining boynigha texta esip kochilarda setishqa chiqiriwatqan ishlar dawamliq uchirap toridu.

Xitayda 50 milyondin artuq qiz-ayal,shekli özgergen pahishexanilarda wujudini setip jan beqishqa mejbur qilinmaqta.

Xitay mapyaliri,xelqaradiki pahixe tijaritini allaburun Rus mapyasining qolidin tartiwelip boldi.
Dubeydiki mihmanxanilarda we Gherip döletliridiki pashixanilarda xitay qizlirini ishlitish modagha aylandi.

Chetelde,Xitay ishchilarning pajiyesi toghrusida köp tetqiqat maqaliliri elan qiliniwatidu.

Wetinimizde bolsa,ishsiz xelqimiz qilay disimu ish yoq.xelq ach we pewrishan.
İsh telep qilghan yashlirimiz,put-qoligha koyza-kishen selinip ishqa apirilidighan turmilarda ishqa elinidu.
İshsiz Uyghur yashlar,bir sotkida 16-20 saet ishlep pul tepish bextigimu ige ems.
Uyghur yashliri,qanchilik eghir ish bolsimu qilip,axshimi öyige bir-ikki nan elip kilish pursige ige bolalmay,turmilarda chirip ketiwatidu.

Xitay hökümiti,her yili emgek küchi sepige yengi qoshulup kirgen 20 milyon kishini ishqa orunlashturushqa mejbur.

Xitayning yeza -qishlaqlirida künligi 1 dollardinmu tüwen kirim bilen yashwatqan we Sheherlerde tepilghusi ishlarni kütüp turiwatqan yene 200 milyon emgek küchi bar.

Xitay koministik partiyesi we chetellik kapitalistlar,ortaq menpeti üchün Xitay ishchilirini,dihqanlirini xuddi jugazda kendir-zaghun izip yagh chiqarghandek,izip yeghini chiqiriwatidu.

Xitayda erzan we sighortisiz ishchi mewjut bolghan muddetche,kapitalizim dunyasi xitay koministik partiyesini qet’i himaye qilishni dawamlashturidu.

Gherip kapitalislirini heyran qalduriwatqini shuki,demokiratik döletlerde 6 ay-1 yilda hel qilip beridigha bir qurulush pilanini, xitayda bir heptide hel qilip alalaydu.zawod,yaki bina salidighan zimin üstidiki öylerni bir kechidila saqchilar kelip köchürüp teyyar qilip beridu. 6 ay,1 yil ichide asman pelek binani selip,pulini yanchughigha selip dölitige berip eyshi-ishret süreleydu.

Kapitalislar desmi ,pilan,eqilni chiqiridu.Xitay emeldarliri hoquqini demsi qilip qoyidu. Ortaq bay bolush,ortaq “döletni güllendürüsh” Xitay koministik partiyesining emeldarrliri bilen chetellik kapitalistlarni ayrilalmaydighan qan qerindashlargha aylandurp qoydi.

Xitaydiki ishchilar sinipining eng chong düshmini,ishchilar sinipigha asiliq qilghan xitay koministik partiyesidur.

Xitay koministik partiyesining qolida 3 chong demsi bar;

1.yer-zimin. Asasi qanunda “Yer-zimin dölekte ait” dep yazilghan.Xitaylarghimu,Chetelliklergimu 49-99 yillik kiralanmaqta.
Öyler setilsimu,öyning orni dölekte ait.hemmeylenning mülükini,xitay koministik partiyesi güröge alghan ehwal astida.

2.Xitay ishchilar sinipi. Xitay hökümitining bugün qolida kozur qilip tutuwatqan 2 tiriyon 400 milyart nex zapas dolar (bu yil axirida 3 tirilyon bolush ihtimali bar) Xitay ishchilar sinipining qan-terining miywisi.

3.Xitay dihqanliri,yeza nopusi bilen sherherlerde yalanma ishchi bolup ishlewatqan dihqan ishchilarning sani250 milyondin artuq.aqqun ishchilarning sughurtisi yoq.masshi intayin tüwen.yashash sharayitliri bek nachar.ish qazasida ölüm nispiti eng yuqiri bolghanlar yene aqqun ishchilar.

Yuqirdiki 3 amil xitay koministik partiyesining ömrüni uzartiwatqan uzuq bolmaqta.

Eger,Xitay ishchilar sinipi we aqqun ishchilar heq-hoquqini qoghdash yolida teshkillinelise we “yer-zimin dölekte ait” digen qanun maddisi emeldin qaldurulsa,Xitay koministik partiyesi bir künmu artuq yashiyalishi mumkin emes.

Xitay koministik partiyesining ömrini uzartiwatqan yene bashqa qoshumche amillarmu bar.ularni tüwendikiche bayan qilip öyteyli;

1.Xitay xelqi ajiz we tarqaq.teshkillik paaliyet elip berish sharayitidin mehrum.
Amerika we Yawropa elliri, hazirche koministik partiyeni aghdurush terepdari emes.

2. "Xitay memuri kadirlar shöyiweni"ning 2009.yilliq bir tetqiqat dokiladida Xitaydiki birinji qol emeldarlarning 50% ni üstide xiyanetchilikke chetishliq dilo bar ikenligini elan qildi.
ular partiyeni qoghdap qalghan muddetche özlirini qoghdap qalalaydu.

70 milyon Xitay koministik pariye ezaliri özini we haramdin tapqan baylighini qoghdash üchün,Partiye hakimiyitini qoghashqa mejbur.

3.Qolidin ish kilidighan Xitay ziyaliliri,Xitay koministik partiyesi teripidin hoquq we pul,shöhret bilen dawamliq setiwelinmaqta we parixorluq,xiyanetchilik,chiriklik patqighigha paturulmaqta.

Bugün koministik partiye ezaliri arisidiki ottora we yuqiri derijilik rehbiri kadirliq wezipisini ötewatqanlarning hemmisi digüdek uniwersitit melumatigha ige kishiler.bir qismi kespi mutexessisler.ular ailisining bayashatlighi üchün partiyeni angliq himaye qilidu.

4.Xitayda bugün, 875000 neper milyonir. 155000 ming milyardar bar.bu baylar we ularning aile-tabawatliri koministik partiyeni himaye qilidu.
Bular,Eger komistik partiye yiqilsa,ichki urush partlap qalsa chetelge qechish,yengi demokiratik hakimiyet ghelbe qilsa derhal qollash teyyarliqliri bar kishiler.amma,mewjut hakimiyetni aghdurushqa hesse qoshmaydu.

5.Xitay xelqi,tarixta tunji qetim öz dölitining eng küchlük halgha kelgenligige we xelqaradiki abiroyining eshiwatqanlighigha shahit bolup yashimaqta.
ilgirki 30 yilda döletni weyran qilghan,keyinki 30 yilda döletni kücheytken yenela Xitay koministik partiyesi dep qarimaqta.
2008.yildiki Beyjing olimpiyat yeghini, 2010.yildiki Xangxey xelqara soda körgezmisi,Xitay millitining milliy ghururini ekilitidighan tarixi hadisilerning bir qismidur.

5.Xitay milliti 5000 yilliq tarixi jeryanida tunji qetim ach qelish wehimisidin xali dewirde yashawatidu.turalghu jay mesilisidimu közge körünerlik yaxshilinish mewjut.

6.Sheher ahaliliri 20-40 yillik banka qerzige boghulup turup öy setiwaldi we setiwalmaqta.
Her ayda bankigha bir miqtar qeriz ötesh besimi, ularning eqlini eng köp meshxul qiliwalghan mesile bolup,döletning,milletning teqdirini oyliyalughidek pisxologiyelik rahetlik ichide emes.

7.Xitay ichide her qandaq bir muxalip partiye,tashkilatning otturigha chiqishi mumkinchiligi yoq.

Xitaydiki eng chong muxalip küch erizdarlar qoshuni bolup,erizchilerni hemme sheherde her küni tutup solap turidighan saqchchi qisimliri bar.

Kishilik hoquq paaliyetchiliri teshkilsiz we tarqaq bolishigha qarimay qattiq besim astida.
Xitaydiki Meshhur kishilik hoquq qoghdughuchisi Liu shaobo,pütün dunyaning narazilighigha qarimay 11 yilliq qamaq jazasigha höküm qilindi.
Biraq,Liu shaoboning soti boluwatqan küni Beyjingdiki u sot mehkimisi aldida naraziliq bildürgen kishi sani 100 nepergimu yetmeytti.

8.Xitayning cheteldiki muxalip herketliri ajiz. Chetelde yashwatqan 60 milyondin artuq xitay muhajiri arisida siyasi muxalip küchlerni qollighuchilar köp bolsimu,kapital igiliri xitay bilen qoyuq soda alaqisi ichide bolghachqa,yiterlik ixtisadi yardemge erishelmigen xitay demokiratchiliri siyasi küchinimu birlikke keltürgen weziyette ems.

9.Her 5 neper Shanggangliqtin 3 neperining xitay ichide tijari menpeti bolghachqa we bu menpetlerge partiye sayiside erishkechke , kompartiyening ömrüning uzun bolishi tileydu.shunga Erkin Shanggangda küchlük qarshiliq ammiwiy paaliyetliri yoq.yaki bek ajiz.

9.Teywendiki kapital igilirining 3 tin ikkisining Xitay chong qurughlighida meblighi bar.zawod-pafirikiliri bar.
Teywendiki kompiyotur,qol telipuni we bashqa iliktironik shirketlirining Xitayda ghayet zor ishlepchiqirish merkezliri bar. peqetla Dongguwende Teywenliklerge ait 57000 pafirika bar.bu zawod-pafirikilarnining xujayin we mutixessisliri bolup 110 ming Teywenlik Gongguwende yashaydu.Teywenliklerning özige ait bashlan’ghuch,ottora,toluq ottora mektepliri bar bolup,derislik kitapliri we oqutquchiliri Teywendin elip kelin’gen.

