Nur Bekrining Doklatidiki Ümidsizlik, Telwilik We Qisasxorluq Alametliri Némidin Direk Béridu ?

Perhat Muhemmidi


Bu yilning bashliridila chetellik siyasi közetküchiler, xitay hakimiyitining béyjing olimpik yighinidin kéyin sherqiy türkistan rayonida uyghurlargha qaratqan basturush heriketlirini yuqiri pellige chiqiridighanliqi heqqide ortaq qarashqa kelgen idi.


Chünki xitay, bu yil kirgendin buyan, " olimpikning bixeterlikige xewp yetküzüwatqan asasliq amil - Sherqiy türkistan térrorchiliridin ibaret " dégen sepsetini bazargha sélip, sheytanningmu eqlige kelmeydighan saxta " delil - Ispatlar " ni toqup chiqip, dunya siyasi sehniliride olimpiktin kéyin sherqiy türkistanda bashlatmaqchi bolghan chong tazilash herikiti üchün jamaet pikri toplashqa tirishqan idi.

Der weqe shundaq boldi, 9 - Ayning 10 - Küni ürümchide chaqirilghan, " aptonom rayonluq kadirlar xizmet yighini " bolsa mahiyette xitay teripidin bashlitilghan yéngi tazilash we basturush herikitining échilish murasimi we seperwerlik yighini idi.

Xitay hakimiyitining béyjing olimpik yighini ayaghliship téxi ikki hepte ötmeyla uyghurlarning milliy heriketlirige qarita ichki - Tashqi jehette bashlatqan bu omumiy hujumi, bu qétimqi heriketning alliburun pilanlanghan séstimiliq bir heriket ikenlikini körsitip turmaqta.

Qorchaq reis nur bekrining bu qétimqi seperwerlik yighinida bergen doklati, shekil we mezmun jehette telwilik, ümidsizlik we qisasxorluq bilen tolghan idi.

Doklatta, rabiye xanimgha, uning rehberlikidiki dunya uyghur qurultiyighila eqelli exlaq ölchemliridin halqighan haqaretlik kelimiler serp qilinipla qalmastin, hetta pütün gherb dunyasini " düshmen küch " dep élan qilinghan idi.

Nur bekrining rabiye qadir xanimgha telwilerche haqaret yaghdurushining asasliq sewebi, 1 milyard 300 nechche milyon insangha mutleq rewishte hökümranliq qiliwatqan öz hakimiyitining rabiye xanimdek bir uyghur anini bash egdürüshke, tiz püktürüshke ajiz qéliwatqanliqi shundaqla siyasi, iqtisadi we diplomatiye jehette shunche zor bedel tölishige qarimastin, dunya siyasi sehniliride rabiye xanimgha we uning rehberlikidiki uyghur milliy herikitige arqa - Arqidin let we mat bolushi idi.

Xitay hakimiyitining we uning qorchaq reisining bunche seprayini örlitiwetken nerse, rabiye qadir xanimning erkin dunyagha ayaq basqan qisqighine 3 - 4 Yil mabeynide sherqiy türkistan mesilisini xelqaralashturush jehette zor qedem we musapilarni basqanliqidin ibaret idi.

Sherqiy türkistan mesilisining xelqaralishishi démek, uyghurlarning heq - Hoquqlirining, shundaqla sherqiy türkistanning igilik hoquqining xelqara jamaetchilik teripidin étirap qilinishi démektur, bu, xitay üchün birinchi derijilik zor tehdit idi.

Undaqta nur bekrining öz doklatida amérika bashchiliqidiki démokratik gherb ellirini we uyghurlarning insani heq - Hoquqlirini yoqlap kéliwatqan xelqaraliq kishilik hoquq teshkilatlirini düshmen qatarigha qoyup, ulargha qarshi ochuqche jeng élan qilishidiki seweb néme ?

