Ixtiyari muxbirimiz Oyghan
2010-07-19
Yéqinda jamaet erbabi we siyasiyon qehriman ghojamberdi özining "2009 - Yil 5 - Iyul ürümchi pajiesi" namliq nöwettiki emgiki bilen keng kitabxan ammisigha yene bir qétim tonuldi.
Qehriman ghojamberdining rus tilida, almatada yoruqqa chiqqan "2009 - Yil 5 - Iyul ürümchi pajiesi" namliq kitabida uyghurlarning bügünki teqdirige ait yéngi melumatlar bérilgen. Töt yérim basma tawaqqa yéqin mezkur höjjetlik kitab üch qisimdin ibaret bolup, uning birinchi qismida uyghurlarning tarixiy wetinining jughrapiyilik ehwali, chégriliri, taghliri, derya - Kölliri, hawasi we tebiiy muhiti shuningdek qézilma bayliqliri hem ahalisi heqqide qisqiche axbarat bérilgen.
Emgekning ikkinchi qismida uyghur we bashqa türk - Musulman xelqlirining milliy - Azadliq herikitining tarixiy, siyasiy, ijtimaiy, medeniy, qanuniy we iqtisadiy sewebliri heqqide söz bolidu. Muellip, bolupmu kéyinki yilliri uyghur élide yüz bergen yashlar qozghilishlirining kélip chiqishi we ularning aqiwetliri hemde xitay dairilirining xelqning kishilik hoquqlirigha nisbeten yürgüzüwatqan dölet siyasitining tüp mahiyitini échip béridu.
Kitabning üchinchi qismi bolsa, biwasite 2009 - Yilqi 5 - Iyul ürümchi weqesige béghishlinidu. Muellip shawguen weqesi, uyghur yashlirining 5 - Iyul ürümchi tinchliq namayishi, 7 - Iyul qirghinchiliqi, pütkül uyghur éli boyiche élip bérilghan omumiy teqipleshlerge munasiwetlik köpligen delillerni keltüridu. 1997 - Yilidiki ghulja, 2009 - Yilidiki ürümchi weqelirini uyghurlarning milliy azadliq herikitining bir qismi dep qarighan qehriman ghojamberdining bu emgiki siyasiyonlargha, tarixchilargha we keng kitabxan ammisining paydilinishigha hawale qilinghan.
Melumatlargha qarighanda, qehriman ghojamberdining ilgiri "uyghur tarixigha bir nezer", "uyghurlar" namliq kitabliri neshir qilinghan bolup, ikkinchi kitabi rus hem uyghur tillirida yoruq körgen idi. Tetqiqatchi özining bu emgekliride türkiy xelqler ichide yétekchi orunlarni igilep kelgen uyghurlarning qedimidin bügünki küngiche bolghan tarixi we medeniyiti boyiche intayin bay melumatlarni keltüridu. U, dunyaning meshhur alimliri, sayahetchiliri, siyasiyonlirining emgeklirige, köpligen tarixiy menbelerge asaslanghan halda, uyghurlarning hayatidiki muhim weqelerni, bolupmu sherqiy türkistan xelqlirining milliy azadliq kürishini yarqin yorutup bergen. Mezkur kitablar dunyaning her jaylirida istiqamet qiliwatqan uyghurlarning, shundaqla tetqiqatchilarning we mutexessislerning zor qiziqishini peyda qilghan idi.
Ulinishtin bu progirammining tepsilatini anglighaysiler.
http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/qehriman-ghojamberdi-urumqi-weqesi-07192010211853.html/story_main?encoding=latin