Bir yilliq waxtining eng az digende yerimidin köpirekini Xitay chong qurughliqida ötküziwatqan Teywenlikning sani 1 milyon etirapida. Yeni 30 neper Tewenlikning birsi xitayda yashaydu digen gep.

Her yili uniwersitit imtihanidin ötüp,oqush üchün ixtisadi bolmighan Teywenlik oqughuchilar türküm-türkümlep Xitay chong qorughliqidiki uniwersititlarda pulsiz oqutulmaqta,yiterlik turmush puli ,yaxshi sharayitlar yaritilip berilip mengisi yuyulmaqta.
Hazir Xitayda, hökümitining ixtisadi yardimi bilen oquwatqan Teywenlik oqughuchilarning sani 100 mingdin ashidu.

Xitay chong qurughlighidinmu ölke derijilik kadirlarning yitekchiligide soda ömekliri Teywen’ge berishqa bashlidi.
Bu hepte sichüwen ölkilik partikomning shujisi Liuchibao bashchilighidiki 800 kishilik soda hey’iti Teybiyde,Teywenlik 100 din artuq shirket bilen 1 milyart 300 ming dollarliq soda kilishimi imzalidi.
Ölke derijilik bu xil soda heyetliri buningdin keyin her ayda bir qetim nöwetlishipTeywenni ziyaret qilish pilanlanmaqta.

Yuquridiki maddilar xitay koministik paryiyesining ömrini uzartishqa yardemchi boluwatqan qoshumche amillarning bir qismidur.

Dunya bankisining 2006.yilliq raporida,Xitay bankiliri dölet ichide tarqatqan qeriz puldin 1996 – 2005.yilliri arisida 450 milyart dollarning buxargha aylinip ketishige sewepchi bolghan (Xitay hökümiti bu reqemni 180 milyart dolar deydu).bu puullarning mutlaq köp qismi parixor emeldarlar,qabiliyetsiz tuqqanlirigha elip bergen qerizler bolup,pullar bozup-chechilip tügep ketken.bankilargha qaytip kelmigen.


Xitay dunya soda teshkilatigha 2001.yili eza bolup kirdi. Resmi ezaliq shertliri 2014.yili tamamlinishi lazim.
gherip döletliri,Xitayni dunya soda teshkilatigha elishini 1994.yili qarar qilghan bolup,2014.yilighiche Xitayning ixtisadi jehettinla emes,siyasi tüzüm jehettinmu erkinlishini qolgha keltürüshni nishan qilghan.
Gheripning,Xitay ixtisadining güllinishige aktip hesse qoshushidiki axirqi ümidi shuning üchün idi.

1. 2014.yil,yaki u waqitqiche, xitay koministik partiyesi,partiyening ismini özgertishi mumkin.Xelqning koministik partiyedin hesap elishigha imkaniyet bermeslik sherti astida asta-asta demokiratik yolgha qarap mengishi mumkin. Chünki,erkineshkensiri chonguyiwatqan ixtisadi gewde,siyasi tüzümdin ibaret kiyimge sighmaydighan derijide zoraymaqta.
Eger,siyaset yenila tar we qattiq turiweridighan bolsa,xuddi,su toshup ketiwatqan,amma,tar echilghan qapqaqlargha sighmighan su,asta-asta ulghuyup su ambirining siminit tosmilirini birdinla yimirip elip ketkendek,siyasi tüzüm, ixtisadi tashqinliqning xani-weyranchilighigha uchirishi mumkin.

2.Eger 2014.yilimu ismini özgertip köp partiyelik tüzümge mangmisa,koministik partiyeni aghdurghuchi ichki-tashqi küchler yenila ajiz halda qalsa ,ömrini uzartish arzusidiki Xitay koministik partiyesi,Armiyeni ishqa selip,Orta asiyagha,yaki Hindistan’gha weya Wetnamgha quralliq hujum bashlash arqiliq,ichki muxalipetni qattiq basturush pursitini yaritishi we keng külemlik tazilash herkiti elip berishi mumkin.

Xitay,Teywen'ge bolsa qet’i hujum qilmaydu.eger,Xitay armiyesi Teywenni yoq qilidighan buyruq tapshurup alsa,Tewenni emes,koministik partiyening özini yoqutiwetishi mumkin. Chünki xitaylarning öz milliti ichide ikki zor qoshun’gha ayrilip öz millitini qirghin qilidighan nadanliq xaraktiri 20.esirde qaldi.
Eger,Teywen bilen xitay arisidiki ziddiyetning küchiyishige amerika pilte yaqsa belkim urush ihtimali otturigha chiqishi mumkin.

3.Xitay koministik partiyesi,xitayda hakimiyet beshida bolghan muddet ichide,xitay,dunya tichlighigha tehdit merkizi bolup qalidu.
Amerika bashchilighidiki gherip döletliri,Xitayning mewjut tüzimidin rahetsizliq his qilip tursimu,dunyawiy ixtisadiy kirzistin chiqiwelish üchün xitay koministik partiyesige ihtiyaji bar.
İxtisad mutixesisliri,ixtisadi kirzisning 2012.yilighiche,hetta 2015.yilighiche dawam qilidighanlighini perez qilmaqta.

Yengi bir ixtiasdi kirzisning 2015.yilliri etirapida xitayning öy-mülük saheheside partlap,bankichiliq-pul muamile sahesige kengiyip,Xitayning siyasi hakimiyitini yeqish bilenla qalmay,dunyagha tarqaydighanlighi toghrisida mulahizilirini otturigha qoyuwatqan Xitay we gheriplik ixtisadshuaslarmu bar.

Xitay koministik partiyesining ixtisad shunasliri bolsa,bu pikirlerni ret qilip,sotsiyalistik tüzümde ixtisadi kirzis bolmaydighanlighini ilgiri sürmekte.

Xitay koministik partiyesining ömrining axirlishishi yaki dawamlishishining Sherqi Türkistan’gha we Uyghurlargha bolghan tesiri heqqide ayrim toxtilimiz.

“Milletlerning öz teqdirini özi belgülesh” neziryesining ijatchisi Karil Markis bolsimu, Eng eghir milliy zulum koministik partiye hökmiranlighi astida höküm sürmekte.

Kominizimningmu ijatchisi Karil markistur.Merkis Yehudi millitining mutepekkuridur.
Eger,kominizim heqiqeten paydiliq bir tüzüm bolidighan bolsa idi,Yehudilar bu paydidin waz kechip,Kominizmni Xitaygha tashlap berip qarap turarmidi?

Sewit koministik partiyesi hakimiyet beshigha kelip,hakimiyitini 70 yil sürdürdi.
Xitay koministik partiyesi hakimiyitini sürdürüp keliwatqili 60 yidin ashti.
Sewit koministik partiyesining ömridin,Xitay koministik partiyesining ömri uzun bolushi natayin.

Sewit ittipaqining birdinla qachan gumiran boluishini texmin qilghan palchilar bek az idi.
Chirigen Xitay hakimiyitining,biz texmin qilmighan tiz we ani yemirlish mumkinchiliginimu nezerdin saqit qilmaslighimiz lazim.


2010.5.20-27


Paydilan’ghan matiryallar;

DRAGON RISING
An ınside Look at China Tuday
(kitapning Uyghurche terjimisi- yashnawatqan ejderha )

http://news.ifeng.com/mainland/detail_2010_05/26/1553628_0.shtml
海南大力整治房地产和建筑领域腐败现象
2010年05月26日

http://www.peacehall.com/news/gb/pubvp/2010/05/201005201040.shtml
http://www.peacehall.com/news/gb/pubvp/2010/05/201005260043.shtml
http://news.ifeng.com/mainland/s ... 10040_1612453.shtml
http://news.ifeng.com/mainland/201004/0424_17_1612449.shtml
人民网北京4月24日电 （记者戴岚）中共中央决定，王乐泉兼任中央政法委副书记
http://www.peacehall.com/news/gb/china/2008/10/200810271148.shtml

最高人民法院院长王胜俊昨天（2008年10月26日）向全国人大的报告中披露，“近五年来，在判处的罪犯中，原县处级以上公务员4525人，同比上升百分之七十七点五二。”
http://www.peacehall.com/news/gb/china/2009/12/200912101236.shtml
中国行政学院公共管理教研部教授竹立家认为，从2009年查处的贪腐案件来看，目前最重要的趋势是“一把手”成为贪污腐败渎职犯罪的重灾区。一些资料数据显示，“一把手”犯案比例超过50%。
http://www.peacehall.com/news/gb/china/2008/11/200811291441.shtml

90 年代初，有一次，我到华盛顿拜访陈香梅。谈话间说到中国出现的腐败现象，陈香梅说，中国腐败带头人就是邓小平家族。她指出，邓琳到香港搞画展，香港资本家变相的送钱给邓琳，高价买下她的画， 500 万一幅， 600 万一幅，她的画那里值那个钱。同时，陈香梅也提到了邓朴方办康华公司的事。

http://www.peacehall.com/news/gb/china/2010/01/201001041348.shtml

http://www.peacehall.com/news/gb/china/2010/03/201003030109.shtml
…..