Gerche xitay hakimiyiti burundin özlirining uyghurlargha qarita yürgüzüp kéliwatqan zulum we basturush siyasetlirini pedezlesh we özining jinayi qilmishlirini yoshurush üchün, sherqiy türkistan xelqining özlirining heq - Hoquqlirini qolgha keltürüsh üchün xitay zulmigha qarshi élip barghan heriketlirining hemmisini atalmish " tashqi düshmen küchlerning qutritishi " ge baghlash taktikisini qollinip kelgen bolsimu, emma kéyinki 10 yildin buyan, bolupmu " 11 - Séntebir " weqesidin buyan esli taktikisini özgertip, " xelqara térrorgha qarshi herikette aktip yer alimiz " dégen niqap bilen gherb ellirige we xelqaraliq teshkilatlargha shirin körünüshke tiriship kelgen we siyasi, iqtisadi we déplomatiye jehettiki kozurliri arqiliq gherb ellirining shundaqla gherb elliride paaliyet élip bériwatqan xelqaraliq kishilik hoquq teshkilatlirining uyghurlargha bolghan hésdashliqi we qollishini yoqitishqa urunghan idi, emma xitay hakimiyitining esli meqsitining xelqara térrorgha qarshi turush emes, belki uyghurlarning milliy heriketlirini basturush ikenlikini dunya jamaetchiliki obdan tonup yetkini üchün, xitayning bu istratégiyisimu bazar tapalmidi.

Mesilen, ötken yili 3 - Ayning 6 - Küni xitayning yawropa birlikide daimiy turushluq elchisi mexsus bayanat élan qilip, rabiye xanimni we uning rehberlikidiki " dunya uyghur qurultiyi " ni, " térrorchilar bilen munasiwiti bar, ular démokratiye we kishilik hoquqni özlirige shoar qiliwalghan bilen, esli meqsiti musteqil sherqiy türkistan qurush " dep eyibligen shundaqla yawropa parlaménti we ezaliridin rabiye xanim we " dunya uyghur qurultiyi " wekilliri bilen körüshmeslikni telep qilghan, eksi teqdirde xitay bilen yawropa birlikining munasiwetlirige selbiy tesir yetküzidighanliqini alahide tekitligen idi.

Emma 3 - Ayning 16 - Küni, dunyada küchlük tesir we nopuzgha ige 7 xelqaraliq kishilik hoquq teshkilati bu munasiwet bilen ortaq bayanat élan qilip, " rabiye qadir xanim we dunya uyghur qurultiyi, tinch yol we démokratik prinsiplar asasida xitay hökümitining uyghurlargha qaratqan qattiq qol siyasitige naraziliq bildürüwatidu, biz rabiye xanim rehberlikidiki dunya uyghur qurultiyining paaliyetlirini qollap - Quwwetleshtin pexirlinimiz " dep körsetken we xitay hökümitining rabiye xanim we dunya uyghur qurultiyini térrorchiliqqa chétish herikitining alliqachan xelqara jamaet aldida meghlup bolghanliqini tekitlesh bilen birge, yawropa birlikini xitaygha tiz pükmeslikke chaqirghan idi.

Bu hadisidin kéyin, rabiye xanim we dunya uyghur qurultiyi wekillirining yawropa parlaméntini bir qanche qétim bimalal ziyaret qilip, köpligen parlamént ezaliri bilen uchriship söhbet élip barghanliqi, yene yawropa parlaméntining 100 ge yéqin ezasining rabiye xanimni qollash murajitige imza qoyghanliqi, xitay hakimiyitining xelqara siyasi sehniliridiki yene bir chong meghlubiyiti idi.

Démek, xelqara siyasi sehnilerde arqa - Arqidin meghlubiyetke uchrighan we démokratik gherb elliridin pütünley ümidini üzgen xitay hakimiyiti mana bügün yene özining esli qiyapitige qaytti we " amérika bashchiliqidiki gherb düshmen küchliri " dégen shoarini qayta kötürüp chiqip, gherb ellirining eng asasliq qimmet qarishi hésablanghan démokratiye we kishilik hoquq prinsiplirigha qarshi ashkara jeng élan qildi.

Epsuski, xuddi chetellerdiki uyghur siyasi paaliyetchilirining bayan qilghinidek, xitay hakimiyitining rabiye xanimgha, uning rehberlikidiki dunya uyghur qurultiyigha we amérika bashchiliqidiki gherb ellirige qarshi hazirlap chiqqan yuqiriqi " jengname " sini élan qilishita, öz millitining nepriti we qaghishigha uchrap kéliwatqan nur bekridek bir qorchaq reisni waste qilip tallighanliqi, xitay hakimiyitining jasaretsizlikining shundaqla uyghur xelqighe séliwatqan zulumliridin xudüksiresh tuyghusining roshen alametliri idi.

Menbe:http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/obzor-parhat-09152008205123.html/story_main?encoding=latin