Xitay Dairiliri Bölgünchilik Idiyilirining Oqutquchi - Oqughuchilar Arisigha Singip Kirishidin Endishe Qilmaqta

Muxbirimiz Gülchéhre
2008-09-25

Uyghur élidin igiligen uchurlargha asaslanghanda, yéqindin buyan xitay dairiliri uyghur élining barliq jayliri, barliq saheliri buyiche siyasiy öginishni kücheytip, nuqtiliq halda bölgünchilikke qarshi terbiye élip bériwatqan bolup, hetta emdila yéngi oqush mewsümini bashlighan bashlanghuch we ottura mektep oqughuchilirimu bu xil idéologiye sahesidiki öginishlerge orunlashturulmaqta iken.

AFP Photo

Uyghur élining xoten wilayitidiki melum bir qosh - Til mektipining oqughuchiliri.


Xitayning uyghur élige qoyghan partkom sékritari wang léchuen ötken hepte "peqet yash ösmürlerge qarita bölgünchilikke qarshi terbiyini toxtatmay kücheytkendila, shinjangning muqimliqigha, döletning bixeterlikige kapaletlik qilghili bolidu" dep körsetken idi.

Uningdin kéyinla xitay hökümitining uyghur élidiki uchur wastilirida bu bayanlargha mas halda uyghur élide üch xil küchlerge qarshi turush siyasiy terbiyisining nuqtiliq halda maarip sahesini öz ichige alghan barliq sahelerde yenimu küchlük siyasiy öginish dolquni hasil qilghanliqi melum.

Bügünki ürümchi maarip xewerliridin ashkarilinishiche, xitay, uyghur birleshme mektepliridin ürümchi sheherlik 16 - Ottura mektepte 23 - Séntebir küni pütün oqutquchi ‏ - Oqughuchilargha birlikte chong yighin échip, her qaysi yilliqlardiki uyghur we xitay sinipliridiki barliq oqughuchilar öz ‏ - Ara qol tutushush kélishimnamisigha imza qoyghan. Xewerde déyilishiche, bu paaliyet mezkur mektepte 9 - Qétim ötküzülüshi bolup, bu uyghur we xitay oqughuchi - Oqutquchilarning ittipaqliship bir niyet, bir meqsette junggoning pütünlikini qoghdash, milliy bölgünchilikke qarshi turush siyasiy idiyisini mustehkemlesh we shu arqiliq mekteptiki her millet oqutquchi - Oqughuchilar arisidiki munasiwetni kücheytip mustehkem mektep rohini yaritishni meqset qilghan iken.

Uyghur élige qaratqan ziyaretlirimizdin melum boldiki, bu xildiki siyasiy paaliyet hem mexsus idéologiye sahesi buyiche öginish, bolupmu milliy bölgünchilikke qarshi turush telim ‏ - Terbiyiliri uyghur élidiki barliq bashlanghuch, ottura mekteplerde yenimu kücheytip élip bérilmaqta iken.

Xitayning siyasiy bésimi ezeldinla éghir bolup kéliwatqan shayar nahiyisining bir uyghur bashlanghuch mektipige téléfon qilghinimizda, qarshi terep qisqighina jawab qayturghan bolsimu, emma nahiye, yéza bashlanghuch mektepliriningmu bu yéngi siyasiy öginish dolqunigha uchrighanliqi melum boldi:

Biz yene qeshqerdiki melum uyghur ottura mektipidin melumat igileshke tirishtuq, ramizan mezgilidiki amanliq saqlash kéchilik nöwetchilikke qoyulghan bir péshqedem oqutquchi bu heqte sorighan soallirimizgha jawab berdi.

Uyghur éli tinchliq torining yash ösmürlerning bölgünchilikke qarshi terbiyisini ching tutush kérek dégen témida, yéqinda élan qilghan xewiride körsitishiche, yéqinqi bir mezgildin buyan dölet ichi hem sirtidiki üch xil küchler, milliy kadirlar hemde maarip sahesige singip kirishke urunuwatqan bolup,bezibir bölgünchi teshkilatlar bolupmu "islam azadliq partiyisi" yash ösmürlerge ochuq ‏ - Ashkara halda uyghur aptonom rayonining muqimliqigha tesir yetküzidighan teshwiqatlar élip bérip bir qisim idiyisi mustehkem bolmighan oqutquchi ‏ - Oqughuchilar arisida siyasiy idiye jehette dawalghush peyda qilghan iken.

Xewerde yene " buningdin maarip sahesining muqimliq weziyitining jiddiylikini, bir qisim oqutquchi ‏ - Oqughuchilirimizning siyasiy meydanining téxi yenila muqim emeslikini körüwalghili bolidu. Shuning üchün uyghur éli maarip saheside, bolupmu bashlanghuch hem ottura mektep oqutquchi ‏ - Oqughuchilirigha milliy bölgünchilikke qarshi turush, milletler ittipaqliqini qoghdash, wetenperwerlik terbiyisini kücheytish intayin zörür " déyilgen bolup dairiler üch xil küchlerning maarip sahesidiki oqutquchi ‏ - Oqughuchilar arisigha singip kirishining aldini élish üchün bu sahede muqimliqqa tesir yetküzidighan ajiz nuqtilarni qoymay tazilap oqutquchilarning hemde yash ösmürlerde üch xil küchlerge qarshi éngini üstürüsh terbiyisini kücheytip élip bérishini tekitligen.

Xewerdin ashkarilinishiche, dairiler bölgünchilik idiyilirining maarip sahesige hujum qilishi, singip kirishining aldini élish tedbirlirinimu békitken bolup, xitay hökümitining bu heqtiki yolyoruqida" aldi bilen oqutquchi ‏ - Oqughuchilargha bölgünchilikke qarshi siyasiy terbiye bilen maslashturup shinjangning tarixi qatarliq derslerni, yash ösmürlerge, markisizm terbiyisi, wetenperwerlik terbiyisi qatarliqlarni öz ichige alghan siyasiy idiyiwi exlaq dersliki buyiche telim bérip, üch xil küchlerge qarshi tenqidlesh, pash qilish, üch xil küchlerning mektepke, derisxanilargha suqunup kirishining aldini qattiq tosup, oqughuchilarning siyasiy idiyiside polat sépil hasil qilghandila shinjangning kelgüsi üchün yaramliq we ishenchilik ewlatlirini yétishtürgili bolidu," déyilgen.

Menbe:http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/xitay-bolgunchilerdin-endishe-09252008204134.html/story_main?encoding=latin