报道说，据统计，2009年因涉贪落马的内地省部级高官共有17人，他们的平均学历均为硕士以上，如广东省邮电管理局前副总经济师刘钊是博士后，他涉嫌挪用公款共计3800万元人民币。「高学历」是贪官仕途晋升的重要依据，多数贪官的发迹史多是先由「学历腐败」开始，职务提升后再走向「经济腐败」。胡星斗教授认为，目前中国一些官员的学历「水分」很多，政府部门成为最大的博士、硕士聚集地，
http://www.peacehall.com/news/gb/pubvp/2009/09/200909202315.shtml
http://www.peacehall.com/news/gb/pubvp/2009/06/200906220953.shtml
近年来，我国黑心法官枉法恶判、枉法恶执的势头，逐步由点到面，从地下蔓延到地上，黑心法官迅速崛起，成为社会动荡的主要源头。2006年5月下旬，河南省高院出动200多名法官，集中接待上访者。4天时间竟接访了7000多人次。2008年6月26日，广州市在全国范围内率先试行的市长、区长（局长）、镇长三级联动接访活动引发全城轰动。6月26日上午，在广州市市长张广宁接访点，近万名市民冒雨排队上访，场面十分壮观。加上市内其它接访点，上访市民达数万名，而参与此次活动的政府工作人员也有近万人，如此大规模的接访在全国尚属首次。百姓的冤情可见一斑。司法腐败已经动摇国之根本，这决不是危言耸听！
http://www.peacehall.com/news/gb/pubvp/2010/01/201001130539.shtml
http://www.peacehall.com/news/gb/pubvp/2009/07/200907021111.shtml
http://www.peacehall.com/news/gb/pubvp/2008/12/200812280003.shtml
http://www.peacehall.com/news/gb/pubvp/2007/05/200705302259.shtml

http://blog.ifeng.com/article/5516974.html
http://blog.ifeng.com/article/5472045.html
中国严查工程建设领域腐败 57名厅级官员受处分
2010-05-20 23:34:40


中国从去年7月开始集中开展工程建设领域突出问题专项治理工作。监察部副部长郝明金20日介绍，截至今年4月底，全国共受理工程建设领域举报线索17269件，立案9188件，结案8656件；给予党政纪处分5241人，其中地(厅)级57人，县(处)级611人；移送司法机关处理3058人。

http://finance.ifeng.com/opinion/macro/20100506/2150108.shtml
叶檀：中国经济最大的问题不是泡沫是腐败
http://news.ifeng.com/opinion/detail_2009_11/14/1358367_0.shtml
中国腐败的外国根源
http://news.ifeng.com/opinion/ph ... /19/1365890_0.shtml
石齐平：中国经济 需重视效率和腐败问题
http://news.ifeng.com/opinion/detail_2008_06/11/1356986_0.shtml
反腐败到底是不是中国的头等大事
http://news.ifeng.com/world/2/detail_2008_05/22/1438513_0.shtml
外媒：中国全力安置受灾民众 铁腕预防赈灾腐败
http://news.ifeng.com/opinion/detail_2008_05/22/1343963_0.shtml
美联社：中国用铁腕预防赈灾腐败
http://news.ifeng.com/opinion/detail_2007_11/09/1315398_0.shtml
面对权力家族腐败 中国该怎么办？
http://finance.jrj.com.cn/2010/05/2517047525548.shtml
2010年中国绿色工业论坛背景
http://finance.cqnews.net/top1/201005/t20100526_4357341.htm
美方承诺将迅速承认中国市场经济地位
http://www.ce.cn/cysc/newmain/pp ... 0526_20397907.shtml
浙江出生亿万富豪人数最多 京沪堪称创业之都
http://www.ce.cn/cysc/newmain/yc ... 0402_20359832.shtml
北京9400个亿万富豪全国居首 千万富豪平均39岁
昨天，胡润百富发布《2010胡润财富报告》，截至2009年底，全国有875000个千万富豪和55000个亿万富豪，分别比去年增长6.1%和7.8%，但《2010胡润财富报告》并未统计香港、澳门和台湾地区。………
截至2009年底，除香港、澳门和台湾地区之外的全国31个省、直辖市、自治区中，千万富豪已达875000个，相比去年增长6.1%。875000这个数字还包括55000个亿万富豪，亿万富豪人数比去年增长7.8%。
　　其中，北京有151000个千万富豪和9400个亿万富豪，排名第一。广东有145000个千万富豪和8200个亿万富豪，排名第二。上海有122000个千万富豪和7300个亿万富豪，排名第三。北京、广东、上海三地千万富豪人数占全国的近一半。
http://www.ce.cn/macro/more/201005/25/t20100525_21444556.shtml
http://www.ce.cn/macro/more/201004/16/t20100416_21283380.shtml
http://www.ce.cn/ztpd/xwzt/guonei/2009/jdzg/index.shtml
新中国成立60年
http://www.bbc.co.uk/zhongwen/si ... ichuan_taiwan.shtml
四川官员在台湾下13亿美元订单

http://www.bbc.co.uk/zhongwen/si ... na_corruption.shtml
中国商务部原高官因受贿囚12年

http://www.bbc.co.uk/zhongwen/si ... 0_china_graft.shtml
中国近期大量腐败案涉四万亿刺激计划

http://www.wetinim.org/forum/viewthread.php?tid=8515

Ana-Yurtimiz Sherqi Türkistanning Musteqilliq dawasi we Uyghurluqimizning dawamlishishi-1




"Ana-Yurtimiz "Sherqi Türkistan"ning Musteqilliqini qolgha keltürüsh yulida élip bérilghan her-türli siyasi dawalar , yüzligen-minglighan ijtimaiy herketler we bu dawa yulida tülengen bedeller qatarliq chong-kichik barliq paàliyetlirimiz , shu weten-millitini chin qelbidin süyidighan imanliq-jasaret igiliri bolghan "Uyghur pidailiri" we ularni qollap quwwetligen , shundaqla barche ghem qayghumizda biz-bilen birge bolghan qandash qérindashlirimizning pidakarliqidur !.



Meyli 1933-yili qurulghan "Sherqi Türkistan islam jumhuriti" bolsun , meyli 1944-yili qurulghan "Sherqi Türkistan jumhuriti" bolsun , shu ot-yürek wetenperler her-waqit özlirining hayat-mamatining xetirige qarimay , bu wetenning musteqilliqi üchün üzlüksiz küershti we buxil küresh yulida herqandaq iqtisadi yardemni ayimidi , millitimizning san-sanaqsiz qehrimanliri özlirining issiq-qanlirini shu weten-tupriqigha tökti .



20- esirning bashliridiki dunya jahangirlirining shaxmet taxtisigha aylanghan bu muqeddes Ana-Yurtimiz "Sherqi Türkistan" we bu wetenning aqköngül, nadan xelqi, ularning qimar sorinidiki öz-ara dogha tikishken "nerqi-nawaliq" olja buyumliri bulup qalghan idi .



Yiraq qirlarda esirler buyi öz-sultanliqini dawam qilighan meshhur osmanli impiriyesining meghlup bulishi , del yuqarqi qimarwazlarning ishtihasini ashurdi we küchi yetkenliki yerni ishghal qilishqa aldirashqan idi .



Muqeddes wetinimiz "Sherqi Türkistan" ene shundaq jiddi weziyetning ottursida xuddi igisiz loq-göshke oxshap qalghan idi .



Mana bu chaghdiki dunya weziyiti intayin jiddi , etrapimizda yelmawuzlar chishlirini ghuchchurlitip , uyghurlarni xam-yiyishni oylushup , bir-birsige xiris qiliwatqan dewri idi .



Bu weziyetni chungqur chüshünüp yetken yitekchilirimiz nahayiti az-sanda bulup , weten-xelqimizning qutulishi yulidiki pikirler türli , herket chéchilangghu , muntizim qoshun yitersiz , waqit bekmu qis idi .



Buxil ajizliqimizni besh-qoldek bilgen töt qimarwaz ( Engiliye , Amerika , Rus , Xittay ) lar , öz-ara kilishti we özlirining ichidiki eng namert , eng mutihem , eng nejis tuxa-merizi xarektiridiki yer-yüzining zeherlik virusi bolghan "ye-juje _ we me-juje" dep tuniliwatqan xittaygha sogha qildi .



Bu zeherlik viruslardin qutulush üchün qanche-ret küchlük "Mudapie" qilinghan bolsimu , tariqtiki " iskender-zulqerney " ning tosqan qoghushumluq sepilini tiship ötken bu merez viruslar , pak diyarimizni bulghap-sésitip , milyunlarche pak insanlarning hayatini nabut qilghandin tashqiri , yette-bashliq yelmawuz süpitide , barliq uyghur millitining issiq-qanlirini shorashqa bashlidi .



Bu zulumgha chidimighan minglighan Ata-Analirimiz bala-chaqilirini élip öz-yurtliridin kitishke mejbur boldi .



Biraq bu bicharelerning yiraqqa barghudek hali yoq , yiyishke ozuq , minishke ulagh digendek yol xirajitini elip méngishqa qadir bulalmighan muhajirlar , yene öz-yurtigha yéqin bolghan tarixi-jughrapiyesi bir bolghan xoshna elge berip , shu töt-qimarwazning ikkinjisi "Ruslar" din panaliq tileshke mejbur boldi .



Bundaq "qash-qash" uyinini ( Ghuljidin - Sovetqa _ Enjandin - qeshqeghe ) öz-ayighi bilen sürgünde qilish usulini aldin pilanlap qoyghan "Rus we Xittay" hükümiti , del shu weziyette her ikkila terepte siyasi özgürüshler peyda qilip , bir-qanche künlükke chigrani échiwitip "qash-qash" uyuni oynap , ikki tereptiki weten-perwerlerni qiltaqqa élish "qapqangha dessitish" charisini qollandi .



Bundaq suyiqestni körgen her-ikki terepning muhajirliri , bashqa charisi qalmighachqa amalsiz ünini ichige sélip ünsiz yighlashqa bashlidi we ene shundaq échinarliq hayatta yashashqa mejbur boldi .



Yene bir türküm muhajirlirimiz keshmir taghlirini atlap , yol-buyi ach-toq , issiq-soghoqning jevri-japalirini tartip , tagh-dawanlarda aylap-yillap qunup , ming teslikte yene shu töt qimarwazning biri bolghan "Engiliye" ning we shularning kotorolliqida hayatini yéngi bashlighan hindistan hükümiti aldigha bardi .



Biraq bular yuqarqi ikkisidek "Rus - Xittay"largha oxshash namertlik qilip bu muhajirlargha zulum qilmighan bolsimu , yenila shu qimar sorinida wede qilishqan nesiwisini élip bulup , bu bichare muhajirlargha keshmir ziminida aran bir-qanche ayla turup chiqip kétishke ruxset qilishti .



Ene shundaq "shexsiyetchi" insanlarning insapsizliqi tüpeyli , bu bichare uyghur muhajirliri dunyaning herqaysi jaylirigha tarqilip hayat kechürüshke mejbur boldi .

