Amérika Dölet Mejlisi We Hökümitining Xitay Ishliri Komitéti Uyghurlar Heqqide Yumulaq Üstel Yighini Ötküzdi

Muxbirimiz Ümidwar
2010-07-19

Bügün 19 - Iyul küni amérika qoshma shtatliri dölet mejlisi we hökümitining xitay ishliri komitéti "xitayning yiraq gherbi: namayish we topilangdin bir yil ötkendin kéyinki shinjangning weziyiti " mawzuluq yumulaq üstel yighini ötküzdi.


Amérika dölet mejlisining diréksen sénat xizmet binasida ötküzülgen mezkur yumulaq üstel yighingha dölet mejlisi we hökümitining xitay ishliri komitétining reisi, kéngesh palata ezasi bayron dorgan, hemkarlashquchi reis dölet mejlis ezasi sandér léwin sahibxanliq qilghan.

Yighinning asasliq meqsiti, ötken yilidiki 5 - Iyul weqesidin kéyinki bir yil jeryanidiki uyghur élining weziyitini analiz qilish, 5 - Iyul weqesining sewebliri hemde uyghurlarning hökümetning ularning eqelliy hoquqlirigha dexli - Terüz qiliwatqanliqigha bolghan naraziliqliri, dairilerning 2010 - Yilidiki shinjangning iqtisadini yaxshilash yéngi pilani shuningdek uyghur aptonom rayonidiki kommunist partiye sékritarining almashturulushi qatarliqlargha qaritilghan.

Shuningdek yene " hökümet uyghurlarning naraziliqlirigha ünümlük muamile qiliwatamdu? hökümetning uchurlarning sirtqa chiqip kétishini kontrol qilishi rayondiki weqelerni chüshinishke qandaq selbiy tesir körsitiwatidu ? " dégendek soallarni chöridigen halda muhakime élip bérilghan.

Mezkur yighinda dölet mejlisining tetqiqat ornining tashqi ishlar, mudapie we soda bölümige tewe asiya bixeterlik ishliri mutexessisi shirley kan, kishilik hoquqni közitish teshkilatining, asiya adwokatliq diréktori sopiye richardson, mayami uniwérsitétining jughrapiye we xelqara tetqiqat programmilar fakultétining proféssori stanli toopis qatarliqlar söz qilip, ötken yili 5 - Iyulda ürümchide yüz bergen weqedin kéyinki uyghur élining omumiy ehwali, uyghur élining weziyiti, uyghur - Xitay munasiwetliri shuningdek xitay hökümitining keng kölemlik "shinjangni tereqqi qildurush pilani" we xitay merkiziy hökümitining bu rayongha qaratqan siyasitidiki özgirishler qatarliq köp mesililer boyiche pikir bayan qildi.

Yighinda sözligüchiler, özlirining xizmet we kespiy dairisi boyiche türlük nuqtilardin chiqish qilghan.

Yighin riyasetchisi oldham xanim bügünki bu yighingha dunya uyghur qurultiyining reisi rabiye qadir xanimning kélip qatnashqanliqini tekitlesh bilen uni yighin ishtirakchilirigha alahide tonushturdi.

Kishilik hoquqni közitish teshkilatidiki sofiye richardson uzundin buyan uyghurlarning kishilik hoquq weziyitige diqqet qilip kéliwatqanliqi, 5 - Iyulda qolgha élinghan bir qisim uyghurlarni sotlashta adilliq bolmighanliqi hemde köp sanda uyghurlarning yoqap ketkenliki, türmilerdiki ten - Jazasi ehwali qatarliq köpligen kishilik hoquqning nacharlashqanliqigha ait mesililerni otturigha qoydi.

