Xitayning Téléfon Mulazimitide Kimlik Tüzümini Yolgha Qoyushi Jiddiy Inkas Qozghidi
Muxbirimiz Mihriban
2010-09-02

2010 - Yili 1 - Séntebirdin bashlap, xitayda téléfon mulazimitide kimlik tüzümi omumyüzlük yolgha qoyulushqa bashlidi. Nöwette xitaydiki hem xelqara metbuatlarda, shundaqla tor betlirining erkin munazire meydanlirida, bu tüzümge nisbeten oxshimighan inkaslar barliqqa keldi.

Nöwette xitayda 1 - Séntebirdin bashlap omumyüzlük yolgha qoyulushqa bashlighan téléfon mulazimitide kimlik tüzümi omumlashturush tüzümige nisbeten xitay puqraliri jiddiy inkas qayturdi. Xitaydiki hökümet metbuatlirida, tünügündin bashlap bu tüzümning jaylardiki qol téléfoni hem qol téléfon kartilirini sétish merkezliride birla waqitta yolgha qoyulghandin kéyin, puqralarning bu tüzümge nisbeten qollash hem qarshi élish pozitsiyiside bolghanliqi heqqidiki xewerler köplep bésildi.

Shinxua agéntliqining bu heqtiki xewiride, "hökümetning nöwette qol téléfonlirida köplep ewetiliwatqan exlet uchurlar hem ziyade köp soda élanlirini tosush, shundaqla bezi yaman niyetlik kishilerning puqralarning bixeterlikige tehdit sélish, dölet bixeterlikige ziyan yetküzüdighan uchurlarni ewetishning aldini élish üchün hökümetning bu tüzümni yolgha qoyghanliqi, keng xelq ammisining hökümetning bu qararini qarshi alghanliqi" heqqidiki melumatlar bérildi.

Emma, xitay tilidiki tor betlirining erkin munazire meydanlirida, xitay hökümiti uzundin buyan yolgha qoyuwatqan, 2010 - Yil 1 - Séntebirdin bashlap resmiy qararlashturulghan bu tüzüm heqqidiki naraziliq inkasliri köplep yézildi. Shoxu toridiki bir inkasta bu heqte toxtilip, "qol téléfon hem qol téléfon kartisi sétiwélishta kimlik tüzümining yolgha qoyulushi, junggo puqralirining kishilik hoquq erkinlikining boghuluwatqanliqining ispati. Hazir bir partiye hökümranliqi astidiki kommunist hökümet puqralarning qol téléfonda uchur yollash erkinlikini tosush, hökümetke narazi bolghan puqralarni basturush üchün bu tüzümni qollanmaqta," dep xitay kommunist hökümiti eyiblendi.

Tünügündin bashlap uyghur aptonom rayoni dairisidimu, téléfon mulazimitide kimlik tüzümi omumlashturulghanliqi heqqidiki xewerler bérildi. Tengritagh torining tügünki xewiride puqralarning bu tüzümge nisbeten alqishlash pozitsiyiside bolghanliqi bayan qilinghan.

Emma, bügün uyghur élidin radiomiz ziyaritini qobul qilghan uyghurlar, bu tüzümning yolgha qoyulushi, hökümetning rayondiki tüzümni yenimu chingitqanliqining ipadisi dep qaraydighanliqini ilgiri sürdi.

Téléfon ziyaritimizni qobul melum bir yash nöwette yürgüzüliwatqan, téléfon mulazimitide kimlik tüzümining yolgha qoyulushi, uyghur aptonom rayonida yéngiliq emeslikini, bultur "5 - Iyul ürümchi weqesi"din kéyinla ular turuwatqan jayda qol téléfoni sétiwalghanda kimlik tüzümi yolgha qoyulghanliqini, hazir weziyetning téximu chingip kétiwatqanliqini bildürdi.

Ismini ashkarilashni xalimaydighan bir neper hökümet xizmetchisi bu tüzüm heqqide toxtilip, "téléfon mulazimitide kimlik tüzümining yolgha qoyulush esli normal ish. Emma, hazir bizning bu yerde weziyet chingip ketti. Mana emdi téléfon kartiliri sétiwélishtimu kimlik tekshürüsh tüzümi yolgha qoyuldi. Eger hökümet xalisa bizning öz - Ara qilishqan paranglirimizni anglaydu. Hazir bizning bu yerde téléfondiki normal paranglirimiznimu qilishtin éhtiyat qilidighan bolup qalduq," dédi.

Dunya uyghur qurultiyining bayanatchisi dilshat rishit ependi bu tüzüm heqqide toxtilip, xitay hökümitining rayonda qolliniwatqan bu bir qatar tüzümlirining uyghurlarning uchur hem pikir erkinlikini boghush, uyghurlargha qaratqan basturush siyasitini yenimu kücheytish üchün ikenlikini tekitlidi.

Xitay weziyitini közitip kéliwatqanlar öz qarashlirida, nöwette kommunist hökümiti yolgha qoyuwatqan qol téléfon hem qol téléfon kartisini sétiwélishta kimlik tüzümini omumlashturush qatarliq tüzümliri emeliyette xitay hökümitining puqralarning pikir erkinlikini chekleshte qolliniwatqan taktikiliri ikenlikini ilgiri sürüp, xitay hökümitini puqralarning uchur erkinlikini boghush bilen eyiblimekte.

http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/xitayda-kimlik-tuzumi-09022010185252.html/story_main?encoding=latin
Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.