Ene shundaq wetensizliktin ibaret , éghir bexitsizlikke yuluqqan bichare uyghurlar , bügünki künde dunyaning 50 din köp ölkilirilige muqum yerliship yashimaqta .



Bularning ichide uyghurlar eng köp olturaqlashqan ölkiler , Kazakistan , kirghizista , Özbekistan , Türkmenistan , Türkiye , Iran , Pakistan , Afghanistan , Azerbeyjan , Seudi erebistan , Süriye , Misir , awistraliye , yapunye , Rusiye , kanada , amérika , engiliye we yawrupa ittipaqi qatarliq gherip döletliridin ibaret bulup , yuqarqi döletlerde Teqriben 5000000 din köp uyghur muhajirliri yashaydu .



Bularning köpüchisi qedimi muhajirlar , qalghanliri bolsa wetinimiz "Sherqi Türkistan" xittay tajawuzchilirining ishghaliyiti astigha ötkendin kéyin , shu zulumdin qéchip chiqqan muhajirlar we shularning evlatliri bulup , ular xittay hükimitining uyghurlargha yürgüzgen zorluq-zorawanliq , qanliq-qirghinchiliqliri tüpeyli , ana-yurtimizdin chiqip kétishke mejbur bolghan uyghurlardur.



Ular _ héch-bir waqit ana-yurti "Sherqi Türkistan"ni unutqini yoq !!!

Ularning _ tin,ghan her-bir tiniq awazi "Sherqi Türkistan" dep chiqidu !!!

Ularning _ soqqan her-bir yürik sadasi "Sherqi Türkistan" dep suqidu !!!

Ularning _ tili chiqqan her-bir sebiliri "Sherqi Türkistan" dep sözleydu !!!

Ularning _ barliqi hissiyati "wetinining musteqilliqi" eziz musulman millitining hörliki üchün !!!



Mana mushundaq büyük ghaye-ümüt astida yashawatqan , sebrichan , chidamliq uyghur milliti , dunyaning neridila bolsa öz pikir-ghayiside mustehkem turghanliqi üchün , musteqilliq dawayimiz we uyghurlar pütün dunyagha tunulup kelmekte we öz paáliyetliri üzlüksiz dawam qilip kelmekte .



Biz uyghurlar dunya insanlirining bir parchisi bulush salahitimiz bilen, 1 300 000 000 luq bir gheyri tebietlik , gheyri etiqatliq bir mexluqlar arisida , ajayip bir möjize xarektirlik muhitta yashawatimiz . eger biz uyghurlardin bashqa bir millet bizning ornimizda yashighan bolsa idi , alliburun asmilatsiye bulup tügigen bulatti.



Bundaq möjize halatte bügü‘ge qeder salamet turiwatqanliqimizning sewebi shuki , del bundin 1400 yil burun diyarimizgha yitip kelgen ilahi din "Islam dini" ning heqiqiti öz wedisini körsetti .



Uyghurlar "islam din"ni qubul qildi we shu waqittin bashlap ular öz imanlirida mustehkem turdi .



Allah islam dinni saqlidi , Islam din uyghurlarni saqlidi , uyghurlar imanida mustehkem turup , öz eqidesini saqlash arqiliq özlirining esli-wesli bolghan sap-neslini qoghdap qaldi .



Mana mushundaq möjizelik hayatta yashawatqan milyunlighan uyghur musulmanliri , özlirining hörliki üchün herqandaq éghir bedellerni tülep keldi , bundin kéyinmu herqandaq bedel tüleshke teyyar . millitimizning mana mushundaq sap-iman , pak-wijdani her waqit parlap chaqnisa-chaqnayduki hergizmu suslimaydu !!!



Tajawuzchi xittay hakimiyiti terpidin yürgüzülgen 5-iyul künidiki "Tarixi qirghinchiq" unutulmas bir pajie boldi , bu pajieni yer-yüzidiki uyghurlarning yetmish urugh-ewlatlirimu hergiz unutmaydu !!!



Ene shundaq unutulmas musibetning ichide turghan baghri-qan wetendashlarni öz-waqtida seperwer qilish , ularni bu qayghu-musibet bilen azaplinishqa tashlap qoymasliq , shu uyghur dawasini qiliwatqan yitekchilerning wijdani-qerzi shundaqla imani-mejburiyiti !!!



Undaq iken bu mejburiyetni ada qilish yulida chungqur izdinishi , wetendashlarning qelbi biraz bolsimu teselli tapidighan birer emeli netijilerni wujutqa chiqirishi shert !!!



Eghizdila dawamliship , emeliyette körilmigen herqandaq ghaye we shuarlar quruq sepsete !!!

Ghaye we shuarlarning emililishi üchün , shuarni towlighuchi chuqum sepning aldida méngishi kérek !!!

Bizning musteqilliq dawayimiz hergizmu , quruq shuarlar bilen hel bulidighan addi dawa emes !!!



Bizning reqibimiz , bizning minglarche kishi bir yerge kélip quruq shuar towlishimizdin qorqmaydu , peqet hayat-mamatini el-wetenning hörliki üchün atighan yüz neper uyghur oghlanlirining yitiship chiqishidin qorqidu !!!.



Shuning üchün xittay hükümiti milyard dollar serip qilip , bundin on yillar burun keskin otturgha chiqqan emeliyetchan ikki teshkilatni "TIP" we "SH A T" ni xeliqaraliq tror teshkilatliri qatarigha kirgüzdi . ezalirini dunyagha tirorchi dep élan qildi .



Bezi satqun döletlerge milyardlarche pul birip , ularni quralliq yuqutushqa urundi we melum derijide meqsidige yetti , biraq bu musulmanlarning igisi bolghan allah bu dili pak weten perwer mujahidlarni öz panahida saqlap bügünge qeder özlirining teyyarliq herkitini dawam qilishqa muyesser qildi .



Yene bir türküm pidailirimiz satqun döletlerninmg bazar-tawaliri qatarida amerikigha sétildi . bügünki dewrining adalet perwer döletliri dep nam alghan amérika , bu bichare uyghurlarning qetti ghunasiz ikenligini bilip turupmu , yenila burunqi qimar sorinida alalmigha nesiwisini xittaylardin ündürüsh üchün , öz musteqilliqi yulida izdengen bichare uyghurlarni uzun muddet turmida tutup turush arqiliq , her waqit xittay hükimiti bilen bolghan kélishim sorunlirida sodiliship kelmekte . amerkining buxil insan huquqini depsende qilishi , biz bichare wetensiz uyghurlarning qattiq naraziliqini qozghimaqta !!!



Uyghur dawasining yitekchiliri bolsa bu ishqa yenila süküt qilip ünchiqarmay yürmekte . 5-iyul künidiki qehriman xelqimizning issiq qan-bedilige dunyani zil-zilgha keltürgen yürek sadalirini , büyük shuar qilip dunyagha anglatqan weten dawagerliri , ene shundaq weten-millitining ot-yürek oghlanlirini untup qalmaqta !!!



Pidailarning qedrini bilmigen herqandaq qumandan meghlup bulidu !!!

Qumandanliri qorqaq bolghan qushun hergiz ghelbige érishelmaydu !!!



Biz uyghurlar üzimizning musteqilliqimizni qolgha keltürüshimiz yulida , yene shundaq minglighan milyunlighan pidailargha éhtiyajimiz bar !!!



Qachanki biz öz ichimizdin chiqqan _ Barin qehrimanlirining ailisini , 5-fewral qehrimanlirining ailisini , 5-iyul qehrimanlirining ailisini , 8-awghust semen qehrimanlirining ailisini we shulardek öz hayatini weten-millitining hörlüki üchün teqdim qilghanlarni hörmetlep , turmush ehwalidin xewer alidikenmiz , ene shu chaghda bizning shuarimiz ras bolghan bulidu .




Ene shu chaghda Musteqilliq dawayimiz we Uyghurluqimiz menggü dawamlishidu !!!







Ana-Yurtimiz "Sherqi Türkistan"ning Musteqilliq Dawasi we Uyghurliqimizning dawamlishishi-2




Wetinimiz "Sherki Türkistan" jughrapiye jehette , iqlim kilimati jehette, milli we dini medeniyet jehette , Tarixi jehette , shundaklar qandash milletler arisidiki öz-ara periqsiz örpi-adetler jehette , uzun dewrilerdin béri dawam qilip kiliwatqan muqeddes meniwi bayliqqa ige tengdashsiz bir tupraq .



Bu tengdashsiz meniwi bayliqlirimiz bilen uzun dewrilerdin béri inaq yashap kéliwatqan , jughrapiye jehette eng köp we eng yéqin bolghan qedinas qoshnimiz Qazakistan jumhuritidur .



Qazaqistan jumhuriyiti _ Rus tajawuzchilirining 70 yilliq ichghaliyitidin qutulup , 1991-yil 12-16 küni öz musteqilliqini pütün dunyagha élan qildi .







Bu xush-xewerni anglighan pütün dunya musulmanliri , yaratqan allahqa hemdu-sanalar uqidi , jümlidin dunya yüzidiki barliq Türki qewimliri chin qelbidin süyünüp xushal boldi . hemde özliri turushqan yerlerde qazakistanning we qazaqistan xelqining musteqilliqini tebriklep xoshalliq ten-tenisini yangratti .



Bu tentenilik künler , xittay hükümitining qarshiliq qilishigha qarimay , ishghaliyet astidiki "Sherqi Türkistan" ziminidimu , Uyghurlar _Qazaklar we bashqa qandash milletler arisidimu qizghin alqishlandi .



Bulupmu uyghurlar arisida intayin chong xoshalliq tuyghuliri peyda boldi . chünki Rus hakimiyitining tusattin yimirilip kukum-talqan bulishi , shu dewri insanlirining tesewwurudin yiraq qariliwatqan bir mesile idi .



