Muxbirimiz Gülchéhre
2010-07-01
Xitayning edliye sistémisida jinayetchilerni qiynap iqrar qildurush izchil tenqidke uchrawatqan éghir mesilining biri. Bolupmu, siyasiy jinayetchilerge qaritilghan rohiy hem jismaniy jaza téximu éghir. 5 - Iyul ürümchi weqesidin kéyin chetellerge chiqqan bezi uyghurlarning ashkarilishigha qarighanda, xitay dairiliri teripidin 5 - Iyul weqesi munasiwiti bilen tutulghan uyghurlar oxshimighan derijide rohiy hem jismaniy zexmige uchrighanliqi melum.
Yéqindin buyan amérika we yawrupa ellirige chiqqan bir qisim uyghurlar bizni uyghur élining omumiy weziyiti, 5 - Iyul weqesi hem uningdin kéyin xitay hökümitining uyghurlar üstidin élip bériwatqan basturush heriketliri heqqide qimmetlik uchurlar bilen temin etmekte.
Ürümchide qalghan aile ezalirining bixeterlikini qoghdash seweblik ismini yoshurushqa mejbur bolghan bir uyghur yash bizge öz jiyenining, gerche xitay türmisidin gunahsiz dep qoyup bérilgen bolsimu, türmidiki qiyin - Qistaqlar jeryanida éghir zexmilendürülgenlikini pash qildi.
Mezkur uchurni delillesh meqsitide ürümchi sheherlik 4 - Doxturxana yeni rohiy késellikler doxturxanisigha téléfon qilduq. Soallirimizgha jawab bergen bu séstiraning bayanliridin, bir qisim bimarlarning bu doxturxanigha 5 - Iyulda tutulup qoyup bérilgendin kéyin kelgenliki, emma ularning yépiq bashqurulidighan bölümde ikenliki melum boldi. Biraq, bu séstra dawaliniwatqan bimarlarning sani hem shexsi matériyali heqqide bizge jawab bérelmeydighanliqini éytti.
Uyghur diyarining xoten wilayitide erkin asiya radiosini anglighanliqi üchün 2003 - Yili 6 - Ayning béshida qolgha élinghan abdulla ependi, 11 - Ayghiche qamap qoyulghan bolup, bu 5 ay jeryanida éghir derijide ten jazasigha uchrighan, ten jazasi jeryanida uning bir qoli méyip bolghan. Süret, abdulla ependining ikki barmiqi késilip méyip bolghan bir qoli.
Ötken hepte washingtonda échilghan démokratiye we insan heqliri témisidiki yighinda b d t mutexessisliridin Manfred Nowak melumat bérip, xitayning uyghur mehbuslar üstidin ten jazasidin bashqa, rohiy qiyin - Qistaq jazasi qolliniwatqanliqini bildürgen idi. U bu heqtiki doklatida xitayning qanun sistémisida belgilik islahatlar boluwatqan bolsimu, qiyin - Qistaq mesilisining yenila éghir derijide mewjut ikenlikini we rohiy qiyin - Qistaq jazasining, bolupmu falungongchilargha, uyghur siyasiy mehbuslargha yurgüzlüwatqanliqini bildürgen. U yene, uyghur rayonida bir qanche qétim tekshürüsh élip barghanliqini, emma hökümetning yol qoymasliqi hem mehbuslarning jawab bérishke pétinalmasliqi sewebidin, bu heqte yene bir qisim kéreklik uchurlargha érishishning qiyin boluwatqanliqini bildürgen.
Oxshash sewebler tüpeyli, anglighuchilirimizning bu heqte yetküzgen, 5 - Iyul weqeside qolgha élinghan uyghur yashlirining, türmide qiynap mejburiy iqrar qildurush jeryanida öltürülgenliki hemde jismaniy we rohiy jazagha uchrawatqanliqi toghrisidiki uchurlar heqqide uyghur élidin tepsiliy melumat élishimiz nurghun tosalghulargha uchrawatqan bolsimu, yenila belgilik delillerge ige bolduq. Ötken hepte uyghur élidiki munasiwetlik orunlar bilen élip barghan téléfon söhbitimizdin, hetta tutqunlarning bezilirining ölüki ailisige mexpiyetlikni saqlash shertliri astida qayturup bérilgen bolsimu, ige chiqmighan uyghur tutqunlarning jesetlirining köydürüwétilgenliki ispatlanghan idi.
Xitay dairiliri gerche metbuatta ürümchidiki 5 - Iyul weqeside ikki minggha yéqin kishini tutqun qilghanliqini tekitlep kéliwatqan bolsimu, emma dunya uyghur qurultiyining tarqatqan bayanatlirigha qarighanda 5 - Iyul weqesidin kéyin tutqun qilinghan uyghurlar 10 mingdin ashidiken.
http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/uyghur-tutqunlar-zehimge-uchrimaqta-07012010200055.html/story_main?encoding=latin
Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.