Uzundin buyan uyghur élining nopus, iqtisad we uyghurlarning ijtimaiy - Iqtisadiy turmush mesilisini tetqiq qiliwatqan proféssor stanli tops ependi 5 - Iyuldin kéyin xitayning uyghur élini iqtisadiy jehettin tereqqi qildurush pilanini tüzüp ishqa kirishtürüwatqanliqi, xitayning asasiy nishanni uyghur élining jenubigha qaratqanliqi, tarim wadisining mol néfit we tebiiy gaz zapisigha ige bolup, bu bayliqlar échiliwatqan bolsimu, lékin yerlik xelqlerge menpeet yetküzmeywatqanliqi shuningdek iqtisadiy tereqqiyat pilanining bu jaydiki xitaylarning nopusining téximu köpiyishini ilgiri süridighanliqini otturigha qoydi.

Dölet mejlisining tetqiqat ornining asiya bixeterlik mutexessisi shirley kang bolsa, 5 - Iyul weqesidin kéyin, rayondiki étnik munasiwetlerning murekkepleshkenlikini, béyjing merkiziy hökümitining bu rayondiki weziyetke diqqet qilip, mexsus yighin chaqirip, rayondiki herbiy - Siyasiy rehberliklerde almashturush élip barghanliqini, 90 - Yillardin étibaren uyghur aptonom rayonini idare qilghan wang léchuenni yötkep kétishke mejbur bolghanliqini tekitlidi.

U yene, 5 - Iyulgha bir yil toshqan bu künlerde, xitay hökümitining rayondiki bixeterlik tedbirlirini téximu kücheytip, ammiwi sorunlargha közitish apparatlirini ornatqanliqi hemde saqchi küchlirining sanini ashurghanliqi we uyghurlargha bolghan nazaretni chingitqanliqi qatarliqlarni öz ichige alghan köp mesililerni otturigha qoydi.

Bu yighingha, amérika dölet mejlisining bir qisim xadimliri, amérikining diplomatiye, mudapie, démokratiye we kishilik hoquq hem xitay bilen munasiwetlik sahelerge shuningdek uyghur mesilisige köngül bolgüchiler we qiziqquchilardin bolup, köp sanda adem qatnashti. Yighin axirida soal - Jawab uyushturulghan bolup, uyghurlargha ait türlük soallargha yuqiriqi üch neper sözligüchidin bashqa yene, yighin riyasetchiliridin biri, amérika dölet mejlisi we hökümitining xitay ishliri komitétining adwokatliq ishliri diréktori kara abramson xanimmu etrapliq jawab berdi.

Uyghur milliy herikitining rehbiri rabiye qadir xanim ziyaritimizni qobul qilip, özining bu yighindin tesirlengenliki we ümidlengenlikini, yighinda pikir bayan qilghuchilarning uyghurlar mesilisini etrapliq tetqiqat qilip, mesililerni pakitliq otturigha qoyghanliqini mueyyenleshtürdi shuningdek uyghur dewasining istiqbalining zor, kélechekining parlaq ikenlikige ishinidighanliqini eskertti.

Yighin sözligüchiliri soallargha jawab bergende, xitayning bixeterlik tedbirlirini kücheytish qatarida rabiye qadir xanimning binasini chéqish pilani tüzgenliki hemde qeshqer kona sheherni chéqish pilanini emelge ashuruwatqanliqinimu eslitip ötti. Yighin ikki saet etrapida dawamlashti.

Amérika dölet mejlisi we hökümitining xitay ishliri komitéti xitaydiki kishilik hoquq, démokratik tereqqiyat, emgek we qanuniy hoquqlar hem uyghur, tibet we bashqa az sanliq millletler mesililirini öz ichige alghan köp xil mesililerni közitidighan hemde tetqiq qilip, amérika hökümiti we mejlisining xitay siyasiti üchün pikir teyyarlaydighan orun. Mezkur komitét bir qanche yillardin buyan izchil türde uyghur mesilisige köngül bölüwatqan bolup, ular her yili yilliq doklat élan qilidu. Uda üch yildin buyan ularning yilliq doklatlirida uyghur éli we uyghurlar mesililiri boyiche mexsus bir bölüm ajritip, amérika hökümitige pikir - Tekliplerni bérip kelmekte.

http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/amerika-uyghur-07192010223501.html/story_main?encoding=latin
Yuqiridiki ulinishtin bu progirammining tepsilatini anglighaysiler.