Bu dewride , Pütün dunya musulmanlirining muqeddes ilim dergahi bolghan , Buxara ,Tirmizi we Xuja ehmet yesewilerning yatqan yerliri we qaldurghan ayagh-izliri , Rus komistliri terpidin tamamen weyran qilinghan bolghachqa , barche dunya musulmanliri allahqa séghinip , rus hakimiyitining tizraq halak bulishini tilep dua qiliwatqan dewri idi .



Allah shu ixlasmen musulmanlarning dualirini ijabet qildi . Qazaqistan musulmanliri ebedi hörlükke érishti .



Ene shu hörlükke érishken qazaqistan xelqi arisida , ilgiri-kéyin bulup "Sherqi Türkistandin" köchüp chiqqan bir milyundin artuq Uyghur we qazaq muhajir musulmanliri yashaydu , bularning mutleq köp qismi shu tupraqlarda tughulup öskenlerning ewlatliri , yene bir qismi wetenimiz "Sherqi Türkistan" Xittay tajawuzchilirining ishghaliyitige ötkendin kéyin , wetendin hijret qilip chiqip ketkenlerning ewlatliridur .



Ular gerche musteqil bir memlikette yashawatqan bolsimu , qazaqistan xelqining bayliri qatarida alahide imtiyazlargha ige bilghan bolsimu , yenila her waqit ana-yurtlirini séghinish bilen ahh ....... "Weten" dep yashaydu .



Ularning ötküzidighan toy-tokun we öz-ara olturushlirida eytilidigha ewwelqi mungluq naxshilirimu yenila weten toghrisida .

"Wetenge baray deymen ah.... baralmaymen _ Wetenni körey deymen ah.... körelmeymen " .........



Mana mushundaq weten hesritide yashawatqan milyunlighan muhajirlar , bir-kün , bir-saet bolsimu tizraq öz-musteqilliqini qolgha keltürüsh , shu muqeddes ana-yurtigha berip seghinghan pak tupraqqa yüz-közini sürtüshni oylaydu .



Shunga ottura asiyadiki , bulupmu qazaqistandiki uyghurlarning weten söyüsh tuyghisi , bashqa ellerde yashawatqanlargha qarighanda birqanche hesse küchlük hem janliq .



Chünki ular _ eyni waqittiki musteqil jumhuriyitimizning milli armiye ofetsirliri bolghan jenggiwar serkerdilerning , chékinmes qeyser jengchilerning , japakesh batur anilarning ewlatliri .



Ularning oghul qizliri adette daima sport bilen shughullinidu , oghulliri bolsa eskiri teyyarliqtin tuluq ötkenler , herqandaq jiddi weziyette ular sepning aldida méngishqa teyyar . ular shundaq ezimetlerki "Weten" üchün héch nersini ayimaydu , hetta hayatini qurbar bérishke herdaim teyyar .



Wetinimizning musteqilliqi üchün tashqi dunyada birere jenggiwar qoshun barliqqa kélidighan bolsa , aldi bilen teyyar bulidighanlar we aldinqi septe turidighanlar yenila shu qazaqistan , qirghizistan we bashqa jumhuriyetlerdiki , wetenperwer , imanliq-ixlasmen uyghurlar we qazaqlarning batur oghul-qizliridur !!!



Bularning teqezzaliq bilen kütiwatqini , biz uyghurlarni umumi yüzlük seperwerlikke keltürüp , mustebit Xittay tajawuzchilirigha qarshi jenggiwar herket qoshuni teshkilleydighan bir yitekchining otturgha chiqishidin ibaret .



Buning pakitliri , 97-yildiki Alma-ata , Bishkeklerde bashlanghan herketlerge emeli qatnashqan yerlik uyghur oghul-qizlirining körsetken jenggiwarliqliridin ibaret !!!



Ular yene shundaq emeliy herketning bashlinishini kütmekte !!!

Ular yene shundaq "Uyghurum algha" digen sadani kütmekte !!!

Ular yene shundaq "Weten üchün" emeli pidakarliqni kütmekte !!!



5-iyul "qirghinchiliqi"ni dunya ehli türli axparat wastiliri arqiliq körgen yeki anglighan bolsa , Qazaqistandiki wetendashlirimizning bir qismi shu weqeni öz közliri bilen kördi we weqeni öz közi bilen körgen tirik shahitliridin eynen anglidi .



Buxil qanliq qirghinchiliqni anglighanda wujudliri titrep , Tenliri siqirap , chishliri ghujurlap , közliridin ixtiyarsiz yamghur kebi yashlar toxtimay aqqan idi , hélihem shu qan-yashlar toxtighini yoq !!!



Xep ...... rezil Xittaylar ....... senlerdin hisap alidighan qisas künimu pat-arida kélidu diyishetti !!!!!!!



Dunyaning neridila bolsun "Uyghurum algha" digen sadani kütuiwatqan , minglighan-milyunlighan dindash-qérindash pidailar mewjut !!!



Ular wetinimiz "Sherqi Türkistan" ning musteqilliqi , ezez musulman millitimizning hörliki üchün üleshke raziki , bundaq wetensiz qush , makansiz musapir , tinimsiz malay , abruysiz kelgünde , rohi ghemkin diwane bulup , qayghu-hesret ichide xar-zebun halette yashashni xalimaydu !!!.



Eger biz uyghurlarning siyasi yitekchiliri öz-dawayigha sadiq bulidighan bolsa , Uyghurlarning Musteqilliq dawayimiz emelileshsun , Uyghurluqimiz dawamlashsun deydighan bolsa , ene shu kara köz musulman uyghur oghul-qizlirining , "Weten üchün" jénim pida , ölsem shehid , qalsam ghazi dep aqquziwatqan köz-yashlirini bikar aqquzmastin , ularni bundaq ümütsiz rohi zerbiler bilen azaplimastin , wetinimiz "Sherqi Türkista"ning musteqilliqi üchün küresh yulidiki ulughwar ghayige yiteklishi kérek !!!.





Ene shu waqitta "Musteqilliq dawayimiz emelilishidu " we Uyghurluqimiz menggü dawamlishidu !!!


http://www.wetinim.org/forum/viewthread.php?tid=8535

"Shinjang" Xizmet Yighinigha Qarita Mutexessisler Oxshimighan Qarashlirini Bayan Qildi


Muxbirimiz Mihriban

2010-05-26

Xitay merkizi hökümiti 17 - Maydin 19 - Mayghiche béyjingda achqan "shinjang xizmet yighini"din kéyin, kompartiye hökümranliqidiki xitaydiki mutexessisler bilen, chetellerdiki démokratik xitay mutexessisliri we uyghur mutexessisliri, bu yighin hem xitayning uyghur rayonida yürgüzüwatqan nöwettiki siyasitige qarita, oxshimighan qarashlirini otturigha qoydi.



Xitay xewer agéntliqining tünügün ürümchidin bergen xewiridin melum bolushiche, shinjang ijtimaiy penler akadémiyisi milletler tetqiqat merkizining sabiq bashliqi chi chingshün, muxbirning ziyaritini qobul qilip yighin heqqidiki tesiratlirini bayan qilghan.



Chi chingshün özining xitay merkizi hökümitining "shinjang xizmet yighini"gha nisbeten alqishlash pozitsiyisini bildürüp mundaq dégen: "bu qétim échilghan yighin, merkezning bu yillardin buyan shinjang heqqide échilghan tunji yighini hésablinidu. Bu qétimliq nishanliq yardem bérishmu bu 60 yildin buyanqi yardem bérish dairisi eng keng, meblegh sélinmisi eng zor, inchike, etrapliq pilanlanghan nishanlar boyiche tereqqiy qildurush hésablinidu. Buni derijidin tashqiri tereqqiyat pilani déyishke bolidu. Bu xil tereqqiyattin shinjangla emes, belki ichkiridiki bashqa ölke hem shirketlermu menpeet alidu."



Chi chingshün sözide yene, xu jintawning "rayonda uzun muddet eminlikni emelge ashurush" dégen chaqiriqigha nisbeten öz qarishini bayan qilip mundaq dégen: "méningche, rayonning tereqqiyatida elwette uzun muddetlik eminlik intayin muhim. Emma iqtisadni tereqqiy qildurghandin bashqa, rayonda yene saqliniwatqan nurghun mesililer bar. Mesilen dölet ichi we sirtidiki muhit amili, bolupmu rayondiki milletler ittipaqliqi mesilisi qatarliqlar rayonning muqimliqigha tesir körsitidighan muhim amilning biridur, her millet xelqining wetenperwerlik tuyghusini, jungxua birliki idiyisini, junggoche sotsiyalizm yoligha bolghan tonushini kücheytkendila andin rayondiki uzun muddetlik eminlik emelge ashidu."



Xitay merkizi hökümitining "shinjang yighini"gha nisbeten, chetellerdiki mutexessislerning qarishi bashqiche bolup, ular sözide chi chingshünge oxshimaydighan qarashlirini otturigha qoydi.



Chetellerdiki uyghur mutexessisliridin, türkiyidiki ege uniwérsitétning proféssori doktur alimjan inayet ependi, "shinjang yighini"gha nisbeten öz qarishini otturigha qoyup, bu qétimqi yighinning échilish meqsitining emeliyette xitayning rayondiki mustemlike siyasitini mustehkemlesh üchün ikenlikini ilgiri sürdi.



Xongkongda chiqidighan "yönilish" zhurnilining bash muherriri, xitay mesililiri mutexessisi jang wéygo ependi yighinda xu jintaw otturigha qoyghan, "rayonda uzun muddetlik eminlikni emelge ashurush" shoarigha nisbeten öz qarishini otturigha qoyup mundaq dédi: "méningche, xu jintaw otturigha qoyghan bu shoar qandaqtur bir yéngi shoar emes, bu, xitay kommunist hökümitining rayondiki hökümranliqidin ensirewatqanliqining ipadisi déyishke bolidu. Ilgiriki yillardin buyan xitay hökümiti rayonda "muqimliq hemmidin ela" dégenni tekitlep, wang léchüenning rayonda qattiq basturush élip bérishi arqiliq, öz hökümranliqining muqimliqini saqlap qalmaqchi boldi. Emma "5 - Iyul ürümchi" weqesining partlishi, xitay kommunist hakimiyitining rayondiki siyasitining pütünley meghlup bolghanliqini ispatlidi. Hazir kommunist hökümet yenila öz xataliqini étirap qilghusi kelmeywatidu. Shunga hazir kommunist hökümet rayongha qaratqan siyasitide shoarni özgertish arqiliq öz hökümranliqini saqlap qalmaqchi boluwatidu."



