Muxbirimiz Weli
2010-07-01
Amérika bilen jenubiy koriye sériq déngizda, xitay sherqiy déngizda herbiy meshq élip bériwatqanda, rusiye, yaponiyilermu koriye yérim arili etrapida herbiy meshiq bashlidi.
AFP Photo
Amérika déngiz armiyisi ténch okyan qisimlirining bir maniwéridin körünüsh.
'Jenubiy xitay seher ' géziti we teywende chiqidighan 'merkez géziti' ning bayan qilishiche, amérika bilen jenubiy koriye yillardin buyan sériq déngizda birleshme meshq ötküzidighan orun we waqitta özgürüsh bolmidi, peqet derijisi örlitilgen idi.
Bu waqit, dunyaning diqqiti del jenubiy koriyining bir herbiy paraxoti shimali koriye teripidin chöktürüwétilgen weqedin kélip chiqqan jiddiylikke merkezlishiwatqan waqitqa toghra keldi. Bundaq ehwal astida, munasiwetlik döletler arisida diplomatiye jiddiyliki peyda boldi.
Xitay armiyisi buyil ötküzidighan herbiy meshqni 10 kün aldigha sürdi
Shinxua agéntliqining bayan qilishiche, xitay armiyisi özining buyil ötküzidighan herbiy meshiqini 10 kün aldigha sürüp, 6 - Ayning 30 - Künidin 7 - Ayning 5 - Künigiche sherqiy déngizda ötküzülidighanliqini we bu meshiqning réal oq étish meshiqi bolidighanliqini jakarlidi.
Rusiyimu, yaponiyimu koriye yérim arili etrapida herbiy meshiq bashlidi
Rusiyining intérfaks agéntliqining xewer qilishiche, rusiye tinch okyan piloti bilen sibériye qomandanliq shitabi birlikte yapon déngizidin koriye yérim arilighiche bolghan ariliqta 29 - Iyundin 8 - Iyulghiche herbi meshiq élip baridu, buninggha 20 ming esker, 70 urushchi ayropilan, 30 herbiy paraxot qatnashturulidu dep jakarlidi.
Teywende chiqidighan 'merkez géziti' ning bayan qilishiche, yaponiyimu koriye yérim arili etrapida herbiy meshiq bashlidi.
Sériq déngizda ötküzüwatqan herbiy meshq xitay milletchilikining titang tomurigha tégidighan meshq
Xuddi amérika awazi bayan qilghandek, heriy mutexessislerning qarishiche, amérika bilen koriyining sériq déngizda ötküzüwatqan herbiy meshiqi, xitayning lyawdong yérim arili we tyenjin -Béyjing rayonigha yéqin jayda élip bérilghan, belki biwaste xitay milletchilikining titang tomurigha tégidighan meshq. Xitay sherqi déngizda ötküzüwatqan étish meshiqi bolsa, teywen ariligha yéqin jayda ötküzülüwatqan, belki amérikining awiamatkisini bashqurulidighan bomba étip chöktürüshni meqset qilghan meshq.
Bu herbi meshq bashlanghandila, xuddi roytrs agéntliqi bayan qilghandek, xitay tashqi ishlar ministirliki bayanatchisi teshwishlengen halda, herbiy meshq ötküzüwatqan tereplerni 'özini tutuwélishi kérek, rayon xaraktérliq jiddiylik peyda qilmasliqi kérek' dep jakarlighan idi.
Amérika sériq déngizda ötküzidighan herbiy meshiqning waqitini uzartti
Hazir amérika bilen koriyining sériq déngizda ötküzüwatqan herbiy meshiqi, xitayning sherqi déngizda ötküzüwatqan étish meshiqi, rusiye we yaponiyilerning koriye yérim arilida ötküzüwatqan herbiy meshiqi, hemmisi dawamlishiwatidu. Gerche hazir héchqaysi dölet neq meydandin xewer qilmisimu, emma bu meshiqlerning ehwali, del mushu waqitta munasiwetlik döletler otturisida boluwatqan déplomatik munasiwetler we herbiy mutexessislerning yéngi tehlilliridin melum bolmaqta.
Xitayda dawamlishiwatqan herbiy ishlar heqqidiki mulahizilerde bayan qilinishiche, amérikining xelqara stratégiye tetqiqatchisi andiru érkson, xitay bu qétim, 'bir saet ichide dunyaning her qandaq yéride urush qilalaydighan' sewiyige yétip bolghan amérikining sériq déngizda ötküzüwatqan herbiy meshiqige, özining eng yuqiri sewiyisi bilen riqabet qilishqa mejbur boldi, xitayning sherqiy déngizda élip bériwatqan réal oq étish meshiqini bashtin - Axir közitish üchün, amérika sériq déngizda ötküzidighan herbiy meshqining waqitini uzartti, dégen.
Xitayning 'herbiy közetküchi' dégen tor gézitide tünügün élan qilinghan munazirilerde bayan qilinishiche, xitay hazir sherqiy déngizdila emes, shimali junggodimu keng kölemlik herbiy meshiq ötküzüwatidu.
'Amérika teywenge qoral sétish - Satmasliqini peqet teywen bilenla meslihetlishidu'
Birleshme agéntliqining béyjingdin bayan qilishiche, buningdin burun, amérika dölet mudapie ministiri robért géytsning xitayni ziyaret qilishini ret qilghan xitay armiyisining muawin shtab bashliqi ma shawtyen bügün, robért géytsni muwapiq waqitta xitayni ziyaret qilishqa teklip qildi.
Shinxua agéntliqi bu teklipni, dunya buyiche eng küchlük döletning armiyisi bilen dunya buyiche eng chong armiye otturisidiki munasiwet, obama hökümitining teywenge qoral satqanliqigha xitay hökümiti qattiq achchiqlanghandin kéyin jiddiyleshken ehwal téxiche dawam qiliwatqanda otturigha qoyulghan teklip dep teswirlidi.
Xewerde éytilishiche, amérika tashqi ishlar ministirliki xitayning bu teklipige biwaste inkas qayturmidi, belki bu ministirliqning bayanatchisi filip growli 'amérika teywenge qoral sétish - Satmasliqini peqet teywen bilenla meslihetlishidu' dep jakarlidi.
http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/amerika-j-koriye-herbi-meshiqi-07012010200121.html/story_main?encoding=latin
Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.
