Uyghur Rayonidiki "Halqima Tereqqiyat" Qurulush Pilanining Netijisi Heqqide Mulahize
Muxbirimiz Irade
2010-07-26

5 - Iyul ürümchi weqesidin kéyin xitay dairiliri béyjingda "shinjang xizmiti yighini" chaqirip, uyghur rayonigha alaqidar muhim qararlarni aldi. Yighinda élinghan qararlargha asasen uyghur rayonida oxshimighan sahe, oxshimighan türler boyiche nurghunlighan qurulush pilanliri yolgha qoyuldi. Shinjangning medeniyet, tebiiy bayliq, qatnash, maarip, sehiye qatarliq sahelirige meblegh sélinishqa bashlidi. Buningda közge körünerlikliri töwendikiche: yéngidin yolgha qoyulghan bayliq béji islahati boyiche néfit, tebiiy gaz bayliqi béji ilgiriki miqdarigha qarap élishtin, bahasigha qarap élishqa özgertildi. Tömür yol qatnash transporti hazirqi 3599 kilomitér asasida yene 8000 kilométir uzartilip, uyghur rayonidiki nahiyilerning 90 prsentige poyiz qatnashtek weziyetni ishqa ashurush pilan qilindi.


Igilinishiche, uyghur aptonom rayonluq hökümet yene ":xelqni béyitish, charwichiliqni güllendürüsh" we "xelqni béyitish, emin öy qurulushi "ni yolgha qoyghan bolup, pilan boyiche 2015 - Yilighiche 106 ming köchmen charwichi we 700 ming déhqanning xatirjem makanlishishi ishqa ashurulidiken.

Xitay dairiliri yene 23 - Iyul küni qarar chiqirip uyghur élidiki hermillet kadir we ishchi - Xizmetchilerning maashini omumyüzlük östürüshni békitken.

Arqa - Arqilap éliniwatqan bu qararlardin melum bolup turuptuki, xitay dairiliri uyghur élidiki uzun muddetlik eminlikni iqtisadni yuqiri kötürüsh arqiliq qolgha keltürmekchi boluwatidu.

Emma küzetküchiler uyghur rayonidiki hökümet ishchi - Kadirlirining asasliq yenila xitay millitidin teshkil tapqanliqini, shunga maash östürgen teqdirdimu menpeetni asasliqi yenila xitaylarning alidighanliqini bildürmekte. Uning üstige uyghur rayonidiki néfit, kanchiliq, qatnash - Transport shirketlirimu asasen xitaylarning igilikide bolghanliqtin, menpeetning chongidin yenila xitaylarning behriman bolidighanliqini ilgiri sürmekte.

Biz xitay hökümitining " halqima tereqqiyati"nini yolgha qoyushtiki nishani we buning netijiliri heqqide doktor erkin ekrem ependi bilen söhbet élip barduq. Uning qarishiche, xitay dairiliri 5 - Iyul ürümchi weqesidin kéyin uyghur rayonida "shepqetlik" siyaset yürgüzüsh taktikisini ishlitishke bashlighan bolup, u bu siyasetning xitay hökümitige ichki we tashqi jehettin élip kélidighan paydiliri üstide toxtilip mundaq dédi:

Erkin ekrem ependining qarishiche, xitay hökümiti bu qétimliq qurulush pilanigha jiddiy muamile qilip, pilanlirini séstimiliq halda yolgha qoymaqta. Ular uyghur rayonida aldi bilen 5 - Iyul weqesining asasliq qatnashquchiliri bolghan iqtisadiy kirimi töwen kishilerning turmush sewiyisini yuqiri kötürüshni, buning bilen birlikte ottura halliq kishilergimu menpeet yetküzüshni nishan qilghan. Erkin ekrem ependi xitayning deslepki qedemde uyghurlarning iqtisadiy sewiyisini yuqiri kötürüshni emelge ashurup bolghandin kéyin, ikkinchi qedemde uyghurlarning bashqa heq - Hoquqlirinimu asta - Asta bérish pilani bolushi mumkinlikini bildürdi.

Xitay dairiliri uyghur rayonida yürgüzüwatqan bu xil iqtisadiy siyasetliri bilen birlikte yene, chetellerde yashawatqan uyghurlar we shundaqla oqughuchilar bilenmu munasiwet ornitip ulargha tesir körsitish xizmitini kücheytmekte. Yéqinda xitay döletlik muhajirlar idarisi bashliqi ju xuylin, uyghur rayonluq xelq hökümiti tashqi ishlar ishxanisi mudiri muzepper mijit we muhajirlar bashqarmisi muawin bashliqi mewlan rozilarning türkiyige kélip bir qisim uyghurlar bilen uchrishish élip barghanliqi we ulargha uyghur rayonining kélechikining parlaq ikenlikini teshwiq qilishimu, derweqe buninggha misal bolmaqta. Yeni xitay weten ichi we sirtidiki uyghurlargha qarita siyasitide jiddiy bir özgirish yasimaqta. Erkin ekrem ependi xitay hökümitining bu xil taktikilarni ishqa sélish arqiliq weten sirtidiki uyghur teshkilatlirini yétim qaldurushni niyet qiliwatqanliqini, shunga uyghur teshkilatlirining bu mesile üstide oylinishi kéreklikini tekitlidi.

Erkin ekrem ependi sözining axirida, xitay hökümiti yolgha qoyuwatqan bu siyasetlerning, axirqi hisabta yenila xitay hökümitining menpeetini chiqish qilip turup yolgha qoyulghanliqini, shunga yenila uyghurlarning menpeetige wekillik qilalmaydighanliqini eskertip ötti. U yene xitayning "halqima tereqqiyat" pilanining yüzde - Yüz emelge éshishighimu guman bilen qaraydighanliqini bildürdi.

http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/halqima-tereqqiyat-07262010202021.html/story_main?encoding=latin
Yuqiridiki ulinishtin bu progirammining tepsilatini anglighaysiler.