Alimjan ependi, yighinda xu jintaw tekitligen "az sanliq milletlerde jungxua milliti kimlikini étirap qilish tuyghusini kücheytish kérek" dégen sözge nisbeten, öz qarishini otturigha qoyup, buning uyghurlargha qarita milliy assimilyatsiye siyasiti yürgüzüshni teshebbus qilghanliq dep qaraydighanliqini bildürdi.



Jang wéygo ependi bolsa xu jintawning bu sözini xitaydiki "chong xitaychiliq" idiyisining kompartiyining hökümranliq siyasitide ipadilinishi ikenlikini tekitlep mundaq dédi: "xitay dunyagha özini köp milletlik dölet dep jakarlaydu, emma öz siyasitide bashqa milletlerning barawerlikini étirap qilmidi. Xitayda hazir chong xitaychiliq idiyisi barghanche ewj éliwatidu, kommunist partiye buni xitay puqralirighimu singdürüwatidu. Mesilen, bultur yazda ürümchide yüz bergen milliy toqunushni alayli, xitay kommunist hökümiti ötken esirdin buyan uyghur rayonigha köplep xitay köchmenlirini yötkep apirip, rayondiki uyghurlarning hayat chembirikini taraytiwetti. Bu xitay köchmenlirining rayondiki uyghurlargha qarita chong xitaychiliq pozitsiyiside bolghanliqi sewebidin, rayondiki yerlik ahale bolghan uyghurlarning naraziliqini qozghidi. Hazir uyghurlar xitay kommunist hökümitige bolghan naraziliqini, xitay puqralirigha bolghan öchmenliki arqiliq ipadileshke bashlidi. Hazir rayondiki milliy ziddiyet ötkürliship ketti. Buning ziyinini rayondiki köchmen xitaylar tartiwatidu. Emma, xitay kommunist hökümiti bu xataliqini tüzitishning ornigha, uyghurlargha nisbeten 'jungxua milliti kimlikini étirap qilish' tuyghusini kücheytish teshebbusini kötürüp chiqip, uyghurlargha xitay kimlikini étirap qildurmaqchi boluwatidu. Bu xuddi töge qushining béshini qumgha paturuwélip, quyruqi bilen kari bolmighanliqidekla ish boluwatidu. Uyghur, tibet, mongghul we bashqa milletlerning öz aldigha medeniyiti, étiqadi, tili bar milletler. Esli ulargha öz teqdirini özi belgilesh hoquqi bérip, ularning öz milliy kimlik enenisi boyiche tereqqiy qilishigha purset yaritip, ulargha heqiqiy barawerlik bergendila, andin rayonda kommunist partiye arzu qilghan 'uzun muddetlik eminlik' emelge ashqan bolatti. Emma hazir kommunist hökümet uyghurlarni öz zéminidimu az sanliq milletke aylandurup, chong xitaychiliq nezeriyisi boyiche ulargha 'jungxua kimlikini qobul qildurmaqchi' boluwatidu. Bu téximu zor naraziliqlarning kélishige seweb bolushi mumkin."



Doktur alimjan inayet sözining axirida, sherqiy türkistan zéminida heqiqiy eminlikning berpa qilinishi üchün, xitay hökümitining rayongha qaratqan siyasitini pütünley özgertishi kéreklikini, uyghurlar öz heq - Hoquqlirigha heqiqiy érishkendila, rayonda andin heqiqiy haldiki uzun muddetlik eminlik berpa bolidighanliqini tekitlidi.


http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/xinjiang-yighinigha-inkaslar-05262010181545.html/story_main?encoding=latin
Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.

Ürümchidiki '7 - Iyul Ayallar Namayishi'gha Qatnashqan Bir Xanimning Bayanliri

Muxbirimiz Shohret Hoshur
2010-05-26

Bultur ürümchi 5 ‏- Iyul weqesidin kéyin , 6 ‏-, 7 ‏- , 8 ‏- We 13 ‏-Iyul künliri namayish we toqunush sheklide bir qatar zenjirsiman weqeler bolup ötti؛ bularning ichide, 7 - Iyul küni at beyge meydanida yüz bergen ayallar namayishi xelqara metbuatlarda kengri orun élip, uyghur weziyitining eyni chaghdiki jiddiyitini toluq namayen qilghan idi.

RFA Photo / Erkin Tarim

Süret, kökbayraq zhurnilining 5 - Iyul ürümchi weqesige béghishlap mexsus chiqirilghan sanining muqawa körünüshi.

Bügün biz ene shu künki namayishqa qatnashqan, yéqinda yawropagha kélip orunlashqan ayshigül xanimni ziyaret qilish pursitige érishtuq.

http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/urumchi-ayallar-namayishi-05262010181526.html/story_main?encoding=latin

Yuqiridiki awaz ulinishidin, ayshigül xanim bilen ötküzgen söhbet xatirisining tepsilatini anglaysiler.

Uyghur Alimi Merhum Abbas Burhan Ependi Ürümchide Wapat Boldi

Muxbirimiz Eqide

2010-05-24

Uyghur élidiki tunji ewlad uyghur tebiiy pen alimi, penni omumlashturush yétekchisi, aliy muherrir we jamaet erbabi abbas burhan ependi, mushu ayning 22 ‏- Küni ürümchi waqti kech saet 5 te alemdin ötti.

Uyghur xelqining Pexirlik Alimi Abbas Burxan We Uning Xanimi Közge Körüngen Tibbiypen Mutexesisi  Mahire Abliz

Uyghur élining ichi ‏- Sirtida tonulghan alim merhum abbas burhan ependi, 1932 ‏- Yili 10 ‏- Ayda atushning iksaq kentide bir meripetperwer ailide dunyagha kelgen.

Ösmürlük chaghliridin bashlapla ilim - Penge küchlük ishtiyaq baghlighan abbas burhan ependi bashlanghuch we ottura mekteplerni öz yurtida we qeshqerde tamamlighandin kéyin, shinjang pidagogika instituti shuningdek béyjing pidagogika unéwirsitétlirida biologiye kesipliri boyiche bilim tehsil qilghan.

Proféssor we aliy muherrir abbas burhan ependi uyghur diyaridiki eng aliy bilim yurtliridin hésablanghan shinjang uniwérsitéti biologiye fakultétining mudiri, 12 yil pen - Téxnika jemiyitining reisi wezipisini ötigen.

Süret, merhum abbas burhan ependining ayali merhum mariya abliz xanim bilen 2000 - Yili chüshken xatire süriti.
Abbas burhan ependi aliy mekteplerde oqughuchilarni terbiyilesh, pen ‏- Téxnikini omumlashturush hemde uyghur élidiki pen - Téxnika jemiyitini eslige keltürüsh, qayta qurush xizmetliride muhim rol oynighan.

80 Yilgha yéqin hayat musapisida, bilim dunyasida uyghurlargha örnek tikligen abbas burhan ependi, penni omumlashturush maqaliliridin397 parchini élan qilghan we "bilim küch" we "pen we turmush" namidiki ilmiy zhurnallarning neshrdin chiqishigha biwaste yétekchilik qilghan. Ilim - Pen sahesi boyiche uyghur tilida 10 nechche parche kitab yazghandin bashqa, terjime qilghan we tehrirligen kitab we maqalilirining sani 400 parchigha yetken.

1984 ‏- Yili merhum abbas burhan ependining tirishchanliq körsitishi we teshkillishi netijiside ürümchide tunji pen - Téxnika sariyi qurulup qed kötürgen, abbas burhan ependi yene amérika, fransiye qatarliq döletlerdiki unwérsitét we pen - Téxnika teshkilatlirining teklipige binaen ötküzülgen biologiye sahesidiki ilmiy muhakime yighinlirida "qurghaq rayonlardiki yéshilliq yéza igiliki" namliq ilmiy maqalisini oqup, alahide yuqiri bahagha érishken.

Abbas burhan ependi yene shu yilliri, italiye rim uniwérsitéti we dunya nezeriye fizikisi tetqiqat merkizining reisi, nobil mukapatigha érishken fizika alimi doktor muhemmed abdusalam ependining shexsi teklipi bilen ziyarette we ilmiy paaliyetlerde bolghan.

Bolupmu, merhumning "hayatliqning siri", "qushlar insanlarning dosti", "irsiyet we irsiyet qurulushi", "mikro organizm we yéza igilik", "hayatliq we muhit" qatarliq ijadiy eserliri uyghurlar eng yaqturup oquydighan kitablar bolup, "irsiyet we irsiyet qurulushi" dégen eser xitay boyiche munewwer kitab bolup bahalanghan.

Merhumning yene, yéza ‏- Igilik sahesi boyiche yazghan kitabliri uyghur déhqanlirining déhqanchiliq téxnikilirini igilishide ilmiy körsetmilik rolini oynap, uyghur déhqanlirining alqishigha sazawer bolghan.

Merhum abbas burhan ependi, 83 ‏- Yili pen - Téxnika neshriyati qurulushida muhim rol oynighan we "pen we turmush" we "bilim küch " zhurnallirini tesis qildurghan. Bu zhurnallar neshrdin chiqqandin kéyin uyghur xelqining pen ‏- Téxnikini omumlashturush ishliri tereqqiyatigha alahide tesir körsetken.

Uyghur élidin tughqan yoqlash üchün amérikigha kelgen péshqedem maaripchi zahir ependi, ziyaritimizni qobul qilip abbas burhan ependining ish - Paaliyetlirige yuqiri baha berdi.

Amérikidiki dangliq xarward uniwérsitétida oqughan uyghur ziyaliy qeyser mijit ependi, merhum abbas burhan ependining özige tesir qilghan ésil peziletlirini eslidi.

Qeyser mijit yene, abbas burhan ependining shunche köp netijilerni qazanghan alim bolushigha qarimay, tolimu kichik péil, xushchaqchaq we yardem söyer xisletliri bilen jamaetchilikning hörmitige sazawer bolghanliqini tekitlidi.

Qeyser mijit sözining axirida, insan haman bu dunyadin ayrilidu, lékin uning kishiler arisida nam ‏- Sheripi qalidu, bolupmu abbas burhan ependige oxshash hayatini ehmiyetlik ötküzgen, xelqige menpeet yetküzgen alimlar menggü yad étilidu dep körsetti.

http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/merhum-abbas-burhan-05242010211948.html/story_main?encoding=latin
Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.

Pesendidin Tughulghan Xiyallar

Tarim Yolwisi


Tor arlawitip xitayning "shinjang" xizmet yighini toghrisida yézilghan "abidilik ehmiyetke ige katta yighin" namliq maqalida tilgha élin’ghan nurbekrining yighin jeryanida xosh bolup hayajanlighinidin bashqa misnitirliq, ölke bashliqlirigha tazim qilghanliq jümlilirini körüp, milli ang-ghorur, dini eqididinla emes, belki addi kishilik izzet qarishidinmu mehrum bolghan bu mexluqqa nepritim téximu bek qozghaldi.

Xitay kompartiyisige eza chong-kichik mensep tutqan-tutmighan nurghun uyghurlar bolsimu, emma ularning ichide azraq bolsimu milli hissiyati, dini eqidisi bar kishilermu az emes. Öz xelqim üchün az-tola emeli ish qilip birimen dep kompartiyige eza bolghanlarmu, xitaylar mejburi ezaliqqa alghanlarmu yoq emes.

Xitay kompartiyisining ménge yuyush teshwiqatlirining küchlüklikide weten ichide saghlam milli, dini eqidige ige kishilerni tapmaqmu tes bulup ketken bu jahanda kishilerning milli eqidisige köp telepmu qoyghili bolmas bolup ketti.

"way japakesh dihqinim, qérindishim, zulum chekken xelqim" dep shunche paydiliq geplerni disimu, yardemlerni qilsimu, geplerni chüshinish uyaqta tursun, udul bérip xitaygha chaqidighan kishiler hemme kentlerde bar. Bir qarisingiz, shunche naheqchiliqqa uchrighan, yene bir qarisingiz özige zulum séliwatqanlarni bilelmigüdek derijide bixut. Xitayning her’ayda biridighan 100 yüen(15 dollargha toghra kilidu) etrapidiki qutquzush pulini élish üchün, meschitlerge kimning kirginini, kimning némilerni dégenligini, mehellide kimning kelgen, ketkinini her heptide doklat qilishqa razi bolidighan nurghun kishiler bar. Qizlarning yaghliq-köyniki, oghullarning doppisidin tartip xitaylashturushni xitaydinmu bek arzu qilidighan kishilirimizmu xélila köp. Yézilarda birla perzentlik bolup, xitayning pilanliq tughut sherep guwahnamisini élip xitay bergen birnechche ming som pulgha haraq ichip tügitidighan erlermu xéli sanda. Bu hadisiler gayida manga stokholim unwérsal késellikini esletse, gahida mini chüshiniksiz tégi yoq xiyallargha gherq qilidu.

Xelqning omumi ehwali shu. 2000- yilidin béri tor arqiliq az-tola qizil xitaylishishtin mustesna pikir qilishni bashlighan(gerche heqiqi milletperwerlik ölchimidin yiraq bolsimu) xelqning toplighan inirgiyisi 5- iyul namayishini berpa qildi we qanliq basturuldi.

5- iyuldin burun nurghun kishiler öz éngide nur bekrini re’isimiz dep tonuyti, ishiniti. Hettaki pexirlinetti. Uningda az-tola bolsimu bizni oylaydighan xiyal bar, dep tunuyti.

Chünki seypidin ezizi, isma’il emet, tömür dawamet, ablet abduréshitlerde herhalda kichikkine bolsimu milli hissiyat bar idi. Seypidin herhalda memtili tewpiqqe yardemleshken, 30-, 40- yillardiki inqilaplargha qatnashqan. Bezibir drama, kitablarni yazghan. Isma’il emet, tömür dawametler herhalda bezibir ziyalilirimizgha kilidighan zerbe shamilini kichikkine bolsimu peseytishke urun’ghan. Yuqariqilarda herhalda yoq hisabta bolsimu milli hissiyat barti. Shunglashqa köpchilik xelq yenila nur bekrining melum derijide gipini qilatti.

Bu pesendining 5- iyul qirghinchiliqidiki ipadisi uning qilchilikmu milli söygüsi yoqliqini bildürse, hetta özi bilen emel derijisi teng yaki töwen bolghan xitay emeldarlirigha birsi zorlimisimu, ixtiyarsiz tazim qilishi uningda hetta adettiki bir ademde bolidighan addi kishilik izzet qarishiningmu yoqliqini bildürdi.

Bu mexluq téxi nomus qilmay, gidiyip yüridu. Az-tola wijdani bar xelq anche-munche tillap qoyidu. Qalghanliri bolsa yene burunqidek. Burunqi shanliq, paji’elik tarixlarni tizla untup kételigenkenmiz, paji’elernimu xuddi chüshtekla his qilip untushqa bashliduq...

Melum arzu-ghayilerni ishqa ashurushtin ilgiri eng kemide ashu arzular bolishi, arzular özlüksiz küchiyip, küchlük istekke aylinishi kérek. Küchlük istekni ishqa ashurush yoli toghrisida izdinish haman bir küni melum jawab we yollarni tapidu. Ashu köpligen jawab-yollarning ichidin nurghunlirini oylash, sinash jeryanida shallap, toghra jawablargha érishimiz we uni emeliyleshtürsek, ghayimizni ré’alliqqa ashuralaymiz.

Hörlükni emelge ashurush jeryanimu bizdin az bir qisim kishilerningla emes, belki köpchilik xelqning ortaq hör-azad turmushqa intilish arzusining bolishini telep qilidu. Elwette bu téxi qedemning bashlanmisi. Axirqi nishan’gha yitish jeryani téximu uzaq, müshküldur.

Halbuki weten ichi-sirtidiki uyghurlarning hör turmushqa irishish istiki zadi qanchilik? Istekning küchlüklikichu? Bu xil istekni qandaq qilip berpa qilish we özlüksiz ünümlük kücheytish kérek? Bu mesillerni choqum estayidil oylishishimiz lazim.

Nur bekridek milli ghururla emes belki adimi izzet hörmitidinmu ayrilghan kishiler néme üchün bizdin shunchiwala köp chiqidu? Buxil kishilerni azaytishning qandaq chariliri bar? Bu meslinimu obdan oyliship baqsaq bolidu.

Hörlük uqum-arzusi chet’elge chiqqan, yurt kezgen uyghurlarda weten ichidikilerge qarighanda sel küchlük dep tunuymen. Chünki ular eng kemide sélishturup baqti, körüp baqti. Emma "kopratsiye waqtida kéche-kündüz ishlep, ach qalituq. Hazir herhalda qorsiqimiz toyidu. Burunqigha qarighanda köp yaxshi." dep qaraydighan nechche milyun awam xelqtin yene bashqa arzularni ishqa ashurushni telep qilghili bolamdu.

Biz téxi emdiletin ghayimizni ishqa ashurush yollirini deslepki qedemde neziriye jehettin xam bolsimu taptuq. Ularni emeliy sinaqtin ötküzüsh tamamen bizning istikimizning qanchilik küchlüklikige baghliq. Halqiliq teyyarliq xizmetlerni bixeter muweppiqiyetlik qilish imkaniyetlirige weten ichidikilerge qarighanda weten sirtikiler tamamen ige. Weten ichi teyyarliqtin köre jengge muwapiq. Mezkur munberdiki "toxu yürek uyghurlar" dégen yazmida ipadilen’gendek, imkaniyiti bar kishining herketlenmigenliki, uningda buxil arzu-istekning heqiqi yoqliqi yaki küchlük emeslikini bildüridu.

Mubada ehwal heqiqeten shundaq bolghan bolsa, biz eng yaxshisi pilanliq, teshkillik halda adimilik izzet ghorur terbiyisi, milli tarix, ar-nomus iddiyisi, saghlam dini eqide bilen weten ichi-sirtidiki barliq uyghurlarni teshebbuskarliq bilen terbiyileshni bashlisaq bolghidek.

Bashqilarning gipimizni anglishini niziqap kütüp olturmay. "qélinliq" bilen ulargha matériyal ibertip ulargha ijabi tesir körsetsek bolidu. Ademde toghra, alijanab étiqad yitilmise, püchek qarashlar u kishining iddiyisini égelliwalidu. Bu teshwiqat jéngini weten ichi-sirtidiki hemme uyghurgha, herxil shekil, usulda qaratsaq bolidu. Teshwiqatning usuli we ünümini özlüksiz kücheytishimiz lazim. Teshwiqatni yalghuz xelq köp anglimaydighan hem angliyalmaydighan, erkin ziyaret qilalmaydighan radi’o, tor betlirigila yüklep qoysaq hergiz bolmaydu. Bolmisa nur bekridinmu öte adimiliktin ayrilghan tirik "jeset"lerning köpiyishi éniq.

Xitaylar yurtimizda "ebedi" muqimliqni qolgha keltürüsh üchün yighinlarni échiptu. Muhim xizmet nuqtiliri yenila yurtimizni iqtisadi talan-taraj qilishni téximu zoraytish, köchmen köpeytip, meblegh sélishni ashurush, eslige kelmes yer’asti bayliqlirini téximu bek échish, uyghurlargha bolghan asmilatsiye, sirtqa bolghan teshwiqatni burunqigha qarighanda téximu bek kücheytish...

Qarighanda uyghurlar burunqi inqilap sheklini dawamlashturiwerse, xitayliship yoqilishtin ibaret bu qismettin qéchip qutulalmaydighandek turidu. Chünki nöwette uyghurlarning xitayning hertürlük hiyle-mikirlirini birmu-bir échip tashlap xelqqe teshwiqat élip baralaydighan organ, ademliri yoq. Xitay bilen bolidighan jenglerde xitayni yerchishliteleydighan kishilirimiz téxi yoq.

Xitaylarni yéngishte eng awwal ularni tedbir, eqil jehette yéngish kérek. Halbuki bu nuqtini biz ishqa ashuralamduq. Nöwette bumu téxi na’éniq bir mesle. Gepning wezn-qimmitini chüshendürüsh tes bolghan shu peytte, kimlerdin némilerni ümid qilishimiz mumkin.

Xitaylar küchlük. Shundaqla bular esli küchni yoqatmighan ehwal astida texminen yiligha 10% lik sür’ette tereqqi qiliwatidu. Biz uyghurlarchu? Uyghurlarning teshkilat küchichu?

Weten ichide uyghurlar yiligha yuqiri sür’et boyiche esli küchni téximu bek xoratqan halda asmilatsiye boliwatimiz. Pilanliq tughut, siyasi tutqunlar bilen nopus köpiyish nisbiti özlüksiz töwenlewatidu.

Uyghurlar bilen xitaylarning küch sélishturma nisbitini texminen 1:60 dep hisablap tursaq(peqetla nopus amilni oylashsaq, xitayning texminen 1200 milyun, uyghurlarning texminen 20 milyun. Shundaqla ijabi halda bashqa tereplernimu nopusqa mas, dep uyghurlar terepte turup texmin qilsaq) xitayning iqtisadi, dölet mudapi’e tereqqiyat sür’itini 10% dep qiyas qilghanda, uyghurlarning küchi 16 yilda xitaylar bilen tenglishish üchün uyghurlar choqum eng kemide 42% lik sür’et bilen tereqqi qilishi kérek. Mubada 20% lik tereqqiyat sür’iti boyiche bolghanda texminen 32 yilda xitaylar bilen aran tenglishelishimiz mumkin.

Démek, buxil shara’itta uyghurlarni kücheytishni meqsed qilghan herbir teshkilatning küchi(yuqiri sewiyilik iqtisas igilirining sani, omumi ezalarning sapa qurulmisi, paydilinish kitab-téxnika ambiri, iqtisadi küchi, jeng qilish küchi...) choqumki yiligha eng kemide 42% tin yuqiri sür’et bilen tereqqi qilishi kérek. Herbir ishlirimizgha éniq ölchem, éniq telep, éniq körsetküch qoyulishi kérek.

Kopratsiyining hashirini chapqandek "qildingmu, qildim." deydighan namayish, ultimatum, bayanat, échilghan yighin, körgezme…dégendek kichik ishlarni inqilap, dep yürmesliki kérek.

Bu yilqi uyghur teshkilatlirining ichidiki herqaysi sahediki iqtisas igilirining sewiye-sapasi, sani qanche? Hazir nöwette bar bolghan teshkilat bilim ambiridiki kitab-zhurnallarning sewiye, süpiti, sani qanche? Teshkilatning musteqil iqtisadi küchi qanche? Teshkilatning jenggiwar küchining sewiye, süpiti, sani qanche? Teshwiqat ubyéktlirining sani, sewiyisi qanche? Teshwiqatning ünümlük kölimi, sewiyisi qanche? Ma’arip küchimizdiki mekteplerning, kitab-zhurnallarning sewiyisi süpiti, sani qanche?... Mana mushundaq eng awwal özimizning herbir xizmitimizni statistikilashturushimiz, andin ölchemlik sanliq körsetküchke ige éniq wezipilerni belgilishimiz kérek. Wezipilerning höddisidin chiqish ehwaligha asasen xadimlarni xizmetke qoyishimiz yaki wezipisidin élip tashlishimiz kérek.

Biz heryili 42% lik tereqqiyat sür’iti boyiche ishlirimizgha telep qoyghanda xitaylar bilen 16 yilda aran tenglishelishimiz mumkin. Elwette yalghuz bularla ularni yéngishimizge mutleq kapalet birelmeydu.

Rehimsiz emeliyet bizning ishlirimizning tereqqiyat sür’itining téximu téz bulushini telep qilidu. Chünki yuqariqi 42% lik tereqqiyat ölchimi bizning xitaylar bilen qoral-yaraq, herbi, iqtisad saheliridimu 1:60 nisbet bar dep qiyas qilin’ghan. Halbuki emeliyet téxi undaq emes. Herbi sahening özidiki nisbetla texminen 1:10000 dinmu töwen(uyghurlar terepte turup, xitayning qoral-yaraqlirini oylashmighan, peqet 1 milyun kishilik armiyisini oylashqanda qilinghan qiyas) .

Weten ichi-sirtigha qaritilghan teshwiqat xizmitining burunqidin yaxshilan’ghanliq héchbir ipadisi körülgini yoq. Bashqa herbi, iqtisadi, ma’arip sahelirinighu dimeyla qoyayli. Ma’arip saheliridiki aqartish ishini qiliwatqanlarni qollimaywatqanlar qatarida hettaki bizning bezibir inqilap lidirlirimizmu bar. Herbi sahelirimiz téxi quruq.

Weten ichidiki uyghurlarning közini nadanliq, xitayning teshwiqatliri chümkiwalghan disek. Weten sirtidiki özini inqilap qiliwatimen dep tunuydighan qérindashlarning közini némiler tosuwéliwatqandu?...

Qérindashlar, silkineyli. Qiliwatqan ishlirimiz kinoda rol élish, sehnide oyun quyush yaki chayxanidiki gheywetchilerning shikayet qilishi emes. Belki bir xelqning kelgüsi hayat-mamati, bext-sa’aditige taqishidighan muhim ishlar.

Inqilapchilirimizning ichide yuqiri siyasi, diplomatiye bilimliri, ali matématika, pilanlash-ijra qilish ilmi, bashqurush, uchur téxnikisi, pisxologiye, pelsepe, tarix, herbi, sana’et we iqtisad saheliridiki bilimlerni ögen’gen we öginiwatqanlirini emeliyette uyghurlar üchün ishletkenler zadi qanchilik?

Bashqilarni we özimizni bir dengsep baqayli. Uyghurlarning teqdirige heqiqi köngül bölsek, özimizning her tereplirimizni xitay bilen rasa bir sélishturup baqayli. Özimizni, özginimu obdan bileyli. Arzuyimizni emdi kéyinki ewladlargha yüklep qoymayli. Burunqidek kitiwersek arzulirimizni chüshinidighan ewlatlarmu bolmasliqi mumkin.

Nöwettiki tereqqiyat sür’itimizning kelgüsidiki ghelbining telipige yetmigenlikining özila ishlirimizning nurghun tereplirining xamliqini bildüridu. Rehberlirimizning teleptin xélila yiraqliqini bildüridu.

Ish qilishla, melum tereqqiyat bolushla kupaye qilmaydu. Tereqqiyat sür’itimiz belki ashu belgilen’gen eng töwen telep 42% tin yuqiri ölchem boyiche bolushi kérek. Uningdin töwen ölchemdiki tereqqiyat sür’iti xelqimizni oxshashla qutquzup chiqalmaydu. Elwette, yuqariqi telep heqiqeten qattiq. Buxil telepning höddisidin uchrighan kishi chiqalmaydu. Mixanikiliq usulda burunqidek ishlesh bilen hergizmu 42% lik tereqqiyat sür’itini ishqa ashurghili bolmaydu.

Arzu-ghayige nisbeten eng yaxshi terepni oylap ümidwar bolush, pilan tüzüp ijra qilghanda eng nachar terepni oylap inchike pilan-layihe tüzüp ijra qilish kérek. Sifirliq sitatistikilashturulmighan pilan-layiheler yoqtin yaxshi. Emma u hergizmu bizning ré’al qismitimizni yaxshilashqa küchlük ünüm élip kélelmeydu.

Milli istiqbalimizdin ümidmu bar. Emma ré’alliq téximu rehimsiz. Bular bizdin hem ümidwarliq, hem küchlük xirs tuyghusi, ilmi xizmet qilish iqtidarini telep qilidu.

Herbir teshkilatimizning choqum öz sahesige munasiwetlik sewiyilik, bixeter sanliq melumat, uchur ambiri bolushi kérek. Lazimliq herxil statistikiliq sanliq melumatlarni choqum köplep toplishimiz, ularni bir qanche basquchtin ötküzüp, ambarlashturishimiz lazim. Pilanlash-ijra qilish ilmi boyiche sanliq statistikiliq melumatlargha asasen mu’eyyen matématikiliq qanuniyetlerni kompyutérning yardimide heriketlirimizge tedbiqlap, xizmet ünüm, süpitini ashurishimiz lazim.

Yalghuz xewer yézish, xitayni tillap yazmilarni yézishlam ishlirimiz üchün yéterlik emes. Millitimiz arminini ishqa ashurimen, dep niyet qilghan herqandaq teshkilat choqumki ishlirimizgha paydiliq bolidighan eng yénig ilim-pen qanuniyet, netijilirini herikitimiz bilen janliq birleshtürüshke mahir bolushi kérek.

Xitaygha taqabil turushtiki eng kapaletlik küch- öz küchimiz. Öz küchimizni ashurushtiki tayanchimiz teshkilat xadimlirimizning yalghuz milli, dini eqidisila emes belki xitaydinmu küchlük ilim-pen qollinish sewiyisi.

Teshkili ishlirimizgha tebi’i, ijtima’i pen alimlirimizni téximu köplep ishtirak qilishimiz, yaki ularning bilim-iddiyilirini inqilap yaki xelq ishliri üchün ishlitishqa teshebbuskarliq bilen ilhamlandurushimiz lazim.


http://www.wetinim.org/forum/viewthread.php?tid=8483
2010- yili 25- may